Kijów: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
meryt |
|||
Linia 143: | Linia 143: | ||
{{Cytat|Na ulicach... polski język słychać co chwila; we wszystkich magazynach, sklepach, hotelach, restauracjach...; księgarnie polskie są tu ogromne; teatr, chodź przyjechał w środku lata, interesy robił dobre; firm polskich mnóstwo...; dzięki pracy i roztropności, dzięki zamożności i solidarności, stanowimy żywioł poważny<ref>[http://wspolnotapolska.org.pl/wiadomosci/Festiwal-Chorow-Polonijnych,2601.html Leon Idzikowski – księgarz i wydawca].</ref>.}} |
{{Cytat|Na ulicach... polski język słychać co chwila; we wszystkich magazynach, sklepach, hotelach, restauracjach...; księgarnie polskie są tu ogromne; teatr, chodź przyjechał w środku lata, interesy robił dobre; firm polskich mnóstwo...; dzięki pracy i roztropności, dzięki zamożności i solidarności, stanowimy żywioł poważny<ref>[http://wspolnotapolska.org.pl/wiadomosci/Festiwal-Chorow-Polonijnych,2601.html Leon Idzikowski – księgarz i wydawca].</ref>.}} |
||
Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta drastycznie był ograniczany po upadku powstania styczniowego. Polska społeczność miasta ostatecznie przestała odgrywać w nim znaczącą rolę i zeszła na stanowisko marginalne po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy to większość tutejszego polskiego życia inteligenckiego, kulturalnego i przemysłowego przeniosła się w granice II Rzeczypospolitej. |
Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta drastycznie był ograniczany po upadku powstania styczniowego. Polska społeczność miasta ostatecznie przestała odgrywać w nim znaczącą rolę i zeszła na stanowisko marginalne po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy to większość tutejszego polskiego życia inteligenckiego, kulturalnego i przemysłowego przeniosła się w granice II Rzeczypospolitej. |
||
W nocy z 7 na 8 kwietnia 1944 roku lotnictwo niemieckie zbombardowało leżącą na terenie Kijowa stację kolejową Darnica, przy której stacjonował 1 Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej pod dowództwem ppłk. Włodzimierza Sokołowskiego ([[Walki pod Darnicą]]). W wyniku bombardowania śmierć poniosło 2 oficerów, 19 podoficerów i 22 polskich szeregowców, których pochowano w kwaterze wojennej Cmentarza Darnickiego<ref>http://www.dk.com.ua/post.php?id=2884</ref>. |
|||
Obecnie w Kijowie mieszka około 7000 Polaków. |
|||
== Podział administracyjny == |
== Podział administracyjny == |
Wersja z 14:45, 19 sie 2016
Złota Brama, Uniwersytet Kijowski, Ławra Peczerska, Cerkiew św. Andrzeja, Kolumna ze słowiańskim bóstwem Berehynią na Placu Niepodległości, Pomnik Bohdana Chmielnickiego | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Miasto wydzielone | |||||
Data założenia |
przed 482[1] | ||||
Prawa miejskie |
1494 | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
835,85[2] km² | ||||
Wysokość |
179 m n.p.m. | ||||
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380 44 | ||||
Kod pocztowy |
01000-06999 | ||||
Tablice rejestracyjne |
AA | ||||
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego | |||||
Położenie na mapie Ukrainy | |||||
50°27′N 30°30′E/50,450000 30,500000 | |||||
Strona internetowa |
Kijów (ukr. Київ, Kyjiw, ros. Киев, Kijew) – stolica i największe miasto Ukrainy, nad rzeką Dniepr.
Od Unii lubelskiej (1569) do zawarcia pokoju Grzymułtowskiego (1686) Kijów leżał w granicach Korony Królestwa Polskiego i był miastem królewskim Rzeczypospolitej Obojga Narodów[4][5].
