Opoczno: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zabytki: merytoryczne |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
| Linia 71: | Linia 71: | ||
* 1787 - na zamku w sali sądowej owacyjnie przywitany został król [[Stanisław August Poniatowski]] |
* 1787 - na zamku w sali sądowej owacyjnie przywitany został król [[Stanisław August Poniatowski]] |
||
* 1793 - wybudowanie nowego murowanego parterowego dworu starostwa w Opocznie-Starostwie |
* 1793 - wybudowanie nowego murowanego parterowego dworu starostwa w Opocznie-Starostwie |
||
* 1795 - wcielenie do zaboru austriackiego |
|||
* 1809 - miasto włączone do Księstwa Warszawskiego |
|||
* 1815 - miasto w zaborze rosyjskim |
|||
* 1874 - odbudowa zamku na starych fundamentach |
* 1874 - odbudowa zamku na starych fundamentach |
||
* 1880 – uruchomiono produkcję płytek ceramicznych, dziś znanych pod marką „Opoczno” lub „Opoczno S.A.” |
* 1880 – uruchomiono produkcję płytek ceramicznych, dziś znanych pod marką „Opoczno” lub „Opoczno S.A.” |
||
| Linia 76: | Linia 79: | ||
* 1900 – w Opocznie powstała [[Straż pożarna|Ochotnicza Straż Ogniowa]] |
* 1900 – w Opocznie powstała [[Straż pożarna|Ochotnicza Straż Ogniowa]] |
||
* 1910 – na terenie miasta zbudowano sieć elektryczną |
* 1910 – na terenie miasta zbudowano sieć elektryczną |
||
* maj 1915 - do miasta wkraczają węgierskie oddziały gen. Hermana von Kövessa |
|||
* 2 sierpnia 1919 – miasto w wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego zostało przyłączone do [[Województwo kieleckie|województwa kieleckiego]] |
* 2 sierpnia 1919 – miasto w wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego zostało przyłączone do [[Województwo kieleckie|województwa kieleckiego]] |
||
* 1 kwietnia 1939 – Opoczno zostaje włączone do województwa łódzkiego |
* 1 kwietnia 1939 – Opoczno zostaje włączone do województwa łódzkiego |
||
Wersja z 12:16, 8 sty 2015
.jpg)
Opoczno – miasto w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opoczno. Położone nad rzeką Wąglanką, na krańcu Wyżyny Przedborskiej, historycznie w Małopolsce. Stare Opoczno i Nowe Opoczno były miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego[1].
Według danych z 24 lipca 2014 roku, miasto liczyło 22 188 mieszkańców[2].
Położenie
Miasto leży we wschodniej części województwa łódzkiego, w północnej części mezoregionu Wzgórza Opoczyńskie[3], szerzej na pograniczu Wyżyny Małopolskiej i Niziny Mazowieckiej, u ujścia rzeki Wąglanki do Drzewiczki – prawego dopływu Pilicy.
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 12 (przyszła droga ekspresowa S12), krzyżująca się na obrzeżach miasta z Centralną Magistralą Kolejową (linia kolejowa nr 4), linią kolejową nr 25 oraz droga wojewódzka nr 726. Z Tomaszowem Mazowieckim Opoczno łączy droga wojewódzka nr 713 do Łodzi.
Historycznie należy do Małopolski. Leżało w ziemi sandomierskiej, następnie w województwie sandomierskim, gdzie było siedzibą powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.
