Grocholice (Bełchatów): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Emptywords (dyskusja | edycje) m lit. |
→Historia: duże redakcyjne ale bez zmian merytorycznych |
||
Linia 58: | Linia 58: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Miejscowość jako wieś istniała już w [[ |
Miejscowość jako wieś istniała już w [[XII wiek]]u i wraz z okolicznymi terenami należała do tzw. „klucza” należącego do bogatych i rozległych dóbr arcybiskupa gnieźnieńskiego, co potwierdza pierwsza pisemna wzmianka o Grocholicach w [[Bulla gnieźnieńska|bulli papieża]] [[Innocenty II|Innocentego II]] wyłożonej w [[1136]] roku w [[Piza|Pizie]]. Miejscowość znajdowała się przy trakcie do [[Kamieńsk]]a nad rzeką Rakówką (dawniej zwaną Rakarką lub Rzonsawą). Bardzo starą metrykę miejscowości potwierdza też pierwsza fundacja kościelna pochodząca z lat 1220-1233 informująca, że został wybudowany z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego [[Parafia Wszystkich Świętych w Grocholicach|kościół parafialny]]. Za zgodą [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]] Grocholice przeniesiono w 1314 roku z prawa polskiego na niemieckie. Dzięki temu ich właściciel Wolimir (syn Oracza) otrzymał pełny immunitet gospodarczy na okres 30 lat. W 1336 roku Florian z Kazanowa zamienił Grocholice na inną wieś kościelną. Od tego czasu do końca XVIII wieku Grocholice należały do dóbr stołowych arcybiskupa gnieźnieńskiego i organizacyjnie włączone były do [[tenuta|tenuty]] w Sędziejowicach [[Dekanat szadkowski|dekanatu szadkowskiego]], archidiakonatu uniejowskiego. W [[1420]] roku Grocholice otrzymały przywilej lokacyjny. Staraniem arcybiskupa gnieźnieńskiego [[Zbigniew Oleśnicki (prymas)|Zbigniewa Oleśnickiego]] w 1485 roku Grocholice otrzymały prawa miejskie od króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]]. Akt erekcyjny podpisany został w zamku arcybiskupim w [[Łowicz]]u, a miasto miało należeć do majątku [[Archidiecezja gnieźnieńska|arcybiskupstwa gnieźnieńskiego]]. W połowie XVII wieku zostało zniszczone przez wojska [[Szwecja|Szwedów]] w czasie potopu szwedzkiego. Odbudowane ponownie na przełomie [[XVII wiek|XVII]] i [[XVIII wiek]]u. Odbudowane spłonęło następnie w czasie wielkiego pożaru w [[1781]] roku. W [[1806]] miała tu miejsce [[epidemia]] [[cholera|cholery]], w wyniku której zmarło 638 osób. W [[1811]] roku powstała szkoła początkowa. W [[1827]] roku było tu 109 domów i 650 mieszkańców, a w [[1861]] roku liczono już 170 domów i 1860 mieszkańców. W XVIII wieku pod bokiem Grocholic, które były miastem zamkniętym, wyznaniowym, mała osada magnacka [[Bełchatów]] przekształcała się w miasto otwarte, które przyjmowało kolonistów z zachodu i Żydów. W [[1855]] roku urodził się w Grocholicach Dominik Teofil Konopacki, syn Józefa i Józefy Skalskiej. Był właścicielem młyna wodnego na Rakówce. W [[1857]] miasteczko liczyło 1382 mieszkańców. W [[1781]] wybuchł [[pożar]], który strawił 13 budynków wraz z zabudowaniami. W roku [[1870]] Grocholice utraciły [[prawa miejskie]] i zostały włączone do gminy Łękawa. Decyzja zaborczych władz rosyjskich spowodowała zubożenie miasteczka, a także utratę znaczenia administracyjnego. Próbę odzyskania praw miejskich podjęto bezskutecznie w latach 1925-1927. W latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945 Grocholice nazwano „Grauchel”<ref>[http://www.lodz-eksploracja.org/forum/post-Niemieckie-nazwy-miejscowosci-naszego-regionu-1939-1945 Niemieckie nazwy miejscowości regionu łódzkiego w latach 1939-1945].</ref> lub też „Grocholitz” i wcielono je do III Rzeszy. Przez pierwsze pół roku należały one bowiem do [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]]. Dopiero na żądanie miejscowych Niemców z Bełchatowa zostały wcielone do [[Kraj Warty|Kraju Warty]]. Granica między Generalnym Gubernatorstwem a Krajem Warty przebiegała na wschód od miejscowości w [[Woźniki (gmina)|gminie Woźniki]] i niejako oderwała Grocholice od okręgu piotrkowskiego. Miejscowość została przyłączona do [[powiat łaski|powiatu łaskiego]]. W [[1977]] roku Grocholice zostały włączone do gwałtowanie rozwijającego się Bełchatowa i obecnie stanowią jego najstarszą [[dzielnica miasta|dzielnicę]]. |