Nazwa
Historyczne nazwy:
- W II poł. IV wieku, mogło istnieć w rejonie obecnego Kijowa prawdopodobne „państwo” Boza stanowiące silną organizację plemienną Antów. Byli oni związkiem plemiennym zorganizowanym w IV w. przez króla Gotów Hermanaryka. Antowie toczyli kilkunastoletnią wojnę z Gotami, którym ostatecznie ulegli. Jordanes podaje nawet imiona króla gockiego, Winitara, i wodza Antów, Boza, przez gockiego kronikarza tytułowanego „królem”. Boz został pokonany przez króla Ostrogotów Winitara, a następnie ukrzyżowany wraz z synami i licznymi możnymi[6]. (zob. kultura kijowska)
- Kuar VI-VII w. – Zenobi Glaki, armeński historyk[7]
- Kaenuogardia IX w., sagi normańskie[8]
- Könugard, Känugard, Chunigard lub Känu-gard, Känugard 868, Włodzimierz z Känugardu 997 – sagi islandzkie IX/X w. (ok. 861 na średnim Dnieprze w Kijowie wtedy ziemia Polan (według Nestora), ale w jęz. ałtyjskim słowo pol’an oznacza – lud, ziemia ta nazywała się Chazarją, a po podboju tego kraju przez Normanów nową Gardariki[9])
- Kijoaba Sabatas „Kijów zębaty” – Konstantyn VII Porfirogeneta X w.[10]
- Kujaba, Kuj-Aba, Kildare – źródła arabskie al-Istachriego i Ibn Hauqala IX/X w.
- Känugard 1050 Iziesław
- Kyjev, koniec XI w. (Kijów – Drewlan powstanie chłopskie z 1113) – kronika Nestora[11]
- Mankirmen, Magraman XIII-XIV w., bulle papieskie[12]
- Kijów-Padół – XV/XVI w., nadanie praw miejskich Padołowi w 1497
Według różnych interpretacji nazwa miasta może pochodzić od psł. kujь, kujati, „wicher” i „teren równinny, wydmowy, narażony na silne podmuchy wiatru”, jednakże Kijów położony jest na wzgórzach, a nie równinie; pierwotnie Kujava (porównaj polskie Kujawy, czy kraina i n.m. na Zaodrzu lechickim – Kujava z XII wieku)[13]; słowiańskie osady na -ov (Kijów, Kraków, Tarnów etc.) były pierwotnie pochodzenia topograficznego, nie patronimicznego[14], średniowieczni kronikarze rzekomych eponimów dorabiali od nazwy miejscowości stąd Kij, u Kadłubka Krak, u Kosmasa Krok od Krakowa czy Libusza od Libuszyna.
Historia
- Osobny artykuł:
Kijów został założony na początku V wieku jako placówka handlowa na szlaku łączącym Konstantynopol ze Skandynawią. W okresie największego rozkwitu Państwa Chazarskiego w VIII wieku kaganowi chazarskiemu trybut płaciło 25 plemion i księstw, w tym władca Kijowa (Kuaru).
W IX-XI w. znany jako Kanugård, Chunigard lub Känu-gard był centrum prowadzonego przez wikingów handlu na Rusi. Był jednocześnie głównym składem daniny, ściąganej przez wikingów z plemion słowiańskich (862-1240).
W 882 roku Kijów został zdobyty przez wikińskiego władcę Olega Mądrego, który przeniósł do Kijowa swoją siedzibę. W 988 lub 989 roku miał miejsce w Kijowie chrzest Włodzimierza I Wielkiego uznawany symbolicznie za chrzest Rusi. 14 sierpnia 1018 roku Bolesław I Chrobry zdobył Kijów podczas Wyprawy kijowskiej. Pod koniec IX wieku Kijów został stolicą Rusi Kijowskiej, jednak w 1169 roku stracił swoje znaczenie polityczne. W 1240 Gród Jarosława został najechany i zniszczony przez Tatarów, co spowodowało upadek dawnego miasta i początek okupacji mongolskiej.