Historia
- 1191 - wymienienie drewnianego kościoła pw. św. Magdaleny[4]
- 1284 - wzmianka o miejscowości Opoczno w związku z przypisaniem osady przez Leszka Czarnego do kolegiaty sandomierskiej
- 1347 - przeniesienie osady z kościołem św. Marii Magdaleny ze Staromieścia (w rejonie dzisiejszego cmentarza parafialnego) na obecne miejsce
- 1349 - Kazimierz Wielki wymienia Opoczno w dokumencie jako miejscowość leżącą na drodze kupieckiej z komorą celną. Opoczno leżało na skrzyżowaniu drogi z Torunia do Lwowa oraz z Wrocławia do Włodzimierza Wołyńskiego
- 1365 - przywilej Kazimierza Wielkiego przenoszący miasto Opoczno z prawa średzkiego na prawo magdeburskie[5]
- Pierwszym starostą miasta w 1368 został Sobek z Wyszkowic
- 1409, 1413, 1414, 1432 - na zamku w Opocznie przebywał króla Władysław Jagiełło
- Rozwój miasta nastąpił w okresie od XIV do XVI wieku
- 1405 – na terenie miasta został zbudowany szpital. Budynek spłonął w pożarze miasta w roku 1462
- 1440 - sprzedanie przez króla starostwa Mszczujowi ze Skrzynna herbu Łabędź za 400 grzywien
- 1459 - król przeniósł zastaw Opoczna z rąk Jana Mszczujowica ze Skrzynna w ręce kasztelana radomskiego Eustachego ze Sprowy
- 1478 - po śmierci Eustachego ze Sprowy prawa do dochodów ze starostwa przeszły na jego synów Jana i Stanisława Odrowążów ze Sprowy
- 1483 - wielki pożar miasta, w związku z czym król zwolnił mieszczan z podatków na 8 lat
- 1550 – za zgodą króla Zygmunta Augusta miasto zostało wyposażone w sieć wodociągów
- 1555 - starostwo wykupił za zgodą króla stolnik sieradzki Wincenty Przerembski
- 1646 – w Opocznie wybudowana została synagoga
- 1655 – pod zamkiem doszło do potyczki pomiędzy wojskami polskimi i szwedzkimi. W wyniku trwających wojen szwedzkich miasto zostało zniszczone
- 1787 - na zamku w sali sądowej owacyjnie przywitany został król Stanisław August Poniatowski
- 1793 - wybudowanie nowego murowanego parterowego dworu starostwa w Opocznie-Starostwie
- 1795 - wcielenie do zaboru austriackiego
- 1809 - miasto włączone do Księstwa Warszawskiego
- 1815 - miasto w zaborze rosyjskim
- 1874 - odbudowa zamku na starych fundamentach
- 1880 – uruchomiono produkcję płytek ceramicznych, dziś znanych pod marką „Opoczno” lub „Opoczno S.A.”
- Kolejnym trudnym dla miasta okresem są lata 1891-1893, kiedy wybucha epidemia cholery
- 1900 – w Opocznie powstała Ochotnicza Straż Ogniowa
- 1910 – na terenie miasta zbudowano sieć elektryczną
- maj 1915 - do miasta wkraczają węgierskie oddziały gen. Hermana von Kövessa
- 2 sierpnia 1919 – miasto w wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego zostało przyłączone do województwa kieleckiego
- 1 kwietnia 1939 – Opoczno zostaje włączone do województwa łódzkiego
- W wyniku niemieckich działań wojennych w grudniu 1939 na terenie miasta założone zostaje getto żydowskie
- 1953 – otwarta zostaje pierwsza linia autobusowa PKS
- maj 1979 – otwarty zostaje Miejski Dom Kultury
- luty 1990 – ukazuje się pierwszy numer tygodnika zatytułowanego „Opoczyńskie Wieści”
- 1994 – powstaje czasopismo Nowe Echa skierowane do mieszkańców gminy Opoczno
- 1999 – miasto podczas reformy administracyjnej staje się stolicą nowego powiatu opoczyńskiego. W ramach reformy szkolnictwa w mieście utworzono dwa gimnazja
- Na początku roku 2000 honorowym obywatelem miasta Opoczna został Jan Paweł II.
Zabytki
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[6] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- śródmieście miasta, nr rej.: 303 z 4.12.1956
- zespół kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja, ul. Kościelna 2:
- kościół, 1365, 1939, nr rej.: 307 z 1.12.1956 oraz 352 z 21.06.1967
- dzwonnica, 1 poł. XIX, nr rej.: j.w.
