Mołodeczno

Mołodeczno

Маладзечна

Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Prawa miejskie	1929
Mer	Kasabucki Siamion Michajławicz
Powierzchnia	26,8 km²
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość	93 802 3672 os./km²
Nr kierunkowy	+375 1773
Kod pocztowy	od 222301 do 222310
Tablice rejestracyjne	5
Podział miasta	6 mikrorejonów
Położenie na mapie obwodu mińskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "sekundE", "stopniN", "stopniE", "minutE" oraz "minutN".

Mołodeczno (biał. Маладзечна; ros. Молодечно) – miasto położone nad Uszą, stolica rejonu w obwodzie mińskim Białorusi. Odległość od Mińska wynosi 75 km, od Wilna – 130 km; 93,8 tys. mieszkańców (2013).

Przed 1945 rokiem było siedzibą powiatu w województwie wileńskim w Polsce.

Historia

Przed rozbiorami

Cerkiew prawosławna w Rynku, katedra eparchii mołodeczańskiej

Swoją nazwę miasto prawdopodobnie otrzymało od rzeki Mołodeczanki. W miejscu ujścia tej niewielkiej rzeczki do Uszy, na północ od dzisiejszego miasta, został wzniesiony zamek, w pobliżu którego w XIV wieku zaczęła rozwijać się osada.

Wykopaliska archeologiczne wykazały, że na terenie obecnego miasta znajdowały się wcześniejsze osady, pochodzące z epoki kultury ceramiki sznurowej.

Pierwsza historyczna wzmianka o Mołodecznie odnosi się do roku 1388. 16 grudnia 1388 roku Dymitr Korybut Olgierdowicz, książę Nowogrodu Siewierskiego, wydał na zamku w Mołodecznie dokument, zapewniający wierność hołdowniczą Władysławowi II Jagielle i królowej Jadwidze. W średniowiecznych dokumentach Mołodeczno jest nazywane „miejscowością” (tj. miastem), która od roku 1413 do wchodziła w skład województwa wileńskiego.

6 lipca 1501 roku król Polski Aleksander Jagiellończyk nadał dobra Mołodeczna kniaziowi Michałowi Mścisławskiemu pod warunkiem dawania koni pod przejazd posłów i gońców. Nadanie to zostało powtórnie potwierdzone 12 lipca 1511 roku za panowania króla Zygmunta I Starego. Po śmierci Michała Iwanowicza Mścisławskiego około roku 1525 dobra mołodeczańskie zostały podzielone między córki księcia – Nastazję, Teofilę i Agrafienę. Zamek przypadł Nastazji, żonie wojewody witebskiego – kniazia Stefana Zbaraskiego, który odsprzedał go Wasylemu (Bazylemu) Rahozie. W roku 1558 zamek powrócił do rodziny: nabyła go jedna z pozostałych dwóch sióstr, starościna łucka, małżonka kniazia Andrzeja Michałowicza Sanguszki Koszyrskiego. W dokumencie kupna, wystawionym 4 maja 1558 roku, zamek mołodeczański został nazwany uroczyszczem Żelazkowszczyzna. 1 maja 1561 roku starościna łucka zapisała zamek wraz z jedną czwartą częścią Mołodeczna kniahini Bohdanie Mścisławskiej. W roku 1567 całe Mołodeczno przeszło na własność kniahini Nastazji Zbaraskiej, córki kniazia Michała Iwanowicza Mścisławskiego.

W 1567 roku w Mołodecznie odbyły się wstępne rozmowy przedstawicieli Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Polskiej, dotyczące warunków późniejszej unii lubelskiej w 1569 roku.

Według dokumentów w roku 1617 właścicielem Mołodeczna był kanclerz wielki litewski Lew Sapieha, który 20 sierpnia 1621 roku sprzedał dobra Stanisławowi Szemiotowi, podkomorzemu żmudzkiemu. Testamentem Stanisław Szemiot podzielił dobra mołodeczańskie między swoich usynowionych bratanków, synów Wacława Szemiota, z zastrzeżeniem, że spadek ma pozostać w ich rękach pod groźbą utraty dóbr na rzecz rodu Paców. Wacław Szemiot według testamentu otrzymał dożywotnie użytkowanie z zakazem sprzedaży ziemi. Mimo zakazu 16 stycznia 1628 roku Wacław sprzedał dobra mołodeczańskie wojewodzie smoleńskiemu Aleksandrowi Korwinowi Gosiewskiemu za sumę 87 825 złotych polskich, co wywołało długoletni proces sądowy: 18 listopada 1652 roku potomkowie Stanisława Szemiota wnieśli pozew przeciwko Gosiewskim o niesłuszne nabycie dóbr mołodeczańskich. Proces zakończył się podziałem dóbr mołodeczańskich między Gosiewskich, którzy nabyli część od Wacława Szemiota, a Paców, którym ziemie przypadły zgodnie z zapisem w testamencie Stanisława Szemiota.