W 1363 książę litewski Olgierd Giedyminowic włączył Kijów do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litwini pierwszy drewniany zamek zbudowali na Górze Zamkowej w latach 1370-1380. Od tego czasu zaczął się powolny rozwój położonej nad rzeką osady Padół, która przejęła rolę położonego wyżej dawnego Kijowa. Po 1387 roku do miasta wrócił zakon dominikanów, którzy rozpoczęli budowę drewnianej katedry katolickiej. W 1397 roku Kijów stał się siedzibą diecezji katolickiej.
W latach 1471 do 1569 stolica jednego z XI okręgów w składzie województwa kijowskiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od roku 1569 do 1659 miasto było stolicą województwa kijowskiego, w składzie małopolskiej prowincji Korony Polskiej, w którym odbywały się sejmiki oraz sądy szlacheckie: ziemskie i grodzkie[15].
W 1494 roku król polski Aleksander Jagiellończyk nadał miastu prawa magdeburskie. Miasto po unii lubelskiej w (1569) roku zostało włączone do Korony Polskiej. Padół w XVI wieku stał się liczniejszy niż Wysokie Miasto i zachował dominującą rolę do XIX wieku[16]. W 1648 zostało opanowane przez Kozaków Chmielnickiego, miasto odzyskał Janusz Radziwiłł w 1651 roku, jednak sytuacja zmieniła się po ugodzie perejasławskiej, w której Bohdan Chmielnicki oddał ówczesną lewobrzeżną Ukrainę i Kijów carowi rosyjskiemu. Na mocy rozejmu andruszowskiego w 1667 roku Rzeczpospolita przyznała czasowo prawa Rosji do Kijowa, a w 1686 roku na mocy traktatu grzymułtowskiego miasto oficjalnie zostało przyznane Carstwu Rosyjskiemu.
Żaden z traktatów polsko-rosyjskich dotyczących Kijowa nie był nigdy ratyfikowany[17].
W Kijowie podczas każdej z trzech fal pogromów antyżydowskich dochodziło do przemocy. Podczas pogromu w kwietniu 1881 napastnicy splądrowali około 1000 żydowskich domów i miejsc pracy. Doszło również do morderstw i gwałtów[18]. W 1905, w następstwie rozruchów po ogłoszeniu przez cara Manifestu październikowego w dwudniowej fali przemocy zabito 47-100 Żydów, a ponad 300 zostało rannych[19]. W październiku 1919, podczas wojny ukraińsko-radzieckiej i na fali pogromów antyżydowskich, białogwardziści rozpętali pogrom, w którym zamordowano 500-600 osób[20].
W 1918 w Kijowie ogłoszono stworzenie Ukraińskiej Republiki Ludowej i stoczono ciężkie boje z bolszewikami, w których brała udział 3. Armia Wojska Polskiego, która, w porozumieniu z atamanem Symonem Petlurą, wkroczyła do miasta 7 maja 1920 roku w czasie wyprawy kijowskiej. Bolszewicy ostatecznie zdobyli miasto w 1920. W 1934 do Kijowa przeniesiona została z Charkowa stolica Ukraińskiej SRR. W latach 30. XX wieku w Bykowni pod Kijowem Rosjanie zamordowali ok. 150 tys. osób. W 1941 niemieccy hitlerowcy dokonali masakry kilkudziesięciu tysięcy kijowskich Żydów w Babim Jarze.
Po zniszczeniach II wojny światowej Kijów odzyskał znaczenie gospodarcze stając się trzecim najważniejszym miastem Związku Radzieckiego. W 1986 roku 100 km na północ od Kijowa doszło do katastrofy elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Wiatr wiejący na północ nie sprowadził jednak skażenia nad miasto.
W trakcie rozpadu Związku Radzieckiego 24 sierpnia 1991 roku ukraiński parlament ogłosił deklarację niepodległości Ukrainy czyniąc Kijów stolicą państwa. W tym też roku został siedzibą katolickiej diecezji kijowsko-żytomierskiej obrządku łacińskiego.
W latach 2004-2005 Kijów był głównym miejscem wystąpień podczas pomarańczowej rewolucji, a listopada 2013 do lutego 2014 roku Plac Niepodległości był głównym miejscem Euromajdanu.
