Nowe Miasto Lubawskie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 17:32, 29 sty 2014

Szablon:POL miasto infobox

Nowe Miasto Lubawskie (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim. Położone jest między Garbem Lubawskim a Pojezierzem Iławskim, nad rzeką Drwęcą. Według danych GUS na dzień 30.06.2013 miasto miało 11 230 mieszkańców.

Położenie

Według danych z roku 2008^[1] Nowe Miasto Lubawskie ma obszar 11,37 km², w tym:

użytki rolne: 62%
użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 1,67% powierzchni powiatu.

Przemysł

Stanowi ośrodek usługowy dla regionu rolniczego z drobnym przemysłem. Mieszczą się tu zakłady przemysłu: meblarskiego (Szynaka-Meble), materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). W mieście funkcjonuje 5,3 ha podstrefy Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Komunikacja

Przez miasto przebiega:

droga krajowa nr 15 (Olsztyn) – Ostróda – Nowe Miasto Lubawskie – Toruń – Gniezno – Krotoszyn – Trzebnica – (Wrocław)
droga wojewódzka nr 538 Radzyń Chełmiński – Łasin – Nowe Miasto Lubawskie – Uzdowo – Rozdroże
w roku 1988 zlikwidowano linię kolejową Nowe Miasto Lubawskie – Zajączkowo Lubawskie
w roku 2000 odbył się ostatni kurs pociągu na trasie Iława – Tama Brodzka
miasto łączy z innymi większymi ośrodkami komunikacja PKS (oddziały w Iławie i Brodnicy), którą można dojechać bezpośrednio do Iławy, Brodnicy, Olsztyna, Torunia, Bydgoszczy, Elbląga, Płocka, Gdańska, Warszawy.

W planach istnieje budowa obwodnicy miasta na drodze krajowej nr 15 (Brzozie Lubawskie – Bratian).

Historia

We wczesnym średniowieczu ziemie te zamieszkiwało bałtyjskie plemię Sasinów. Pierwsza wzmianka o nowej osadzie pochodzi z 1325 roku z kroniki Piotra z Duisburga. W 1353 roku osadzie nadano prawa miejskie chełmińskie. W XIV wieku zbudowano kościół, a Krzyżacy zbudowali dookoła miasta mury obronne. W lipcu 1410 roku niedługo po bitwie pod Grunwaldem miasto zostało opanowane przez wojska króla Władysława Jagiełły, jednak na mocy I pokoju toruńskiego z 1411 roku powróciło jeszcze na kilkanaście lat w skład państwa zakonu krzyżackiego. W 1440 roku miasto przystąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W 1454 roku mieszczanie wypędzili z miasta Krzyżaków. W 1468 roku zostało przyłączone do Królestwa Polskiego, w zamian za Nidzicę. Miasto poważnie ucierpiało podczas Potopu szwedzkiego. W Zaborze pruskim od 1772 roku. W latach 1807-1815 Nowe Miasto znajdowało się granicach Księstwa Warszawskiego. W 1865 roku miejscowi Polacy powołali Towarzystwo Rolnicze przekształcone w 1893 roku w Bank Ludowy. W Polsce ponownie od 1920 roku. W II Rzeczypospolitej wchodziło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1 kwietnia 1937 roku nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto – Pomorze". Od 3 września 1939 roku okupacja hitlerowska. 9 września, 15 października i 7 grudnia Niemcy przeprowadzają egzekucje Polaków. 21 stycznia 1945 roku miasto zajmują wojska ZSRR. W 1975 zlikwidowano powiat. Od 1 stycznia 1999 roku siedziba odtworzonego powiatu.

Zobacz też: Kalendarium historii Nowego Miasta Lubawskiego

Zabytki

Gotycka Bazylika św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim (1325-1330, po 1350)
dawny kościół ewangelicki z 1912, obecnie kino
fragmenty murów miejskich (z bramami i ruinami baszty) z okresu po 1343
- Baszta Bramy Lubawskiej z II połowy XIV wieku. Pierwotnie zwieńczenie obiegały wystające drewniane ganki, które zlikwidowano w XVIII wieku. W XV-XVI wieku przed bramą wybudowano barbakan. W XIX wieku zlikwidowano sterczyny na dachu baszty i rozebrano barbakan. Po 1920 roku przebito w baszcie przejście dla pieszych, w 1960 roku adaptowana na potrzeby PTTK, od 1984 roku użytkowana przez ZHP^[2].
- Baszta Brodnicka (Kurzętnicka)
ruiny klasztoru OO. Reformatów w Łąkach Bratiańskich (teren poklasztorny administracyjnie podlega miastu)
domy z XIX wieku