Zgodnie z dokumentacją z 1623 roku Mołodeczno miało siedem ulic: Wielką Zamkową, Małą Zamkową, Mińską, Sadową, Rynkową, Lebiedziewską, Ciukomską. W 1651 roku pojawiła się nowa ulica – Chożowska. W centrum miasteczka był rynek.

W 1708 roku, w okresie wojny północnej (1700-1721), Mołodeczno zajęły wojska szwedzkie.

18 września 1711 roku biskup Bogusław Korwin Gosiewski sprzedał swoje dobra mołodeczańskie Ogińskim. W 1722 roku odziedziczył je Michał Kazimierz Kociełł, podskarbi litewski. W 1736 roku jego syn, Kazimierz, starosta markowski, sporządził testament, według którego dziedziczką miała zostać jego córka, Rozalia, żona Michała Kazimierza Ogińskiego, starosty babinowickiego. 13 maja 1738 roku Rozalia i Kazimierz Ogińscy zapisali swoje dobra mołodeczańskie Tadeuszowi Ogińskiemu, kasztelanowi trockiemu i pisarzowi litewskiemu. 14 czerwca 1740 roku kasztelan połocki Pac, właściciel połowy Mołodeczna, odstąpił swoją część Marcyanowi Michałowi Ogińskiemu, wojewodzie witebskiemu i ojcowi wyżej wspomnianego Tadeusza.

14 listopada 1740 roku król Polski August III Wettyn nadał Tadeuszowi Ogińskiemu przywilej organizowania dwóch targów tygodniowo – w piątek i niedzielę – oraz dwóch jarmarków rocznie – 22 (9) maja na świętego Mikołaja i 14 (1) października na Pokrowę.

19 stycznia 1744 roku Marcyan Michał Ogiński przekazał swoje dobra mołodeczańskie Rafałowi Alojzemu Oskierce i jego żonie Teresie z Ogińskich, którzy rok później ustąpili je Tadeuszowi Ogińskiemu. Dzięki fundacji Tadeusza Ogińskiego w mieście zbudowano kościół parafialny, oddany w roku 1762 ojcom trynitarzom.

3 grudnia 1747 roku biskup wileński Michał Jan Zienkowicz pozwolił na wystawienie w Mołodeczno szkoły żydowskiej i nadał miastu prawo do chowania zmarłych.

W 1783 roku, po śmierci Tadeusza Ogińskiego, właścicielem Mołodeczna został jego syn, Franciszek Ksawery, kuchmistrz litewski. W 1811 roku dzięki staraniom Franciszka Ogińskiego do Mołodeczna przeniesiono z Bobrujska gimnazjum, zamienione w 1863 roku w seminarium nauczycieli wiejskich wyznania prawosławnego. Gimnazjum mołodeczańskie ukończyli m.in. Aleksander Tyszyński, krytyk i profesor Szkoły Głównej Warszawskiej, oraz Antoni Muchliński, orientalista, profesor i dziekan Uniwersytetu Petersburskiego.

Pod zaborami

Parowóz-pomnik typu 3^P764-42

W wyniki II rozbioru Polski w roku 1793, Mołodeczno weszło w skład Imperium Rosyjskiego (powiat wilejski).

W 1812 roku przez Mołodeczno przemaszerowały wojska napoleońskie, wracając spod Moskwy. Cesarz Francuzów zatrzymał się w pałacu Ogińskich, przenocował tu i porzucił resztki Wielkiej Armii pod wodzą marszałka Claude’a Victora-Perrina, które zostały rozbite 4 grudnia 1812 roku.

W 1819 roku sukcesję po Franciszku Ogińskim przejął jego potomek, Michał Kleofas (1765-1833), podskarbi litewski i senator Imperium Rosyjskiego oraz kompozytor a obecnie patron kolegium muzycznego w Mołodecznie. W 2001 roku w mieście postawiono na jego cześć pomnik autorstwa F. Januszkiewicza.