- plebania, 1622, nr rej.: 838 z 6.02.1959
- zamek, obecnie muzeum, pl. Zamkowy 1, poł. XIV w., XVII w., 1927 nr rej.: 306 z 30.11.1956 oraz 272 z 3.11.1977
- zespół dworski „starostwo”, ul. Parkowa / Kolberga, XVII-XIX w., nr rej.: 779 z 30.05.1972 oraz 256 z 6.10.1995:
- dwór
- oranżeria
- spichrz (lamus)
- dwa czworaki
- park
- dom „Esterki” (obecnie Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna), ul. Kościuszki 15, 1500, nr rej.: 305 z 30.11.1956 i z 21.06.1967
- Nowy cmentarz żydowski w Opocznie – data jego powstania pozostaje nieznana, znajduje się on przy ulicy Limanowskiego 23. Wskutek dewastacji – najpewniej z okresu II wojny światowej – do naszych czasów nie zachowały się żadne nagrobki[7]. Zobacz też: Stary cmentarz żydowski w Opocznie
Zamek
Początki historii zamku sięgają XIV w., kiedy to z inicjatywy Kazimierza Wielkiego na terytorium Polski powstało wiele zamków obronnych. Zamek opoczyński, zbudowany jednocześnie z murami miasta, był typowym zamkiem miejskim tzn. leżał w obrębie miasta. Ze względu na brak źródeł trudno jest ustalić jak wyglądał w swojej pierwotnej formie.
Zamek opoczyński spełniał rolę siedziby administracyjnej starostów, którzy mieli obowiązek utrzymywania go w stanie pełnego przygotowania na wypadek wojny. Zamek w Opocznie spłonął prawdopodobnie w trakcie wielkiego pożaru miasta w XV wieku. Po remoncie użytkowano go w XVI i XVII wieku, aż do zniszczenia w czasach Potopu szwedzkiego. W ograniczonej formie użytkowano go także później m.in. w wieży mieściło się więzienie. W XVIII wieku po remoncie podejmowano w nim króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W pierwszej połowie XIX wieku był już ruiną. Dzisiejsza forma budynku to efekt historyzującej przebudowy z 1927 roku fragmentu gmachu z XIX wieku, który zbudowano w miejscu gotyckiego zamku.
Kolegiata św. Bartłomieja
Kościół zbudowano w stylu gotyckim około 1365 roku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Posiadał jedną nawę i wieżę. Został zrujnowany w 1812 roku gdy pełnił rolę szpitala. Restaurowany około 1850 przez Henryka Marconiego, rozebrany częściowo 1934 z zachowaniem gotyckiego prezbiterium będącego obecnie boczną kaplicą. Istniejący współcześnie kościół wybudowano w latach 1935-1949.
- kaplica gotycka (dawne prezbiterium kościoła z XIV wieku)
- chrzcielnica gotycka z XV wieku z herbami Rola, Nałęcz, Orzeł, Jastrzębiec, Leliwa, Odrowąż, Poraj, Łabędź
- nagrobek renesansowy rycerza Adam Śmigielskiego z Bnina herbu Ogończyk z 1616 r.
- nagrobek renesansowy chorążego rawskiego Piotra Załuskiego z 1630 r.
- nagrobek Jerzego Karwickiego i Anny z Podlodowskich z 1623 roku
- stalle renesansowe
Dom Esterki
Znajdująca się przy rynku kamienica, jest obok zamku, plebanii i zachowanego gotyckiego prezbiterium kościoła, najstarszym zachowanym budynkiem w mieście. Tradycja wiąże powstanie domu Esterki z legendarną ukochaną króla Kazimierza Wielkiego – Żydówką Esterą. Legenda głosi, że Kazimierz Wielki poznał Esterkę polując w lasach pod Opocznem. Podobno gdy zbierała zioła dla swojego dziadka, wypadł na nią spłoszony tur i już miał ją zmiażdżyć, gdy przeszyty oszczepem runął u jej stóp. Początkowo król nie zdradzał, kim jest i podawał się za dworzanina królewskiego.
Istniejący dzisiaj budynek powstał w XVI wieku, lecz uległ zrujnowaniu w 1 poł. XIX wieku. Został odbudowany w 1893 r. w nowym kształcie, a w 1927 roku ponownie przebudowany wg projektu architekta Majewskiego i z tego okresu pochodzi jego dzisiejszy wygląd. Z pierwotnego budynku na parterze zachowały się dwie sale o sklepieniu kolebkowym oraz tak samo sklepiona piwnica. Ponad oknami pierwszego piętra dojrzeć można fragmenty majuskułowych napisów łacińskich z XVI wieku "Zręczna rada nastąpiła" "Mąż doskonały służył czasowi" "Wszystko obiecał poświęcić pracy i Bogu" "Mąż cierpliwy błądził wygnany z miasta jako pasterz któremu oddano w opiekę rzeczy,(miasto)". W górnej części frontonu widnieje herb województwa sandomierskiego, do którego Opoczno niegdyś należało. Na frontonie kamienicy 19 marca 1931 r. wmurowano tablicę z popiersiem marszałka Józefa Piłsudskiego Obecnie w budynku znajduje się biblioteka[8].
