Gustaw I Waza: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 16:23, 8 wrz 2014

Szablon:Władca kraju infobox Gustaw I Waza (ur. 12 maja 1496, zm. 29 września 1560 w Sztokholmie) – król Szwecji od 6 czerwca 1523^[1].; założyciel dynastii Wazów, ojciec królów Eryka XIV, Jana III Wazy i Karola IX Wazy. Zerwał unię kalmarską i wprowadził monarchię dziedziczną rozpoczynając tym samym budowę silnego państwa narodowego. Ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i przeprowadził reformę Kościoła. Powołał stałą armię narodową. Wprowadził Szwecję w epokę nowożytną. Za jego panowania ukształtowały się instytucje państwowe (rada królewska Riksråd, sejm stanowy Riksdag), a Szwecja stała się potęgą bałtycką i państwem liczącym się w Europie.

6 czerwca, rocznica wyboru Gustawa I na króla (1523) jest w Szwecji świętem narodowym i dniem wolnym od pracy^[2].

Biografia

Gustaw Waza był szwedzkim możnym i krewnym regenta Stena Sture Starszego. W wyniku rozprawy z opozycją dokonaną w listopadzie 1520 roku przez króla Chrystiana II Oldenburga, ojciec Gustawa Wazy został skazany na śmierć (Krwawa łaźnia sztokholmska). W początkach 1521 stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu Dalarna. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Västerås a Gustaw Waza został wybrany na regenta Szwecji. 6 czerwca 1523 zgromadzenie stanów zwołane w Strängnäs ogłosiło Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano unię kalmarską z Danią i Norwegią. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił Chrystiana II, a nowy król duński Fryderyk I uznał tytuł Gustawa.

W 1527 roku Gustaw I Waza, który zawdzięczał tron ruchowi ludowemu, zwołał do Västerås zjazd przedstawicieli wszystkich stanów, duchowieństwa, szlachty, mieszczaństwa, jak również wolnych chłopów. Ukształtował się w ten sposób specyficzny skład nowożytnego sejmu szwedzkiego. Ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i przeprowadził sekularyzację większości dóbr ziemskich Kościoła. Przejęcie licznych majątków znacznie wzmocniło pozycję Korony. W 1529 roku reformę religijną potwierdził synod szwedzkich dostojników kościelnych w Örebro. Głową Kościoła narodowego stał się król, który mianował swojego intendenta do spraw kościelnych.

W 1544 roku Gustaw I na sejmie w Västerås przeprowadził uchwałę o wprowadzeniu dziedziczności tronu i powołał stałą armię narodową w oparciu o dawną instytucję pospolitego ruszenia.

Gustaw Waza dbał także o rozwój ekonomiczny królestwa. Zawarł umowę handlową i sojusz polityczny z Francją (1542), popierał rozwój szwedzkiego górnictwa. W 1533 anulował przywileje kupców hanzeatyckich, co wywołało wojnę z Lubeką (1534–1535). Szwedzi zwyciężyli w sojuszu z Duńczykami i kupcy lubeccy musieli zrezygnować z przysługujących im monopoli.

Rodzina

Był trzykrotnie żonaty. 24 września 1531 poślubił Katarzynę, córkę Magnusa I, księcia saskiego na Lauenburgu. Owdowiał 23 września 1535. Po raz drugi ożenił się 1 października 1536 z Małgorzatą Leijonhufvud. Druga żona Gustawa I zmarła 26 sierpnia 1551. Po raz trzeci ożenił się 22 sierpnia 1552. Trzecią żoną Gustawa została Katarzyna Stenbock^[3].

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

Bibliografia

Larsson L.-O., Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?, Wydawnictwo „PIW”, Warszawa 2009, ISBN 978-83-06-03167-6.
Dworzaczek W., Genealogia, t. I-II, Inst. Historii PAN, Warszawa 1959.
Adam Kersten: Historia Szwecji. Wrocław: Ossolineum, 1973.

Szablon:Władca-Szwecja

↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kersten1973-s140
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie informacja o zmianie ustawy
BŁĄD PRZYPISÓW
↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W Dworzaczek Genealogia Warszawa
BŁĄD PRZYPISÓW

[Kersten1973-s140-1] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kersten1973-s140
BŁĄD PRZYPISÓW

[informacja_o_zmianie_ustawy-2] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie informacja o zmianie ustawy
BŁĄD PRZYPISÓW

[W_Dworzaczek_Genealogia_Warszawa-3] Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie W Dworzaczek Genealogia Warszawa
BŁĄD PRZYPISÓW

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 29: / Linia 29: @@
 == Biografia ==
-Gustaw Waza był szwedzkim możnym i krewnym regenta [[Sten Sture Starszy|Stena Sture Starszego]]. W początkach 1521 stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu [[Dalarna]]. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod [[Västerås]] a Gustaw Waza został wybrany na regenta Szwecji. 6 czerwca 1523 zgromadzenie stanów zwołane w [[Strängnäs]] ogłosiło Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano [[unia kalmarska|unię kalmarską]] z [[Dania|Danią]] i [[Norwegia|Norwegią]]. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił [[Chrystian II Oldenburg|Chrystiana II]], a nowy król duński [[Fryderyk I Oldenburg|Fryderyk I]] uznał tytuł Gustawa.
+Gustaw Waza był szwedzkim możnym i krewnym regenta [[Sten Sture Starszy|Stena Sture Starszego]]. W wyniku rozprawy z opozycją dokonaną w listopadzie 1520 roku przez króla Chrystiana II Oldenburga, ojciec Gustawa Wazy został skazany na śmierć ([[Krwawa łaźnia sztokholmska]]). W początkach 1521 stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu [[Dalarna]]. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod [[Västerås]] a Gustaw Waza został wybrany na regenta Szwecji. 6 czerwca 1523 zgromadzenie stanów zwołane w [[Strängnäs]] ogłosiło Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano [[unia kalmarska|unię kalmarską]] z [[Dania|Danią]] i [[Norwegia|Norwegią]]. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił [[Chrystian II Oldenburg|Chrystiana II]], a nowy król duński [[Fryderyk I Oldenburg|Fryderyk I]] uznał tytuł Gustawa.
 W 1527 roku Gustaw I Waza, który zawdzięczał tron ruchowi ludowemu, zwołał do Västerås zjazd przedstawicieli wszystkich stanów, duchowieństwa, szlachty, mieszczaństwa, jak również wolnych chłopów. Ukształtował się w ten sposób specyficzny skład nowożytnego sejmu szwedzkiego. Ogłosił przyjęcie przez Szwecję [[luteranizm]]u i przeprowadził [[sekularyzacja|sekularyzację]] większości dóbr ziemskich Kościoła. Przejęcie licznych majątków znacznie wzmocniło pozycję Korony. W 1529 roku reformę religijną potwierdził [[synod]] szwedzkich dostojników kościelnych w [[Örebro]]. Głową [[Kościół Szwecji|Kościoła narodowego]] stał się król, który mianował swojego intendenta do spraw kościelnych.