Jedysan: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Historia: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Nazwa: drobne merytoryczne
Linia 4: Linia 4:


== Nazwa ==
== Nazwa ==
Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej<ref>{{SgKP|I|538|Chadżybej}}</ref>. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.
Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej<ref>{{SgKP|I|538|Chadżybej}}</ref>. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, stosując nazwę Pole Oczakowskie. Od północy z Jedysanem graniczyła położona na Podolu polska kraina zwana [[Pobereże (kraina)|Pobereżem]]<ref>{{SgKP|VIII|338|Pobereże}}</ref>.


== Granice ==
== Granice ==

Wersja z 01:12, 1 mar 2014

Jedysan na mapie współczesnej Ukrainy
Mapa Jedysanu z 1791 r.

Jedysankraina historyczna na południowo-zachodniej Ukrainie i Mołdawii, położona nad Morzem Czarnym. Centrami tego regionu były Chadżibej (współcześnie Odessa) i Oczaków.

Nazwa

Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej[1]. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, stosując nazwę Pole Oczakowskie. Od północy z Jedysanem graniczyła położona na Podolu polska kraina zwana Pobereżem[2].

Granice

Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: Dniestrem i Dnieprem. Od południa graniczy z Budziakiem, od zachodu z Besarabią, od wschodu z Krymem i Zaporożem (Dzikie Pola), od północy z Podolem.

Historia

We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, Połowców i grupy osiadłych Słowian. Po mongolskiej inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony Złotej Ordzie. W XIV wieku, terytorium na krótko przynależało do Hospodarstwa Mołdawskiego będącego w latach 1387-1432 i 1485-1487 lennem Królestwa Polskiego, aby w końcu XV wieku stać się częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1526 roku Jedysan stał się częścią Imperium osmańskiego i włączony do ejaletu Silistra. Wówczas nad Jedysanem osiadali Tatarzy krymscy oraz Nogajowie tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały Traktat w Küczük Kajnardży i położona pomiędzy Dnieprem i Bohem część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył Pokój w Jassach, na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę Dniestr. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa, które stało się największym rosyjskim portem nad Morzem Czarnym. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1922 w ZSRR. W 1924 roku część zachodnich terenów Jedysanu weszła w skład Mołdawskiej Autonomicznej SRR, a pozostała część w skład Ukraińskiej SRR. Od 1991 roku Jedysan znajduje się na terytorium Republiki Ukrainy oraz Naddniestrza w Mołdawii.

  1. Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538.
  2. Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338.