Brody (obwód lwowski)

Brody

Броди

Wieża zegarowa na rynku w Brodach
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Prawa miejskie	1584
Burmistrz	Anatolij Bełej
Powierzchnia	8,67 km²
Populacja (.2011) • liczba ludności • gęstość	23 752 2740 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3266
Kod pocztowy	80600-80606
Położenie na mapie obwodu lwowskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Ukrainy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "stopniE", "minutE" oraz "minutN".

Brody (ukr. Броди), dawniej Lubicz – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, nad Suchowólką; liczą 23.752 mieszkańców (2011).

Historia

Pałac, kazamaty, synagoga, cerkiew

Pałac Potockich

Pałac Potockich

Pałac Potockich, front

Kazamaty

Kazamaty

Synagoga, front

Synagoga

Synagoga, fragment

Synagoga, tył

Cerkiew w Brodach

Siedziba pow., pomnik, herb, mapa

Siedziba władz powiatu

Przedwojenny herb

Położenie w woj. tarnopolskim w 1939 r.

Miasto prywatne założone w 1584 pod nazwą Lubicz przez Stanisława Żółkiewskiego. Do pierwszego rozbioru w 1772 województwo ruskie, ziemia lwowska, powiat brodzki Rzeczypospolitej. Po pierwszym rozbiorze Polski (1772) wcielone do monarchii Habsburgów, pozostawało w jej składzie na terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918). Od 1 listopada 1918 do maja 1919 pod administracją ZURL, od maja 1919 do 14 marca 1923 pod administracją tymczasową Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 25 czerwca 1919. Suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 okupowane przez Armię Czerwoną (do czerwca 1941) i anektowane przez ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR od czerwca 1941 do 1944 pod okupacją III Rzeszy (od 1 sierpnia 1941 w Generalnym Gubernatorstwie). Od 16 sierpnia 1945 – do 1991 w granicach ZSRR, na terytorium USRR. Od 1991 w granicach niepodległej Ukrainy.

Po raz pierwszy miejscowość wzmiankowana w roku 1441 jako mała osada należąca do dóbr oleskich, będących w rękach Sieniawskich (lub Sienieńskich z Sienna), później Koniecpolskich. W roku 1580 kupił je Stanisław Żółkiewski, wojewoda ruski, ojciec hetmana, który docenił znaczenie strategiczne tego miejsca położonego na szlaku handlowym Rusi Czerwonej na Wołyń. Wystarał się u króla Stefana Batorego o przywilej nadający w roku 1584 Brodom prawa miejskie, pod urzędową nazwą Lubicz. Nazwa ta pochodziła od herbu Żółkiewskich, jednak już w pierwszej połowie XVII w. używano starego określenia, a mianowicie Brody. W roku 1629 miasto nabył hetman Stanisław Koniecpolski. Hetman rozbudował Brody, czyniąc z nich fortecę z 10 bastionami i zamkiem, ale zadbał także o ich rozwój gospodarczy osadzając Żydów i Ormian. Pracami budowlanymi w latach 1630-1635 kierował Andrea dell’Aqua według planów, które stworzył Wilhelm le Vasseur de Beauplan. Stanisław Koniecpolski w pobliżu miasta zbudował też rezydencję w Podhorcach. Stanisław Koniecpolski zmarł na zamku w Brodach w marcu 1646 roku i w tutejszym kościele odbył się jego pierwszy imponujący pogrzeb.

W roku 1648 Chmielnicki wraz z Kozakami zdobył i spalił miasto, jednak załoga zamku zbudowanego przez Stanisława Koniecpolskiego odparła atak Kozaków. Aleksander Koniecpolski zapisał w testamencie m.in. Brody, Podhorce, Złoczów królowi Janowi III Sobieskiemu. Syn króla Jakub w 1704 sprzedał je Józefowi Potockiemu. W czasie wojny o sukcesję polską miasto w 1734 roku została zajęte przez Rosjan.

W połowie XVIII wieku, Potoccy wybudowali na terenie zamku nowy barokowy pałac z wieżą. W 1772 roku Brody znalazły się pod zaborem austriackim. 27 maja 1809 r. – w czasie wojny polsko-austriackiej i marszu spod Zamościa oraz po wejściu do Galicji, płk Piotr Strzyżewski ze swoim oddziałem, ruszył na południe, na Brody zdobywając miasto bez walki.

Brody były stacją końcową kolejowej linii podkarpackiej (Lwów-Brody). Linia ta była przerwana na przebiegającej tu granicy z Rosją i brakowało toru spotykającego się z szerokim torem rosyjskim. Przeładunki odbywały się za pośrednictwem wozów konnych.

Po I wojnie światowej, w lipcu 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej, w okolicach miasta miała miejsce bitwa Wojska Polskiego z armią Budionnego.

Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 okupowane przez Armię Czerwoną (do czerwca 1941) i anektowane przez ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR od czerwca 1941 do 1944 pod okupacją III Rzeszy (od 1 sierpnia 1941 w Generalnym Gubernatorstwie). W czasie okupacji niemieckiej ludność żydowska miasta została wymordowana przez formacje niemieckie w trakcie Holocaustu.