W 1830 roku, od wybuchu powstania listopadowego, mieszkańcy Mołodeczna włączyli się do czynnych walk o niepodległość. W 1831 roku na ziemi mołodeczańskiej walczył oddział powstańców pod dowództwem I. Gicewicza i A. Wołodkowicza. Większą część oddziału stanowili uczniowie miejscowego gimnazjum. Wsparcia finansowego powstańcom udzielił rektor gimnazjum Dulski. Po upadku powstania ród Ogińskich popadł w długi. Dobra mołodeczańskie zostały podzielone na wiele części między Janem Konstantym Tyszkiewiczem, Adamem Łopacińskim (następnie jego sukcesorką – Aliną Niezabytowską), Modzelewskich, Raczkowskich, Burzymowskich, Berkmanów.

W okresie powstania styczniowego (1863-1864) do szeregu powstańców zgłosili się studenci seminarium nauczycieli wiejskich.

W latach 1871-1874 powstała droga żelazna Libawo-Romieńska. W Mołodecznie zbudowano stację kolejową, której pracownicy trzydzieści lat później zaangażowali się w rewolucję 1905 roku. Podczas Październikowego ogólnorosyjskiego strajku robotnicy ogłosili przestój w pracy i zorganizowali manifestację mieszkańców Mołodeczna w Rynku. Stacja kolejowa była również centrum działalności miejscowej komórki Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, która współpracowała z analogicznymi organizacjami w Smorgoni, Radoszkowiczach i Wilejce, szerząc propagandę rewolucyjną wśród robotników.

I wojna światowa i okres wojny polsko-bolszewickiej

Podczas I wojny światowej w pobliżu Mołodeczna stacjonował 170 Mołodeczański Pułk Piechoty 10 carskiej armii Frontu Zachodniego. Sztab wojskowy znajdował się w budynku seminarium nauczycielskiego.

W 1916 roku w miejscowej piekarni garnizonu mołodeczańskiego zaczęła działalność bolszewicka komórka partyjna. Przewidując, że w razie wybuchu rewolucji bolszewickiej i obalenia Rządu Tymczasowego w Rosji rej będą wodzić wojskowi, spiskowcy szerzyli propagandę wśród żołnierzy 170 Mołodeczańskiego Pułku Piechoty. W listopadzie 1917 roku na zjeździe SDPRR przyjęto rezolucję: cała władza w ręce Rad. Zjazd kolejarzy tydzień później poparł postanowienie bolszewików. Władza Rad utrzymała się do 18 lutego 1918 roku, ponieważ Mołodeczno zajęły wojska cesarza Wilhelma II. Na wieść, że w Niemczech wybuchła rewolucja listopadowa, okupanci opuścili miasto, a władzę ponownie zagarnęli bolszewicy.

4 lipca 1919 roku, w okresie walk polsko-bolszewickich (1919-1921), Mołodeczno zostało zajęte przez Wojsko Polskie, którym dowodził generał Stanisław Szeptycki. Kiedy nastąpiła kontrofensywa Armii Czerwonej, miasto ponownie znalazło się pod okupacją radziecką. Dopiero traktat ryski z 18 marca 1921 roku ustabilizował granicę polsko-radziecką: Mołodeczno przeszło pod jurysdykcję Polski jako siedziba wiejskiej gminy, należącej do powiatu wilejskiego województwa nowogródzkiego.

Mołodeczno w okresie II Rzeczypospolitej

Grono nauczycielskie i przedmioty wykładane w gimnazjum im. T. Zana w dwudziestoleciu międzywojennym
Przedmiot	Wykładowca
Fizyka	Wacław Witkiewicz
Historia	Antoni Ancewicz
Geografia	Zofia Zykowska
Gimnastyka	Jan Kaliszek
Język francuski	Teofilia Rymsza-Borozdziczowa
Język polski	Julian Szwed
Łacina	Zofia Zykowska
Matematyka	Wacław Witkiewicz
Plastyka	Eugenia Aleksandrowicz
Śpiew	Tomasz Radziszewski
Zasady katolicyzmu
Zasady prawosławia

13 kwietnia 1922 roku weszła w życie ustawa o objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską. W ramach przekształceń administracyjnych z województwa nowogródzkiego wyłączony został między innymi powiat wilejski z Mołodecznem, nad którym władzę administracyjną przejęła Ziemia Wileńska.

Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów Mołodeczno zostało 1 kwietnia 1927 r. siedzibą powiatu mołodeczańskiego.

Podług spisu miast Rzeczypospolitej z 1927 roku Mołodeczno było również centrum wiejskiej gminy Mołodeczno z wójtem I. Ganem na czele. Przez miejscowość biegły linie kolejowe Lida-Królewszczyzna i Wilno-Olechnowicze. Mołodeczno posiadało pocztę, linię telefoniczną i telegraf przy ulicy Zamkowej. W mieście urzędował starosta Jerzy Suchorski, po nim – Jan Janusz Piekutowski. W trzykondygnacyjnym budynku starostwa, przy ulicy Libawo-Romieńskiej, mieściła się kancelaria urzędu, inspektorat szkolny, oddział wojskowy, sąd ziemski, archiwum, komisariaty administracyjny, penitencjarny, kulturowy, oświatowy i ziemski oraz gabinety powiatowego lekarza i weterynarza.