Kultura

Większość inicjatyw kulturalnych realizowana jest poprzez Miejskie Centrum Kultury i Miejską Bibliotekę Publiczną oraz lokalne stowarzyszenia: Nowomiejskie Towarzystwo Kultury (afiliowane przy MCK), Chór Harmonia. W początkach lipca organizowane są Dni Nowego Miasta Lubawskiego. Plenerowe koncerty organizują też w sezonie letnim browar Carlsberg i Polskie Radio Olsztyn. Do cyklicznych imprez o charakterze ogólnopolskim należały w przeszłości: Ogólnopolski Zlot Fanów Zespołu Queen (lipiec), którego organizatorem był Zbigniew Kamiński mieszkaniec Nowego Miasta Lubawskiego oraz warsztaty teatralno-filmowo-muzyczne "Nowa Sztuka Nowe Miasto" organizowane przez gdański Teatr Znak (sierpień), którego reżyserem i założycielem był nowomieszczanin Janusz Gawrysiak. Na przedmieściu miasta zlokalizowane jest Miejsce Inicjatyw Pozytywnych Kacze Bagno, w którym organizowanych było wiele niekonwencjonalnych imprez kulturalnych. Założycielem i pomysłodawcą jest nowomieszczanin Michał Łapiński, wiceprezes Stowarzyszenia Edukacja pod Żaglami. W mieście kręcono film Strefa ciszy.

Oświata

W Nowym Mieście Lubawskim znajduje się Przedszkole Miejskie (ul. Tysiąclecia 3), dwie szkoły podstawowe (SP1 im Jana Pawła II ul. Jagiellońska 3 oraz SP 2 ul. Tysiąclecia 33). W mieście jest jedno Gimnazjum (ul. Działyńskich 14). Szkolnictwo ponadgimnazjalne to: Zespół Szkół im. C.K. Norwida (ul. 3 Maja 24, tamże Internat) oraz Zespół Szkół Zawodowych (ul. Grunwaldzka 9). W skład zespołów szkół wchodzą także szkoły policealne i pomaturalne. Istnieją także prywatne szkoły średnie o charakterze zaocznym. W mieście działa filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2013^[3]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	11 230	100	5879	52,35	5351	47,65
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	980,21		513,46		466,75

Rok	Ludność
XVI w.	ca.1000
1812	719
1825	1.067
1834	1.299
1849	1.517
1875	2.371
1880	2.742
1885	2.678
1890	2.723
1900	3.144
1910	4.144
1916	3.577
1921	3.721
1927	3.901
1939	4.964
1945	4.672
1955	5.046
1965	6.450
1971	7.032
1975	7.650
1992	10.300
1998	10.800
2004	11.104
2006	11.403
2008	11.077
2012	11.145

Sport

Sport nowomiejski znany był na arenie ogólnopolskiej poprzez KS Drwęca Nowe Miasto Lubawskie, który swymi korzeniami sięga roku 1919. Największe sukcesy w piłce nożnej klub odnosił w sezonie 2005/06 gdy grał w II lidze oraz w Pucharze Polski w sezonie 2004/2005 (dotarł do 1/16). Największe sukcesy lekkoatletyczne przypadają na lata 80. oraz początek 90. XX wieku. Lekkoatleci zdobyli łącznie 6 medali złotych, 11 srebrnych, 6 brązowych na imprezach rangi Mistrzostw Polski (w tym głównie Spartakiad Młodzieży oraz mistrzostw zrzeszeń sportowych). Obecnie KS Drwęca jest dwusekcyjny (piłka nożna – 5 grup, lekkoatletyka). Znani wychowankowie KS Drwęca to: Wiesław Lendzion, Grzegorz Domżalski, Hanna Wardowska.

W lipcu 2008 roku z inicjatywy jednego z byłych działaczy powstał NKS Drwęca 1919 (obecnie NKS Nowe Miasto Lubawskie z sekcją LA).