Demografia
Kijów jest największym miastem na Ukrainie i siódmym pod względem liczby ludności w Europie. Według danych z 2013 roku Kijów zamieszkują 2 858 384 osoby[3].
Historyczny udział poszczególnych narodowości i grup etnicznych w populacji miasta na podstawie danych ze spisów powszechnych Imperium Rosyjskiego, Związku Radzieckiego i Ukrainy:
- Ukraińcy: 2110,8 tys. (82,2%)
- Rosjanie: 337,3 tys. (13,1%)
- Żydzi: 17,9 tys. (0,7%)
- Białorusini: 16,5 tys. (0,6%)
- Polacy: 6,9 tys. (0,3%)
- Ormianie: 4,9 tys. (0,2%)
- Azerowie: 2,6 tys. (0,1%)
- Tatarzy: 2,5 tys. (0,1%)
- Gruzini: 2,4 tys. (0,1%)
- Mołdawianie: 1,9 tys. (0,1%)
Polacy w Kijowie
Do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku Kijów był jednym z najważniejszych ośrodków polskości na dawnych wschodnich ziemiach przedrozbiorowej Polski[27].
Polacy w Kijowie stanowili elitę społeczną i intelektualną. Na tutejszym uniwersytecie kadrę naukową i studencką początkowo (po upadku powstania styczniowego) tworzyli prawie wyłącznie Polacy (studenci i wykładowcy ukraińscy i rosyjscy stanowili w tych latach zaledwie około 10% społeczności akademickiej), miasto Kijów w sensie kulturowym natomiast było w ponad połowie miastem polskim. W roku akademickim 1838/39 studenci polscy stanowili 62,5% ogółu studentów[28]. Dzielnicę Łypki zamieszkiwała niemal wyłącznie arystokracja polska, obok rosyjskiej (tutaj znajdowały się posiadłości magnackie Potockich i Branickich), także na głównej ulicy Kreszczatik tętniło polskie życie społecznościowe (tutaj w 1920 wkroczyły polskie dywizje wojskowe, podczas tzw. wyprawy kijowskiej. Na tej głównej alei miasta mieściło się wiele prowadzonych przez Polaków nowoczesnych magazynów, renomowanych firm, banków, hoteli, zakładów rzemieślniczych. Podobnie było na sąsiednich ulicach: Funduklejewskiej, Luterańskiej, Puszkińskiej, Prorieznoj, Wielkiej Włodzimierskiej, Nikołajewskiej i innych. Życie teatralne opierało się niemal tylko na wędrownych polskich trupach. Centrum jednej z polskich dzielnic Kijowa była ulica Kościelna, przy której znajdował się katolicki kościół pw. św. Aleksandra. Odbyły się tam jedne z największych manifestacji w mieście młodzieży polskiej w przeddzień wybuchu powstania w 1863.
Na przełomie wieków XIX/XX rozpoczęła się budowa kolejnego kościoła katolickiego w mieście, według projektu polskiego arch. Władysława Horodeckiego – pw. św. Mikołaja (do lat 60. XIX wieku istniał również kościół w gmachu tutejszego Uniwersytetu). W tym okresie, na przełomie wieków, żyło w Kijowie ponad 35 000 Polaków (1900 rok), liczba ta wzrosła prawie trzykrotnie do roku 1915 i osiągnęła ponad 100 000, co stanowiło 25% ówczesnej populacji Kijowa[29][30]. Należeli oni do najbogatszych mieszkańców miasta, działało tutaj wiele filii i sklepów z Warszawy; na 142 cukrownie 50% należało do polskich właścicieli[30]. W mieście największą księgarnią i jednocześnie magazynem książkowym z biblioteką były zabudowania na alei Kreszczatik Leona Idzikowskiego – księgarza i wydawcy, który wydał ponad 100 tłumaczeń oryginalnych dzieł polskich, a jego zbiory liczyły setki tysięcy książek. W latach 1860-1863 prezydentem Kijowa był Józef Zawadzki założyciel Towarzystwa Polskiego w Kijowie. Poza tym w Kijowie działało wiele polskich zakładów przemysłowych, szkół prywatnych, pracowniczych, gimnazjów, siedzib gazet, teatrów, sklepów i firm, a także wydawnictw codziennych (np. gazeta Dziennik Kijowski, której nakład wynosił średnio około 5 000 egzemplarzy; była prenumerowana zarówno w Kijowie i okolicy, jak również w Moskwie, Petersburgu i Warszawie). Na Cmentarzu Bajkowym znajduje się szereg nagrobków Polaków związanych z Kijowem, a także polscy żołnierze polegli w 1920 podczas wojny polsko-rosyjskiej.