Życie społeczne Mołodeczna skupione było wokół placu 3 Maja – na Starym Mieście w Rynku. Wokół placu ulokowane były parafia katolicka św. Kazimierza (proboszcz – Longin Iwańczyk) i prawosławna (batiuszka – Józef Morozow) oraz synagoga (rabin – Mowsza Abramowicz), a także apteki i zakład typograficzny. Przy ulicy Zamkowej znajdowały się sztab 86 Pułku Piechoty, gabinety położnych (Anna Pawłowska, Gita Kopelowicz), dentysty (Fania Gurian), notariusza (Stanisław Chrząstowski), biblioteka, dom ludowy. Na ulicy Gminnej znajdował się szpital.

Przy kościele znajdowało się gimnazjum imienia Tomasza Zana, którego dyrektorem był Tadeusz Jacuński.

21 maja 1929 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 1929 roku osadę Mołodeczno zaliczono w poczet miast, z równoczesnym włączeniem w jej granice administracyjne kilku miejscowości z gminy wiejskiej Mołodeczno. Były to: wieś Buchowszczyna, wieś i folwark Buchowszczyna Nowa, folwark Mołodeczno, folwark i zaścianek Helenowo, kolonia Zawań, zaścianek Tywidówka.

Zgodnie z dokumentacją z 1938 roku Mołodeczno miało dwanaście ulic: Tadeusza Kościuszki, Stefana Batorego, Józefa Piłsudskiego, Jarosława Dąbrowskiego, Barty, Juliusza Słowackiego, Adama Mickiewicza, Jagiellońską, Zamkową, Chrystusa, Staraściṅską, Lotniska. W centrum miasteczka był plac 3 Maja.

Od września 1922 do września 1939 w dzielnicy Helenowo stacjonował 86 Pułk Piechoty. W kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie 19 Dywizji Piechoty.

• 
  Łuk triumfalny Józefa Piłsudskiego
• 
  Kaplica prawosławna
• 
  Klasztor Trynitarzy
• 
  Łuk triumfalny
• 
  Starastwa

Mołodeczno w granicach ZSRR

Stalag nr 342

II wojna światowa

W związku z realizacją postanowień traktatu Ribbentrop-Mołotow pomiędzy ZSRR i III Rzeszą Niemiecką, 17 września 1939 roku Mołodeczno zostało zajęte przez wojska Armii Czerwonej, a następnie włączone w skład Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 15 stycznia 1940 roku miasto zostało centrum rejonu w ramach obwodu wilejskiego.

25 czerwca 1941 roku Mołodeczno zostało zajęte przez wojska hitlerowskie. Od lipca tegoż roku w północno-wschodniej części miasta, przy ulicy Maksima Gorkiego (Zamkowej), został utworzony Stalag Nr 342 – obóz jeniecki. Lagier mieścił maksymalnie do trzydziestu tysięcy więźniów. Do czerwca 1944 roku w obozie zginęło 33 150 osób.

Od lipca 1941 do końca 1942 roku w Mołodecznie istniało getto dla około trzech tysięcy Żydów. W październiku 1942 roku dzielnica żydowska została zlikwidowana, a jej mieszkańcy wywiezieni za miasto w stronę Wilejki i rozstrzelani.

W czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej zniszczone bądź spalone zostały 363 budynki mieszkalne i 755 użytkowych, dwa drewniane budynki szpitalne na 80 łóżek i lecznica chorób zakaźnych na 40 łóżek, budynki przychodni, polikliniki dziecięcej i konsultacji dla kobiet, budynek sanepidu i piętrowa miejska apteka, budynek żłobka na 40 miejsc i dwie szkoły. Zburzony został mołodeczański węzeł kolejowy: mieszkania kolejarzy, instalacje sanitarne i elektryczne, kolejowy klub i przychodnia oraz budynki diagnostyczno-naprawcze dla wagonów i lokomotyw. W czasie okupacji niemieckiej miasto było siedzibą Obwodu Armii Krajowej.