Istnieją także uczniowskie kluby sportowe: – MUKS Olimpia (przy Gimnazjum) – UKS Iskra (przy SP 1) – UKS Sokół (przy SP 2) – UKS Klub Taneczny AS (przy SP 2) – UKS (przy Zespole Szkół im. C.K. Norwida)

W sportach motorowych na szczeblu regionu startują zawodnicy Automobilklubu Nowomiejskiego, który posiada własny autodrom.

Wyznania

W Nowym Mieście Lubawskim dominującą rolę odgrywa Kościół katolicki. W mieście funkcjonuje jedna parafia rzymskokatolicka pw. św. Tomasza Apostoła (sanktuarium Matki Bożej Łąkowskiej). Tu znajduje się siedziba Dekanatu Nowe Miasto Lubawskie. Do wybuchu II wojny światowej nieliczna gmina żydowska miała swoja synagogę przy obecnej ulicy Kazimierza Wielkiego oraz nieistniejący cmentarz przy dzisiejszej ulicy Grunwaldzkiej. Do końca II wojny światowej w mieście miała swój kościół gmina ewangelicka. W latach 60. XX w. kościół, stojący na rynku, przebudowano na kino. Od lat 60. XX w. w mieście żyje społeczność Świadków Jehowy.

Baza noclegowa

Hotel MOSiR (ul. Jagiellońska 20)
Zajazd "Nad Drwęcą" (ul. Kopernika 1a)
Hotel "Finisz" (ul. Grunwaldzka 67)
Hotelik Il’Cavaliere (ul. Jagiellońska 5)
kwatery prywatne

Szlaki turystyczne

Droga Polska św.Jakuba (Olsztyn, Iława, Nowe Miasto Lubawskie, Brodnica, Toruń)
Szlak Grunwaldzki – Olsztyn, Gietrzwałd, Zawady Małe, Stare Jabłonki, Ostróda, Pietrzwałd, Wysoka Wieś, Lubawa, Sampława, Bratian, Nowe Miasto Lubawskie, Boleszyn, Lidzbark, Działdowo, Nidzica, Łyna, Dąbrówno, Grunwald, Olsztynek, Dorotowo, Olsztyn.

Urodzeni w Nowym Mieście Lubawskim

Katarzyna Dąbrowska, piosenkarka i aktorka
Tadeusz Domagała, historyk sztuki
Zyta Gilowska, minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego
Stanisław Grabowski (poeta), poeta, wydawca, dziennikarz
Piotr Grzymowicz, prezydent Olsztyna
Zygmunt Kittel, współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński
Juliusz Lech Kulikowski, biocybernetyk
Roman Kulikowski, cybernetyk.
Wiesław Lendzion, piłkarz, działacz sportowy
Krzysztof Michalski, wojewoda lubelski w latach 1998-2000, do 1998 burmistrz Świdnika.
Stefan Michałek, adwokat, działacz społeczno-polityczny, prezydent Torunia w latach 1922-1924
Jacek Moczadło, muzyk rockowy
Zbigniew Muchliński, działacz państwowy i samorządowy
Ludwik Ochocki, ekonomista, wiceminister administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981)
Tomasz Reich, poeta i dziennikarz
Antoni Stawikowski, astronom, działacz podziemnej Solidarności
Krzysztof Szczawiński, kolarz zawodowy
Zbigniew Szwejkowski, meteorolog, klimatolog
Zuzanna Trzcińska, wioślarka
Nikolaus von Vormann, niemiecki generał
Leszek Werner, muzykolog
Ruth Weyher, niemiecka aktorka
Andrzej Witkowski, hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych

Miasta partnerskie

Zobacz też

Media lokalne

Gazeta Nowomiejska – tygodnik
Tygodnik Internetowy NML
Portal Ziemi Nowomiejskiej
Gazeta Pomorska- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego
"Nowości Dziennik Toruński"
Polskie Radio Olsztyn
Telewizja Eltronik – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta

↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ http://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i2/i7/i7/r5277/BaranskiM_BasztaBramy.pdf
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ludnosc_czerwiec_2013
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ O mieście.