Rada Miejska Brody w 2011 roku nadała honorowe obywatelstwo miasta Brody Stepanowi Banderze. Trzej mieszkańcy Brodów zginęli na początku maja 2014 pod Słowiańskiem.

Planowany jest rurociąg Odessa-Brody-Gdańsk.

Zabytki

• Zamek w Brodach – W XVII wieku hetman Stanisław Koniecpolski wzniósł w mieście twierdzę typu nowoholenderskiego
• Pałac Potockich z połowy XVIII wieku
• Wielka Synagoga z 1742 roku, obecnie w ruinie
• Kościół parafialny, wybudowany w stylu renesansowym z 1596 roku
• Klasztor dominikanów (Czerwony Klasztor) z XVII wieku
• Cerkiew św. Jura z 1625 r. z ikonostasem
• Pozostałości wałów miejskich z XVII wieku
• Cerkiew Bogurodzicy z 1600 roku
• Budynek „Sokoła”
• Pałac Tyszkiewiczów
• „Hotel Bristol”
• „Hotel Ewropa”
• Cmentarz żydowski

Osoby urodzone w Brodach

• Józef Barbag – polski geograf, profesor,
• Karol Bogucki – polski ksiądz, generał brygady, dziekan generalny Wojska Polskiego II RP,
• Jarosław Czarnobaj – polski dziennikarz radiowy,
• Ryszard Czubaczyński – polski autor tekstów piosenek, scenarzysta, także dziennikarz, aktor teatrów studenckich; menedżer kultury,
• Roman Duda (ur. 1935) – polski matematyk, profesor i były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, senator I kadencji,
• Lesław Eustachiewicz – polski krytyk literacki, historyk literatury, tłumacz, doktor,
• Oktawia Górniok – polska prawniczka, specjalistka w zakresie prawa karnego, profesor,
• Edward Gruber – polski prawnik, generał brygady Wojska Polskiego oraz naczelny prokurator wojskowy II RP,
• Bogusław Halikowski – polski pediatra, neurolog dziecięcy, profesor,
• Otto Hausner – polski historyk sztuki, polityk, pisarz, mówca i erudyta. Poseł demokratyczny w Radzie Państwa w parlamencie austriackim, oraz na Sejm Galicyjski,
• Marian Heitzman – polski filozof i historyk filozofii, profesor,
• Stanisław Koniecpolski – hetman wielki koronny – właściciel Brodów, jeden z największych wodzów Rzeczypospolitej,
• Józef Korzeniowski – polski dramatopisarz i powieściopisarz, pedagog, profesor,
• Władysław Łuczyński – polski malarz i nauczyciel rysunku w szkole w Stanisławowie w okresie II Rzeczypospolitej,
• Zbigniew Mikołajewicz (ur. 1937) – polski ekonomista, wykładowca i działacz państwowy, wojewoda opolski (1981–1983), profesor
• Joseph Ludwig Raabe – szwajcarski matematyk,
• Józef Roth – austriacki pisarz i dziennikarz żydowskiego pochodzenia,
• Włodzimierz Tyszkiewicz – polski dowódca wojskowy, pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego II RP,
• August Witkowski – polski fizyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
• Izrael Zolli – naczelny rabin Rzymu, który później przeszedł na katolicyzm (przyjął imię Eugenio).

Pomniki

• Pomnik Tarasa Szewczenki
• Pomnik Piotra Feduna-Połtawy
• Pomnik Iwana Franka

Miasta partnerskie

• Wolfratshausen,
• Mogilno

Zobacz też

• Getto w Brodach

Bibliografia

• Sandok Barącz, Wolne miasto handlowe Brody, Lwów, 1865.
• Jakov Chonigsman, Evrei goroda Brody (1584–1944), L’vov, 2001.
• Moriz Friedländer, Fünf Wochen in Brody unter jüdisch-russischen Emigranten, Wien, 1882. ([1])
• Nathan Michael Gelber, Toledot jehudej Brody 1584–1943, Jerušalajim, 1955.
• Zbigniew Kościów, Brody. Przypomnienie kresowego miasta, Opole, 1993.
• Börries Kuzmany, Brody. Eine galizische Grenzstadt im langen 19. Jahrhundert, Böhlau, Wien/Köln/Weimar 2011. ISBN 978-3-205-78763-1 (PDF; 16,9 MB)
• Tadeusz Lutman, Studja nad dziejami handlu Brodów w latach 1773–1880, Lwów, 1937.
• Mark Wischnitzer, Die Stellung der Brodyer Juden im internationalen Handel in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts, in: Wischnitzer, M. (Hg.): Festschrift zu S. Dubnows 70. Geburtstag, Berlin, 1930, Szablon:P.113–123.
• Bohdan Zrobek, Brody i Bridščyna. Istoryčno-memuarnyj zbirnyk. Kniha II, Brody, 1998.

Linki zewnętrzne

• Brody, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 372 .
• zdjęcia z Brodów
• Getto w Brodach
• Brody w składzie Cesarstwa Austriackiego i Austro-Węgier: Brody – Броди – בראד
• Historia Żydów w Brodach na portalu Wirtualny Sztetl
• Witryna internetowa Koła Przyjaciół Brodów