Miasto zostało zajęte 5 lipca 1944 roku przez wojska Trzeciego Frontu Białoruskiego pod dowództwem generała Iwana Czerniachowskiego. Wkrótce dokonano zmian administracyjnych, tj. zniesiono obwód wilejski i utworzono obwód mołodecki. Na taką zmianę administracyjną wpłynęło kilka czynników. Po pierwsze, Wilejka trzydzieści lat później (w roku 1904) niż Mołodeczno otrzymała połączenie kolejowe, więc przez prawie trzy dekady Mołodeczno rozwijało się prężniej pod względem ekonomiczno-demograficznym. Po drugie, w okresie II wojny światowej w Wilejce zostało zgładzonych ponad 6600 mieszkańców, co prawie wyludniło miasto.

Mołodeczno w pierwszych latach po wojnie

20 października 1944 roku zebrało się pierwsze powojenne posiedzenie mołodeczańskiej miejskiej rady, na którym powołano władze miasta: przewodniczący – A. Ponomarew, jego zastępca – P. Sadonin, administrator gospodarki komunalnej – M. Kaczkan, sekretarz komitetu wykonawczego – F. Struj. 14 listopada 1944 roku, podczas sesji rady miejskiej uchwalono decyzję o odbudowaniu miasta i udziale w tym procesie ludzi pracy.

W 1946 roku został sporządzony przez instytut planowania urbanistycznego opis Mołodeczna. Według niego miasto składało się z czterech osiedli: Starego Miasta (północno-wschodnia część Mołodeczna), Buchowszczyny (na południu od węzła kolejowego), Helenowa – byłego miasteczka wojskowego (południowa część miasta) oraz Nowego Świata (na północy od kolei żelaznej).

Komunikacja

Pisownia nazwy miasta
Z lewej strony – wjazd do Mołodeczna od strony Gródka, napis w języku białoruskim. Z prawej – wjazd od strony Mińska, napis w języku rosyjskim.

Osiedla Mołodeczna były od siebie oddalone, łączyły je drogi, prowadzące przez niezabudowany obszar. Miasto nie miało regularnego systemu magistrali i ulic. Najbardziej symetryczna była siatka dróg dzielnicy Stare Miasto z głównymi ulicami wylotowymi: Sowiecką (na Mińsk, obecnie Wileńska i Janki Kupały), Maksima Gorkiego (na Wilejkę, obecnie Zamkowa), Osipienki (na Ilię, obecnie Wielkosielska) oraz Puszkina (na Gródek, obecnie Hramadouskaja). W dzielnicy Buchowszczyna głównymi arteriami komunikacyjnymi były ulice Rewolucyjna (obecnie Prytyckiego) i Komunistyczna (dzisiaj nie istnieje, brała początek tam, gdzie obecnie rozpoczyna się w Wielki Gościniec – na wysokości dzielnicy Zdziemielewo – prowadziła do placu Centralnego, po czym gwałtownie skręcała na północ i prowadziła do torów, wzdłuż dzisiejszej ulicy Wileńskiej, po drugiej stronie torów przechodziła w ulicę Sowiecką). Ulice Rewolucyjna i Komunistyczna łączyły dworzec kolejowy ze Starym Miastem. Na ich skrzyżowaniu znajdował się plac targowy. Główne ulice miasta były brukowane, ich szerokość wahała się od dwunastu do osiemnastu metrów, jezdnia nie przekraczała sześciu metrów. Pozostałe ulice mołodeczańskie były niebrukowane.

Przemysł

Główne skupisko miejskich zakładów przemysłowych znajdowało się na Starym Mieście. W centrum dzielnicy mieściło się przetwórnia mleczna. Przy ulicy M. Gorkiego (Zamkowej) znajdował się zakład litowo-mechaniczny, zajmujący budynek byłego seminarium nauczycielskiego. W pobliżu szpitala i budynków mieszkalnych była ulokowana przetwórnia mięsna „Zagotskot”. Przy wyjeździe z Mołodeczna, na końcu ulicy Osipienki, znajdował się młyn. Na wschód od Starego Miasta, przy wyjeździe na Mińsk znajdowała się stacja dystrybucji paliw i spichlerz „Zagotzerno”. W południowej części miasta – Helenowie – mieściły się piekarnia państwowa i elektrownia.

System sanitarny

Mieszkańcy dzielnicy Helenowo byli zaopatrywani w wodę przy pomocy wodociągu i pompy, pobierającej wodę z trzech studzien. W Buchowszczynie i Nowym Świecie pobierano wodę za pomocą pompy, zbudowanej nad Uszą. W dzielnicy Stare Miasto istniały szyb wodny na terenie miasteczka wojskowego i dwieście trzydzieści pięć studzien.