||
Grocholice – wieś wzmiankowana na początku XII wieku, leżąca na trakcie pomiędzy Kamieńskiem a Bełchatowem, nad rzeką Rakówką (dawniej zwaną Rakarką lub Rzonsawą). Wraz z przyległościami należały od początku państwowości polskiej do tzw. „klucza” należącego do bogatych i rozległych dóbr arcybiskupa gnieźnieńskiego. Stwierdzenie to można znaleźć w [[Bulla gnieźnieńska|bulli papieża]] [[Innocenty II|Innocentego II]] wyłożonej w 1136 roku w [[Piza|Pizie]]. Potwierdza to pierwsza fundacja kościelna pochodząca z lat 1220-1233 informująca, iż został wybudowany z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego [[Parafia Wszystkich Świętych w Grocholicach|kościół parafialny]]. |
|||
Za zgodą [[Władysław I Łokietek|Władysława Łokietka]] Grocholice przeniesiono w 1314 roku z prawa polskiego na niemieckie. Dzięki temu ich właściciel Wolimir (syn Oracza) otrzymał pełny immunitet gospodarczy na okres 30 lat. |
|||
W 1336 roku Florian z Kazanowa zamienił Grocholice na inną wieś kościelną. Od tego czasu do końca XVIII wieku Grocholice należały do dóbr stołowych arcybiskupa gnieźnieńskiego i organizacyjnie włączone były do [[tenuta|tenuty]] w Sędziejowicach [[Dekanat szadkowski|dekanatu szadkowskiego]], archidiakonatu uniejowskiego. Staraniem arcybiskupa gnieźnieńskiego [[Zbigniew Oleśnicki (prymas)|Zbigniewa Oleśnickiego]] w 1485 roku Grocholice zostały podniesione do godności miasta przez króla [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]]. Akt erekcyjny podpisany został w zamku arcybiskupim w Łowiczu. Najazd [[Potop szwedzki|Szwedów]] prawie doszczętnie zniszczył miasto. Odbudowane spłonęło następnie w czasie wielkiego pożaru w [[1781]] roku. W [[1870]] roku Grocholicom odebrano [[prawa miejskie]] i przyłączono do [[gmina Łękawa|gminy Łękawa]]. Była to forma represji za sprzyjanie powstańcom walczącym w [[Powstanie styczniowe|powstaniu styczniowym]]. Decyzja władz carskich spowodowała zubożenie miasteczka, a także utratę znaczenia administracyjnego. Próbę odzyskania praw miejskich podjęto bezskutecznie w latach 1925-1927. |
|||
W latach okupacji hitlerowskiej Grocholice nazwano „Grauchel”<ref>[http://www.lodz-eksploracja.org/forum/post-Niemieckie-nazwy-miejscowosci-naszego-regionu-1939-1945 Niemieckie nazwy miejscowości regionu łódzkiego w latach 1939-1945].</ref> lub też „Grocholitz” wcielono do Rzeszy. Przez pierwsze pół roku należały one bowiem do [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnego Gubernatorstwa]]. Dopiero na żądanie miejscowych Niemców z Bełchatowa zostały wcielone do [[Kraj Warty|Kraju Warty]]. Granica między Generalnym Gubernatorstwem a Krajem Warty przebiegała na wschód od miejscowości w [[Woźniki (gmina)|gminie Woźniki]] i niejako oderwała Grocholice od okręgu piotrkowskiego. Miejscowość została przyłączona do [[powiat łaski|powiatu łaskiego]]. |
|||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
Wersja z 15:19, 18 cze 2014
Dzielnica {{{dopełniacz nazwy miasta}}} | |||||
{{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | {{{państwo}}} | ||||
---|---|---|---|---|---|
Miasto |
Bełchatów | ||||
Populacja (2009) • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km² | ||||
Strefa numeracyjna |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Plan {{{dopełniacz nazwy}}} [[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|]] | |||||
Położenie na mapie {{{dopełniacz nazwy miasta}}} [[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie|]] | |||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} |
Grocholice – dawne miasto (1420-1870[1]), od 1977[2] dzielnica w południowej części Bełchatowa. Do 1953 roku siedziba gminy Łękawa, a w latach 1953-1954 i 1973-1977 gminy Grocholice. Grocholice liczą ok. 2 tys. mieszkańców.
Położone nad rzeką Rakówką (prawy dopływ Widawki). Przez miejscowość przechodził trakt z Piotrkowa Trybunalskiego na Śląsk.