Józef Ignacy Kraszewski tak opisywał swoją podróż do Kijowa w II poł. XIX wieku:
Na ulicach... polski język słychać co chwila; we wszystkich magazynach, sklepach, hotelach, restauracjach...; księgarnie polskie są tu ogromne; teatr, chodź przyjechał w środku lata, interesy robił dobre; firm polskich mnóstwo...; dzięki pracy i roztropności, dzięki zamożności i solidarności, stanowimy żywioł poważny[31].
Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta drastycznie był ograniczany po upadku powstania styczniowego. Polska społeczność miasta ostatecznie przestała odgrywać w nim znaczącą rolę i zeszła na stanowisko marginalne po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, kiedy to większość tutejszego polskiego życia inteligenckiego, kulturalnego i przemysłowego przeniosła się w granice II Rzeczypospolitej.
W nocy z 7 na 8 kwietnia 1944 roku lotnictwo niemieckie zbombardowało leżącą na terenie Kijowa stację kolejową Darnica, przy której stacjonował 1 Samodzielny Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej pod dowództwem ppłk. Włodzimierza Sokołowskiego (Walki pod Darnicą). W wyniku bombardowania śmierć poniosło 2 oficerów, 19 podoficerów i 22 polskich szeregowców, których pochowano w kwaterze wojennej Cmentarza Darnickiego[32].
Obecnie w Kijowie mieszka około 7000 Polaków.
Podział administracyjny
- Prawy brzeg Dniepru
- Lewy brzeg Dniepru
Gospodarka
Kijów jest głównym centrum gospodarczym Ukrainy z silnie rozwiniętym i zróżnicowanym przemysłem. W mieście zlokalizowane są m.in. zakłady przemysłu: maszynowego, lotniczego (Zakład Lotniczy Antonow), optycznego, precyzyjnego, środków transportu (stoczniowy), elektrotechnicznego, elektronicznego, chemicznego, materiałów budowlanych, lekkiego i spożywczego. Miasto jest gospodarzem międzynarodowych targów. Ważny węzeł komunikacyjny. Kijów posiada też międzynarodowy port lotniczy i trzy linie metra o łącznej długości 63,7 km (50 stacji).
Transport
- Dworzec Kijów Centralny
- Port lotniczy Kijów-Boryspol
- Metro w Kijowie
- Tramwaje w Kijowie
- Trolejbusy w Kijowie
Zabytki i atrakcje
- Sobór Mądrości Bożej (Sofia Kijowska) (XI, XVIII wiek)
- Ławra Peczerska (XVII-XIX wiek)
- Cerkiew Nadbramna św. Trójcy z XVIII w.
- Sobór Zaśnięcia Matki Bożej (rekonstrukcja)
- Cerkiew Spaska na Berestowie
- Monaster św. Cyryla z XVIII w.