Miejski system kanalizacyjny został zniszczony podczas wojny, dlatego w Mołodecznie działał transport asenizacyjny, składający się z dwóch zaprzęgów konnych. Nieczystości wywożono na pola asenizacyjne – w kierunku północno-wschodnim, w odległości pięciu kilometrów od miasta.

W mieście działała łaźnia publiczna, położona na brzegu Mołodeczanki przy ulicy Lewaniewskiego (obecnie nie istnieje, została zintegrowana z ulicą Janki Kupały). Druga łaźnia znajdowała się w dzielnicy Nowy Świat i była przeznaczona dla kolejarzy.

Miasto miało pięć cmentarzy, z których trzy (katolicki – obecnie jest zamknięty, prawosławny – został zrównany z ziemią i żydowski – zniszczony podczas wojny, obszar został przeznaczony na poligon wojskowy) znajdowały się w Starym Mieście. Cmentarz wojskowy był położony na północ od stacji kolejowej. W 1947 roku został wydzielony obszar pod nowy cmentarz – obok starego katolickiego.

Budynki publiczne i mieszkalne

Do powojennych budynków reprezentacyjnych zaliczały się dworzec kolejowy i były gmach starostwa, położony przy ulicy Leninowskiej (obecnie Libawo-Romieńska). Instytucje administracyjne i placówki kulturalne znajdowały się w Helenowie. Obiekty o charakterze kulturalno-oświatowym i uczelnie znajdowały się w zagospodarowanych gmachach: dla instytutu nauczycielskiego przeznaczono budynek byłej szkoły średniej przy ulicy Sowieckiej, miejski kinoteatr, klub kolejowy i biblioteka mieściły się przy ulicy Rewolucyjnej (Prytyckiego), szkoły mołodeczańskie ulokowano w byłych budynkach mieszkalnych. Dla domu kultury socjalistycznej przeznaczono były klub „Helenowo”.

Mieszkalna zabudowa miasta składała się w większości z parterowych drewnianych domów. Wyjątkiem była dzielnica Helenowa z murowanymi dwu- lub trzykondygnacyjnymi blokami. Na około 7,1 mieszkańców powojennego Mołodeczno przypadał metraż 3,7 kilometrów kwadratowych. Generalny plan zabudowy Mołodeczna zakładał odbudowę i rozwój urbanistyki miejskiej do 1955 roku oraz projekty długoterminowe do 1970 roku. Planując rozbudowę miasta, zakładano, że w roku 1970 osiągnie ono 39 090 mieszkańców.

Od roku 1960 należy do obwodu mińskiego.

Zabytki

• zabudowa z lat 1922–1939 przeznaczona potrzeby 86. pułku piechoty Wojska Polskiego (Garnizon w Helenowie)
  • kasyno oficerskie
  • blok dla podoficerów w stylu dworkowym
  • blok z szarej cegły dla oficerów w stylu funkcjonalistycznym
  • koszary
  • budynek komendantury
• Klasztor Trynitarzy z XVIII wieku
• Dworzec kolejowy
• Cerkiew z XIX wieku
• Stalag 342 przy ul. Zamkowej

Rozwój demograficzny miasta

Zmiana liczby mieszkańców w Mołodecznie XVI-XXI w.

Słownik encyklopedyczny F. A. Brokhausa i I. A. Erona podaje, że w wieku XV Mołodeczno zamieszkiwały 882 osoby. Jest to najwcześniejsza informacja o liczbie ludności miasta. Zgodnie z dokumentacją z 1623 roku Mołodeczno miało już ponad tysiąc mieszkańców. Według XIX-wiecznych danych ludność w Mołodecznie stanowiła około 1332 mieszkańców (629 mężczyzn, 703 kobiety), w większości Żydów (według danych z 1847 roku w mieście było 251 wyznawców religii mojżeszowej).

Zbudowanie kolei żelaznej Libawo-Romieńskiej przyczyniło się do rozwoju demograficznego miasta. Zgodnie ze spisem ludności 1897 roku Mołodeczno zamieszkiwały 2393 osoby.

Według wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności, przeprowadzonego w roku 1921, Mołodeczno liczyło 1997 mieszkańców, z których 357, według Żydowskiego Instytutu Historycznego, należało do wyznawców judaizmu. Oficjalnie dane Powszechnego Spisu Ludności zostały ogłoszone w 1926 roku. Według spisu powszechnego z 1931 roku, Mołodeczno zamieszkiwało 11 791 osób, z których zadeklarowało jako język ojczysty: polski – 6610 (56%), jidysz – 2521 (21%), białoruski – 1945 (16%).