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Linki zewnętrzne

Cyfrowe Archiwum Tradycji Lokalnej – Nowe Miasto Lubawskie

[pl-regioset-1] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[2] ttp://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i2/i7/i7/r5277/BaranskiM_BasztaBramy.pdf

[ludnosc_czerwiec_2013-3] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ludnosc_czerwiec_2013
BŁĄD PRZYPISÓW

[4] O mieście.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 71: / Linia 71: @@
 * dawny kościół ewangelicki z 1912, obecnie kino
 * fragmenty murów miejskich (z bramami i ruinami baszty) z okresu po 1343
-** Brama Bramy Lubawskiej (Łąkowskiej) z II połowy XIV wieku. Pierwotnie zwieńczenie obiegały wystające drewniane ganki, które zlikwidowano w XVIII wieku. W XV-XVI wieku przed bramą wybudowano [[barbakan]]. W XIX wieku zlikwidowano sterczyny na dachu baszty i rozebrano barbakan. Po 1920 roku przebito w baszcie przejście dla pieszych, w 1960 roku adaptowana na potrzeby PTTK, od 1984 roku użytkowana przez ZHP<ref>http://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i2/i7/i7/r5277/BaranskiM_BasztaBramy.pdf</ref>.
+** Baszta Bramy Lubawskiej z II połowy XIV wieku. Pierwotnie zwieńczenie obiegały wystające drewniane ganki, które zlikwidowano w XVIII wieku. W XV-XVI wieku przed bramą wybudowano [[barbakan]]. W XIX wieku zlikwidowano sterczyny na dachu baszty i rozebrano barbakan. Po 1920 roku przebito w baszcie przejście dla pieszych, w 1960 roku adaptowana na potrzeby PTTK, od 1984 roku użytkowana przez ZHP<ref>http://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i2/i7/i7/r5277/BaranskiM_BasztaBramy.pdf</ref>.
 ** Baszta Brodnicka (Kurzętnicka)
 * ruiny [[Klasztor franciszkanów w Łąkach Bratiańskich|klasztoru OO. Reformatów w Łąkach Bratiańskich]] (teren poklasztorny administracyjnie podlega miastu)

Miasta na prawach powiatu	Elbląg Olsztyn
Miasta powiatowe	Bartoszyce Braniewo Działdowo Ełk Giżycko Gołdap Iława Kętrzyn Lidzbark Warmiński Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Lubawskie Olecko Ostróda Pisz Szczytno Węgorzewo
Miasta gminne	Barczewo Biała Piska Biskupiec Bisztynek Dobre Miasto Frombork Górowo Iławeckie Jeziorany Kisielice Korsze Lidzbark Lubawa Mikołajki Miłakowo Miłomłyn Młynary Morąg Olsztynek Orneta Orzysz Pasłęk Pasym Pieniężno Reszel Ruciane-Nida Ryn Sępopol Susz Tolkmicko Wielbark Zalewo

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1919–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–48)
Miasta (→)	Lubawa Nowe Miasto nad Drwęcą
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–48 →)	Grodziczno Gryźliny (do 1938) Krotoszyny Kurzętnik Lubawa Łąkorz Marzęcice Mroczno Nowe Miasto Nowy Dwór Bratiański (od 1938) Prątnica Rożental

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (PRL) (1948–50) woj. olsztyńskie (1950–75)
Miasta (←)	Lubawa Nowe Miasto Lubawskie
Gminy wiejskie (← 1948–54 i 1973–75)	Biskupiec (od 1973) Grodziczno Krotoszyny (do 1954) Kurzętnik Lubawa Łąkorz (do 1954) Marzęcice (do 1954) Mroczno (do 1954) Nowe Miasto (Lubawskie) Nowy Dwór Bratiański (do 1954) Prątnica (do 1954) Rożental (do 1954)
Gromady (1954–72)	Bratjan (1954–61) Byszwałd (1954–61) Fijewo (1954–72) Grodziczno (1954–72) Gryźliny (1954–72) Krotoszyny (1954–72) Kurzętnik (1954–72) Lipinki (1954–61) Łąkorz (1954–72) Łążyń (1954–61) Marzęcice (1954–72) Mroczno (1954–72) Nielbark (1954–61) Nowe Miasto (1954–72) Prątnica (1954–72) Rożental (1954–72) Rywałdzik (1954–61) Sampława (1954–71) Skarlin (1954–71) Szwarcenowo (1954–61) Tereszewo (1958–72) Wielkie Bałówki (1954–58) Złotowo (1954–61)