- Monaster św. Michała Archanioła o Złotych Kopułach (rekonstrukcja)
- Cerkiew św. Andrzeja (XVIII wiek)
- Sobór św. Włodzimierza
- Monaster Wydubicki w Kijowie
- Kościół św. Mikołaja z 1899 r. w stylu neogotyckim
- Kościół św. Aleksandra
- Synagoga Centralna (1897-1898)
- Kienesa karaimska (XX wiek)
- Pałac Kłowski
- Złota Brama w Kijowie (Złote Wrota) (rekonstrukcja)
- Socrealistyczna zabudowa Chreszczatyku z XX wieku
- Plac Niepodległości (Majdan)
- Andriejewski zjazd
- ZOO
- Kwatera na Cmentarzu Bajkowym z grobami 114 polskich żołnierzy poległych w wojnie 1920
Muzea
- Muzeum historii Ukrainy w II wojnie światowej
- Muzeum Wojny w Afganistanie
- Dom i muzeum Michaiła Bułhakowa (XIX wiek)
- Muzeum Jednej Ulicy
- Muzeum miniatury
- Muzeum czarnobylskie
- Muzeum Wody
- Muzeum Historyczne
- Muzeum współczesnego malarstwa ukraińskiego
Pomniki
- Pomnik przyjaźni między narodami świata
- Pomnik ofiar wielkiego głodu
- Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni
- Menora, pomnik w Babim Jarze
- Pomnik ku czci zamordowanych w Babim Jarze
- Tablica pamiątkowa ku czci powstańców styczniowych straconych w 1863 roku w Kosym Kaponierze
Skanseny
- Skansen w Pirogowo (pod Kijowem)
W 1990 r. sobór Mądrości Bożej i Ławra Pieczerska zostały zapisane na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Uczelnie
- Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki
- Uniwersytet Narodowy "Akademia Kijowsko-Mohylańska"
- Narodowy Techniczny Uniwersytet Politechnika Kijowska
- Kijowski Narodowy Uniwersytet Gospodarczy
- Państwowy Handlowo-Gospodarczy Uniwersytet
- Narodowy Medyczny Uniwersytet im. O.Bohomolca
- Ukraiński Państwowy Uniwersytet im. Mychajła Drahomanowa
- Kijowski Narodowy Uniwersytet Budownictwa i Architektury
- Państwowy Uniwersytet Lotnictwa Cywilnego
- Kijowski Narodowy Uniwersytet Kultury i Sztuk Pięknych
- Kijowski Państwowy Lingwistyczny Uniwersytet
- Narodowy Agrarny Uniwersytet
- Ukraińska Narodowa Akademia Muzyczna
- Ukraiński Państwowy Uniwersytet Wychowania Fizycznego i Sportu
- Ukraiński Państwowy Uniwersytet Przemysłu Spożywczego
- Ukraiński Uniwersytet Transportu
- Kijowski Uniwersytet Slawistyczny
- Wyższy Instytut Nauk Religijnych św. Tomasza z Akwinu
Sport
Miasto, jako stolica, jest również sportowym centrum Ukrainy. Najbardziej znanym klubem Kijowa jest Dynamo, wielokrotny mistrz Ukrainy, a wcześniej również i Związku Radzieckiego. Klub ten dwukrotnie zdobył również Puchar Zdobywców Pucharów, występował także w Lidze Mistrzów. Poza Dynamem działa tu jeszcze wiele klubów zarówno piłkarskich, jak i reprezentujących inne dyscypliny sportu. Corocznie rozgrywane są tutaj turnieje imienia Wiktora Bannikowa i Walerego Łobanowskiego. W 2012 roku w Kijowie odbył się mecz finałowy EURO 2012.