Przed rozpoczęciem drugiej wojny światowej, jak podaje Powszechna Encyklopedia Sowiecka, w 1939 roku miasto liczyło około 6,6 tysięcy mieszkańców. Według danych archiwalnych na dzień 1 stycznia 1941 roku Mołodeczno zamieszkało około 9,5 tysięcy osób.

Zgodnie z notatką mołodeczańskiego wojewódzkiego urzędu statystycznego z dnia 1 sierpnia 1946 roku Mołodecznie liczyło 7,1 tysięcy mieszkańców. Są to jednak względne dane, bowiem 50% mołodeczan z powodu braku mieszkań musiało mieszkać za miastem. Po wojnie nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności w Mołodecznie: w 1959 roku miasto liczyło około 26,3 tysięcy mieszkańców, w 1970 roku – około 50 tysięcy, w 1973 roku – około 58 tysięcy.

Wielki Słownik Encyklopedyczny zawiera dane o demografii Mołodeczna z roku 1991 – 93,5 tysięcy mieszkańców. W 2004 roku liczba mieszkańców wzrosła do około 98,4 tysięcy.

Różnica danych statystycznych z 2007 roku (styczeń-październik) wynosi 2721 osób. Informacje pochodzą z dwóch różnych źródeł: oficjalna strona mołodeczańskiego komitetu wykonawczego podaje, że na dzień 1 stycznia 2007 w Mołodeczno zamieszkało 104 021 osób, jednak wynik próbnego spisu ludności (obejmował tylko rejon mołodeczański) 10-20 października 2007 roku wskazał liczbę 101,3 tysięcy mieszkańców.

Edukacja w Mołodecznie

Mołodeczański wydział oświaty sprawuje nadzór nad pięcioma sekcjami, działającymi w dziedzinie wychowania i edukacji:

1. ochrony dzieciństwa,
2. pedagogiki przedszkolnej,
3. edukacji średniej, w tym specjalnej,
4. wychowania ideologicznego,
5. metodyki.

Na terenie miasta działa czterdzieści dziewięć placówek edukacyjnych. W ramach pracy sekcji ochrony dzieciństwa prowadzi działalność Przedszkolne Centrum Rozwoju Dziecka. Sekcja pedagogiki przedszkolnej pełni nadzór nad 27 żłobkami wraz z przedszkolami, w tym jedną placówką o charakterze sanatorium. Szkolnictwo średnie w Mołodecznie znajduje się pod opieką sekcji edukacji średniej, w tym specjalnej. Miasto posiada czternaście szkół średnich: sześć o profilu ogólnym, trzy gimnazja, jedno liceum, szkoła o profilu plastycznym, gimnazjum-kolegium sztuk, szkoła o profilu sportowo-estetycznym oraz szkoła wieczorowa. W gimnazjum nr 10 – przedtem Białoruskim Gimnazjum Mołodeczańskim – zajęcia prowadzone były wyłącznie w języku białoruskim. Obecnie placówka ma jedynie formalnie status szkoły białoruskojęzycznej. W ramach pracy sekcji wychowania ideologicznego działają dwie szkoły sportowe. Sekcja metodyki sprawuje opiekę nad pracą Socjalno-Pedagogicznego Centrum Rejonu Mołodeczańskiego, Centrum Kształcenia Korekcyjno-Rozwojowego i Rehabilitacji oraz Centrum Twórczości Dzieci i Młodzieży.

Ponadto Mołodeczno posiada sześć kolegiów, w tym medyczne, politechniczne, handlowo-ekonomiczne i muzyczne. Absolwentami Mołodeczańskiego Kolegium Muzycznego są między innymi W. Prołat – solista Praskiej Opery Narodowej, J. Chodorkin – solista Teatru Operowego w Jekaterynburgu, L. Kołas – laureat międzynarodowego konkursu wokalistów im. Glinki i J. Antonow – rosyjski piosenkarz estradowy i kompozytor.

Życie kulturalne

Od 1993 roku raz na dwa lata w mieście organizowany jest ogólnorepublikański festiwal poezji i piosenki białoruskiej „Mołodeczno”. Na trwającym przez kilka dni festiwalu prezentowany jest dorobek języka białoruskiego różnych pokoleń. Regularnie odbywa się również koncert „Gwiazdy Mołodeczna”. Co roku organizowany jest republikański festiwal teatralny „Przedwiośnie Mołodeczańskie”. W mieście co roku odbywa się ponad trzydzieści imprez kulturalnych. W tradycji zakorzeniły się obchody święta Kiermasz Mołodeczański i konkurs mody „Złote Nożyczki”.