Osiedla
W skład dzielnicy Grocholice wchodzi 5 osiedli mieszkalnych:
- Grocholice – Śródmieście
- Nowe Grocholice
- Grocholice – Zamoście
- Grocholice – Piotrkowska
- Grocholice – Wojska Polskiego
Historia
Miejscowość jako wieś istniała już w XII wieku i wraz z okolicznymi terenami należała do tzw. „klucza” należącego do bogatych i rozległych dóbr arcybiskupa gnieźnieńskiego, co potwierdza pierwsza pisemna wzmianka o Grocholicach w bulli papieża Innocentego II wyłożonej w 1136 roku w Pizie. Miejscowość znajdowała się przy trakcie do Kamieńska nad rzeką Rakówką (dawniej zwaną Rakarką lub Rzonsawą). Bardzo starą metrykę miejscowości potwierdza też pierwsza fundacja kościelna pochodząca z lat 1220-1233 informująca, że został wybudowany z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego kościół parafialny. Za zgodą Władysława Łokietka Grocholice przeniesiono w 1314 roku z prawa polskiego na niemieckie. Dzięki temu ich właściciel Wolimir (syn Oracza) otrzymał pełny immunitet gospodarczy na okres 30 lat. W 1336 roku Florian z Kazanowa zamienił Grocholice na inną wieś kościelną. Od tego czasu do końca XVIII wieku Grocholice należały do dóbr stołowych arcybiskupa gnieźnieńskiego i organizacyjnie włączone były do tenuty w Sędziejowicach dekanatu szadkowskiego, archidiakonatu uniejowskiego. W 1420 roku Grocholice otrzymały przywilej lokacyjny. Staraniem arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa Oleśnickiego w 1485 roku Grocholice otrzymały prawa miejskie od króla Kazimierza Jagiellończyka. Akt erekcyjny podpisany został w zamku arcybiskupim w Łowiczu, a miasto miało należeć do majątku arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W połowie XVII wieku zostało zniszczone przez wojska Szwedów w czasie potopu szwedzkiego. Odbudowane ponownie na przełomie XVII i XVIII wieku. Odbudowane spłonęło następnie w czasie wielkiego pożaru w 1781 roku. W 1806 miała tu miejsce epidemia cholery, w wyniku której zmarło 638 osób. W 1811 roku powstała szkoła początkowa. W 1827 roku było tu 109 domów i 650 mieszkańców, a w 1861 roku liczono już 170 domów i 1860 mieszkańców. W XVIII wieku pod bokiem Grocholic, które były miastem zamkniętym, wyznaniowym, mała osada magnacka Bełchatów przekształcała się w miasto otwarte, które przyjmowało kolonistów z zachodu i Żydów. W 1855 roku urodził się w Grocholicach Dominik Teofil Konopacki, syn Józefa i Józefy Skalskiej. Był właścicielem młyna wodnego na Rakówce. W 1857 miasteczko liczyło 1382 mieszkańców. W 1781 wybuchł pożar, który strawił 13 budynków wraz z zabudowaniami. W roku 1870 Grocholice utraciły prawa miejskie i zostały włączone do gminy Łękawa. Decyzja zaborczych władz rosyjskich spowodowała zubożenie miasteczka, a także utratę znaczenia administracyjnego. Próbę odzyskania praw miejskich podjęto bezskutecznie w latach 1925-1927. W latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945 Grocholice nazwano „Grauchel”[3] lub też „Grocholitz” i wcielono je do III Rzeszy. Przez pierwsze pół roku należały one bowiem do Generalnego Gubernatorstwa. Dopiero na żądanie miejscowych Niemców z Bełchatowa zostały wcielone do Kraju Warty. Granica między Generalnym Gubernatorstwem a Krajem Warty przebiegała na wschód od miejscowości w gminie Woźniki i niejako oderwała Grocholice od okręgu piotrkowskiego. Miejscowość została przyłączona do powiatu łaskiego. W 1977 roku Grocholice zostały włączone do gwałtowanie rozwijającego się Bełchatowa i obecnie stanowią jego najstarszą dzielnicę.
Zabytki
W Grocholicach znajduje się murowany rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, gotycka świątynia wzniesiona w początkach XII wieku z fundacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego z Czarnkowa (1220-1232), później wielokrotnie przebudowywany, w tym w latach 1898-1908 w stylu neogotyckim. Parafię w Grocholicach erygowano ok. 1230 r. Przy kościele znajduje się skwer imienia ks. Teodora Kwarto – proboszcza parafii Grocholice z lat 1945-1956.
Instytucje działające w Grocholicach
- Klub Sportowy Grocholice – Bełchatów, Rynek Grocholski 8
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. Żołnierzy Wojska Polskiego, ul. Szkolna 10
- Przedszkole Samorządowe nr 8, ul. Szkolna 18
- Ochotnicza Straż Pożarna Grocholice, ul. Szkolna 1
- Miejskie Centrum Kultury – oddział Grocholice, Rynek Grocholski 18
- Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna, Rynek Grocholski 18
- NZOZ „Wola-Med” ul. Częstochowska 28
- Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Archidiecezji Łódzkiej oddział w Grocholicach, Rynek Grocholski 5
Linki zewnętrzne
- Mapa
- Encyclopedia of Jewish Grocholice
- Grocholice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 811 .
- ↑ Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).
- ↑ Dz.U. 1977 nr 2 poz. 12.
- ↑ Niemieckie nazwy miejscowości regionu łódzkiego w latach 1939-1945.