Plebania
Na placu Kościelnym znajduje się piętrowa kamienna plebania z 1622 roku. Podobno w 1655 roku przebywał w niej dowodzący szwedzką armią w czasie Potopu feldmarszałek Arvid Wittenberg. Obecnie na parterze zachowały się pomieszczenia sklepione kolebkowo z lunetami. Nad wejściem wmurowana jest kamienna płyta z poł. XVII w. z herbami Dębno i Lewart. Pośrodku znajduje się tablica żeliwna z napisem informującym o fundacji plebanii przez Jana Alberta Liwskiego, proboszcza opoczyńskiego. Na płycie widnieje również godło z Orłem Białym i herbem Wazów[9].
Mury obronne i bramy miejskie
Mury obronne w Opocznie rozpoczęto budować zapewne wkrótce po lokacji miasta w 1365 r. Mury zbudowane z kamienia miały długość około 950 metrów i wzmacniały je wysunięte prostokątne baszty otwarte od strony miasta. Mury wzmiankowano w 1550 roku. W XVII wieku remontowano je w obawie przed atakiem Tatarów i Turków. Na mapie miasta z 1820 roku widać jeszcze znaczne zachowane odcinki murów. Do dzisiaj zachował się jedynie fragment średniowiecznego muru obronnego w piwnicy domu przy ul. Kołomurnej 13. Nie wiadomo czy Opoczno miało dwie czy trzy bramy miejskie, wzmiankowano jedynie jedną z nich w 1455 roku u wylotu ulicy biegnącej z rynku ku rzece. W 1599 roku na podstawie zezwolenia Zygmunta III Wazy przebito nową bramę od strony Krakowskiego Przedmieścia i był to wylot z zamku na zewnątrz obwodu fortyfikacji. Zarówno mury jak i bramy miejskie zostały rozebrane podczas regulacji w XIX wieku[10].
Polityka
Burmistrzem miasta jest Rafał Kądziela, pełniący tę funkcję od 2014 roku. Na czele Rady Miejskiej stoi Grzegorz Wołąkiewicz.
Edukacja
- Przedszkola
- Przedszkole Nr 2
- Przedszkole Nr 4
- Przedszkole Nr 5
- Przedszkole Nr 6
- Przedszkole Nr 8
- Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1
- Szkoła Podstawowa nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 3
- Szkoła specjalna nr 4 w Opocznie.
- Zespół Szkół Prywatnych w Opocznie
- Gimnazja
- Gimnazjum nr 1
- Gimnazjum nr 2
- Gimnazjum nr 3
- Zespół Szkół Prywatnych w Opocznie
- Szkoły średnie
- Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Samorządowych nr 1
- Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
- Centrum Informatyki w Opocznie
- Prywatne Technikum Uzupełniające dla Dorosłych
- Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Ekonomiczne przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Mechaniczne przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Handlowe przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Obsługi Turystycznej przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Logistyczne przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Informatyczne przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Elektryczne przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Technikum Analityczne i Technologii Żywności przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Stanisława Staszica
- Szkoły wyższe
- Wydział zamiejscowy Akademii Humanistyczno Ekonomicznej w Łodzi
- Wydział zamiejscowy Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
Wspólnoty wyznaniowe
- Parafia św. Bartłomieja w Opocznie, Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Opocznie, Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Opocznie (dekanat opoczyński)
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (Sala Królestwa)[11].