Urodzeni w Kijowie
- Stefan Belina-Skupiewski – polski śpiewak (tenor), pedagog,
- Ina Benita – polska aktorka teatralna i filmowa,
- Ołeh Błochin – radziecki i ukraiński piłkarz,
- Aleksandr Bogomolec – rosyjsko-ukraiński lekarz patofizjolog, gerontolog i endokrynolog,
- Michaił Bułhakow – rosyjski pisarz,
- Jan Daszewski – polski dowódca wojskowy, kapitan pilot Wojska Polskiego,
- Zofia Florczak – polska nauczycielka, ostatnia Naczelniczka Organizacji Harcerek dawnego ZHP, doktor habilitowana filologii polskiej, harcmistrzyni,
- Aleksander Ford – polski reżyser filmowy i scenarzysta,
- Józef Garliński – polski pisarz, historyk, działacz emigracyjny,
- Zuzanna Ginczanka – polska poetka,
- Jan Grudziński – polski kapitan marynarki wojennej, dowódca okrętu podwodnego ORP „Orzeł”,
- Eugeniusz Horbaczewski – polski kapitan pilot Wojska Polskiego i Polskich Sił Powietrznych, as myśliwski II wojny światowej,
- Leon Hryniewiecki – polski podróżnik, lekarz i badacz,
- Jerzy Jankiewicz – polski pilot, major, uczestnik bitwy o Anglię, pierwszy polski pilot który dowodził angielskim dywizjonem myśliwskim,
- Milla Jovovich – amerykańska aktorka,
- Henryk Józewski – polski artysta malarz, piłsudczyk, polityk niepodległościowy i państwowy II RP i URL,
- Efraim Kacir – czwarty prezydent państwa Izrael,
- Maria Kaniewska – polska reżyserka, scenarzystka, aktorka i pedagog,
- Roman Knoll – polski polityk i dyplomata, wiceminister w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, szef Sekcji Spraw Zagranicznych Delegatury Rządu na Kraj,
- Feliks Konarski – polski poeta, pisarz, aktor, pieśniarz,
- Józef Kossakowski – polski biolog, specjalista astakologii,
- Walery Łobanowski – ukraiński piłkarz,
- Tetiana Łużanśka - amerykańska tenisistka pochodzenia ukraińskiego
- Kazimierz Malewicz – malarz,
- Golda Meir – izraelska polityk, premier Izraela,
- Władysław Mieczysław Kozłowski – polski pisarz filozoficzny i przyrodnik, profesor,
- Weronika Marczuk – ukraińska aktorka i producentka filmowa, prawniczka,
- Wiktor Nanowski – polski aktor, teatralny, filmowy i telewizyjny,
- Wacław Niżyński – polski tancerz i choreograf, jeden z najwybitniejszych tancerzy baletu XX w.,
- Bolesław Płotnicki – polski aktor teatralny i filmowy,
- Constantin Régamey – polsko-szwajcarski kompozytor, krytyk muzyczny i indolog,
- Teresa Roszkowska – polska scenograf i malarka,
- Józef Rożniecki – polski doktor praw, major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego,
- Jerzy Rutkowski – polski prawnik, działacz polityczny obozu narodowego, menedżer, inicjator i zarządzający Tajnymi Wojskowymi Zakładami Wydawniczymi Polskiego Państwa Podziemnego, podporucznik Armii Krajowej,
- Klara Segałowicz – polska aktorka żydowskiego pochodzenia,
- Igor Sikorski – konstruktor lotniczy,
- Kazimierz Sławiński – polski publicysta i pisarz, porucznik pilot i obserwator Wojska Polskiego II,
- Stanisław Sołłohub-Dowoyno – polski dowódca wojskowy, generał brygady Wojska Polskiego,
- Helena Sujkowska – polska działaczka narodowa i oświatowa, senator II RP, łączniczka w powstaniu warszawskim, podporucznik Wojska Polskiego II RP,
- Tadeusz Zelenay – polski poeta, prozaik, tłumacz,
- Stanisław Zieliński – polski pisarz.
Miasta partnerskie
Zobacz też
- Cmentarz Bajkowy
- Cmentarz Zwierzyniecki w Kijowie
- Patriarchalny Sobór Zmartwychwstania Pańskiego w Kijowie
- Bykownia
- ↑ a b А. Івченко: Міста України. Київ: 1999, s. 94. ISBN 966-7085-56-2.
- ↑ Окружний суд скасував рішення Київради щодо розширення меж столиці. nbnews.com.ua. [dostęp 2014-01-12]. (ukr.).
- ↑ a b Чисельність населення на 1 листопада 2013 року. Головне управління статистики у м. Києві, 2013-12-17. [dostęp 2014-01-12]. (ukr.).
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów – Bracław). T. 3, Warszawa 1897, s. 230.
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów – Bracław). T. 3, Warszawa 1897, s. 230.
- ↑ Zientara. Historia powszechna średniowiecza. 1973, s. 146.