Mołodeczno posiada dwadzieścia sześć instytucji kultury i sztuki, w tym Mińskie Obwodowe Muzeum Krajoznawcze, Miński Obwodowy Teatr Dramaturgiczny, Miński Obwodowy Teatr Lalek „Batlejka”. Na terenie miasta działają cztery biblioteki. W 2002 roku został otwarty Pałac Kultury, gdzie organizowane są liczne imprezy kulturalne na skalę obwodu i republiki.

Prasa

• "Rehijanalnaja Hazieta" – lokalny tygodnik informacyjny.

Pomniki

• Pomnik męczenników za wolność i niezależność Białorusi – upamiętnia ofiary represji politycznych z czasów sowieckich. Znajduje się na placu Niepodległości, naprzeciwko pomnika Lenina i dawnej siedziby Komitetu Miejskiego Komunistycznej Partii Białorusi. Ma formę granitowego głazu, przywiezionego prawdopodobnie z Wysp Sołowieckich, do którego przymocowany jest sześcioramienny krzyż i tablica z napisem w języku białoruskim: Pakutnikam za wolu i niezależnasć Biełarusi (pol. Męczennikom za wolność i niezależność Białorusi). Pomnik został wzniesiony w czerwcu 1993 roku z inicjatywy mołodeczańskiego oddziału Białoruskiego Frontu Ludowego, przedstawicieli Klubu Demokratycznego, zjednoczenia „Białoruskie słowo” i innych organizacji.
• Tablica pamiątkowa poświęcona Bronisławowi Taraszkiewiczowi – umieszczona jest na ścianie domu na ul. Taraszkiewicza. Znajduje się na niej napis w języku białoruskim: Tut u 1923–1931 h.h. żyu i pracawau wiadomy wuczony i palityczny dziejacz aktyuny udzielnik wyzwalenczaha ruchu pracounych Zachodniaj Biełarusi Akademik AN BSSR Taraszkiewicz Branisłau Adamawicz (pol. Tu w latach 1923–1931 mieszkał i pracował znany uczony i działacz polityczny uczestnik ruchu wyzwoleńczego robotników Zachodniej Białorusi Akademik AN BSSR Taraszkiewicz Bronisław Adamowicz).

Przemysł

Według danych z 2008 roku Mołodeczno liczyło dwadzieścia jeden państwowych zakładów przemysłowych, działających w siedmiu branżach: elektrotechnicznej, spożywczej, tekstylnej, budowlanej, metalurgicznej, medycznej oraz meblarskiej. Ponadto w mieście zarejestrowano trzydzieści dwa prywatne zakłady przemysłowe.

Państwowe zakłady przemysłowe w Mołodecznie w roku 2008
Przedsiębiorstwo	Elektrotechnika	Przemysł spożywczy	Przemysł tekstylny	Budownictwo	Metalurgia	Medycyna	Meble
Aksamit M			+
Berezka			+
Comcrete Produkt Plant				+	+
Dorvektor-Mash				+
Electromechanical Plant	+				+
Elektromodul	+
Enda-Beltiz	+
Enef	+
Konfa		+
Minsk Furniture Centre Production							+
Molodečnenskij zavod poroškovoj metallurgii					+
Molodečnenskij stankostroitelnyj zavod					+
Molodečnenskij kombinat hleboproduktov		+
Molodechno Plant of Metal Structures					+
Molodechno Food Industrial Complex		+
Molodechno Tube Rolling Plant				+	+
Molodechnomebel							+
Sputnik	+
Soter-LaBelle			+
Strum					+	+
Swing Firm-Yunona			+
Ogółem:	5	3	4	3	7	1	2

Sport

Przed wojną w mieście działał Wojskowy Klub Sportowy Mołodeczno założony w 1922 roku oraz Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Mołodeczno. Obecnie swoją siedzibę ma tu białoruski klub piłkarski FK Mołodeczno-2013.

Miasta partnerskie

Mołodeczno ma podpisane umowy o partnestwo z następującymi miastami:

Rosja:

• Borski rejon
• Czerepowiec
• Dzielnica Frunzeńska w Petersburgu
• Kaługa
• Kołomna
• Kuźminki – okręg administracyjny Moskwy

Ukraina:

• Irpień

Mołdawia:

• Fłoreszty

Litwa:

• Poniewież

Polska:

• Piotrków Trybunalski
• Powiat kutnowski
• Sokółka

Bułgaria:

• Welingrad

Niemcy:

• Esslingen-am-Neckar

Łotwa:

• Jełgawa

Linki zewnętrzne

• Mołodeczno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 647 .
• Nieoficjalna strona Mołodeczna po rosyjsku
• Zdjęcie satelitarne Mołodeczna z Google Maps