Współpraca międzynarodowa
- Miasta i gminy partnerskie[12]
Urodzeni w Opocznie
- Edmund Biernacki – profesor nadzwyczajny, lekarz
- Marek Galiński - najbardziej utytułowany kolarz polski, dziewięciokrotny mistrz Polski, czterokrotny uczestnik Igrzysk Olimpijskich, trener kadry Polski i kadry Rosji
- Aharon Carmi – jeden z ostatnich żyjących powstańców getta warszawskiego
- Eliezer Geller – jeden z przywódców ruchu oporu w getcie warszawskim, ŻOB-u i powstania w getcie warszawskim
- Jakób Mortkowicz – księgarz i wydawca
- Włodzimierz Perzyński – pisarz
- Grzegorz Piechna – piłkarz, napastnik
- Patryk Sztyber – gitarzysta, wokalista
- Zbigniew Robakiewicz – bramkarz
- Robert Telus – poseł na sejm III RP
- Joanna Zagdańska – piosenkarka popowa i jazzowa
- Adam Kszczot - polski lekkoatleta specjalizujący się w biegu na 800 metrów
Obywatele honorowi
- Stanisław Nałęcz Małachowski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Opoczno w kwietniu 1791 jako reprezentant spraw mieszczańskich i współtwórca Konstytucji 3 maja[13].
- Józef Piłsudski otrzymał obywatelstwo w uznaniu wielkiej roli i znaczenia w życiu i rozwoju Państwa Polskiego 27 marca 1935[14].
- Dr Władysław Dziadosz 4 marca 1936 tytuł Honorowego Obywatela Miasta Opoczno w podziękowaniu za poparcie działań samorządu miejskiego[15].
- Edward Śmigły-Rydz 18 lipca 1937 roku Rada Miejska miasta Opoczno „dając wyraz najgłębszego uznania dla zasług Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, tak dla dzieła odzyskania Niepodległości Państwa Polskiego, jak i budowy w Narodzie Siły i Jedności (...) aktem uroczystym postanowiła Wielkiemu Synowi Ojczyzny i Wodzowi Narodu (...) nadać obywatelstwo honorowe miasta Opoczna”[16].
- Jan Paweł II 30 grudnia 1999 roku w Rada Miejska w Opocznie jednomyślnie nadała Honorowe Obywatelstwo Gminy-Miasta Opoczno „Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II, największemu Polakowi, Naszemu Przewodnikowi w „Trzecie Tysiąclecie” w uznaniu nieocenionych zasług dla Państwa i Narodu Polskiego, w podziękowaniu za wielki wkład w odzyskanie przez Rzeczpospolitą suwerenności”[17].
- Ryszard Kaczorowski 8 marca 2005 roku otrzymał obywatelstwo jako ostatni Prezydent II Rzeczypospolitej na uchodźstwie, w uznaniu zasług w krzewieniu polskości na emigracji[18].
- Kardynał Stanisław Dziwisz 11 października 2007 roku otrzymał tytułu Honorowego Obywatela Miasta „w podziękowaniu za wierną i ofiarną służbę Umiłowanemu Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II i Przewodnictwo Duchowe w prowadzeniu Jego ścieżkami Narodu Polskiego”[19].
Zobacz też
- ↑ Feliks Kiryk, Urbanizacja Małopolski: województwo sandomierskie: XIII-XVI wiek, Kielce 1994, s. 19.
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieGUS 2014BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Jerzy Kondracki, Andrzej Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.
- ↑ J. Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, wyd. J.Łukowski, Gniezno 1881, t.1, s.640
- ↑ Z. Guldon, J. Muszyńska, Powstanie i dzieje miasta w okresie przedrozbiorowym (do 1795 r.), w: Opoczno. Studia z Dziejów... , s. 31-83
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 22 listopada 2008].
- ↑ Internet Archive Wayback Machine
- ↑ http://www.opoczno.i-gmina.pl/files/11680_Zal_Nr_5.pdf
- ↑ http://www.opoczno.i-gmina.pl/files/11680_Zal_Nr_5.pdf
- ↑ Jarosław Widawski "Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do początku XV wieku" Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, wyd. MON 1973 s.328-332
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 3 lutego 2013.
- ↑ opoczno.pl - Miasta partnerskie. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Stanisław Nałęcz-Małachowski. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Józef Piłsudski. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Władysław Dziadosz. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Edward Rydz-Śmigły. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Jan Paweł II. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Ryszard Kaczorowski. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
- ↑ opoczno.pl - Honorowy obywatel - Stanisław Dziwisz. 2010-04-01. [dostęp 2014-12-11].
Linki zewnętrzne
- Opoczno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 555.
- Urząd Miejski w Opocznie
- Powiat Opoczyński
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Osada | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