- ↑ „An Armenian historian of the seventh century, Zenob Glak, knew of a similar legend concerning the founding of the city of Kuar (Kiev) in the land of Poluni (Polianians) by three brother Kuar, Mentery, and Kherean.”, [w:] Medieval Russia’s epics, chronicles, and tales. 1974; „Similarly to Nestor’s story about Kiy, Shchek and Khoriv, the Armenian legend of Kuar and his brothers says (in the 6th or in the 7th century). [w:] Киев, анциент анд модерн киты. 1983.
- ↑ „Hrec Kaenuogardia, quod ejus nomen in Sagis est, interdum in Chunigardiam facili tranfitu mutata occurrit, [w:] Birgit Scholz. Von der Chronistik zur modernen Geschichtswissenschaft. 2000.
- ↑ Вся жe Русь стала называться Gardariki – «страна гардов» (= городов). На ранних этапах своeй истории Рюриково городищe (дрeвнeйший Новгород русских лeтописeй IX–X вв.) являлось рeзидeнциeй князeй – Рюрика, Олeга, откуда в 882 г....”, [w:] Anders Hedman, Анатолий Николаевич Кирпичников. Викинги и Славяне. 1998.
- ↑ „Kijów „gród Kija”. Pierwotnie kij znaczył „młot” i był przezwiskiem naczelnika rodu, podobnie jak Karol Martel „Młot”. Konstantyn nazywa miasto Kijoaba Sambatas „Kijów zębaty”, tj. gród otoczony ostrokołem z blankami zdała widocznymi.”, [w:] Staszewski. Słownik geograficzny. Pochodzenie i znaczenie nazw geograficznych.
- ↑ „Bysza 3 bratja, edinomu imia Kij, a drugomu Szczek, a tretemu Choriw, sestra ich Łybed. Siediaszcze Kij na gorie, gdie że nynie uwoz Boriczew, a Szczek siediasze na gorie, gdie njnie zowetsia Szczekowica, a Choriw na tret’ej gorie” Nestor (kronikarz), [w:] Wiek V-XV w źródłach. PWN. 1999; porównaj legendę Zonobiego Glaki o trzech braciach Kuarym, Menterym, i Khereanie” z VII w.
- ↑ „Magraman – przekręcona nazwa Mankirmen, używana przez Tatarów na oznaczenie Kijowa; W latopisach ruskich gród ten niekiedy nosi nazwę: Kiew-drewian. Cudzoziemcy o Polsce: relacje i opinie. t. 1. 1971; (1314 i 1340 Majeria w bullach watykańskich); It is there stated that the Kipchak prince Bikyarok Aglen then had his residence at Man kirmen, a city on the Uzi river (the Dnieper of our days), [w:] Bretschneider. Mediaeval researches from eastern Asiatic sources. 1967. s. 307.
- ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 141-142 i 290-291.
- ↑ Ewa Rzetelska-Feleszko, Nazwy miejscowe, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Kraków 2005, s. 191-231.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
- ↑ „Estimated Averange Population of Kiew by Century. Source I. Pantiukow, 1877. by Michael F. Hamm. Kiev: A Portrait, 1800-1917. 2003.
- ↑ Eugeniusz Romer, O wschodniej granicy Polski z przed 1772 r., w: Księga Pamiątkowa ku czci Oswalda Balzera, t. II, Lwów 1925, s. 358.
- ↑ ПОГРО́МЫ еврейские, [w: электронная еврейская энциклопедия]. [dostęp 2013-02-13]. (ros.). S.M. Dubnow: History of the Jews in Russia and Poland. 1918. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
- ↑ W.C. Fuller, Jr.: The Foe Within: Fantasies of Treason And the End of Imperial Russia. Cornell University Press, 2006, s. 44. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). N.M. Meir: Kiev, Jewish Metropolis: A History, 1859-1914. Indiana University Press, 2010, s. 124-5. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
- ↑ E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 111-2. [dostęp 2013-02-13]. (ang.). Y. Arad: The Holocaust in the Soviet Union. 2009, s. 13-14. [dostęp 2013-02-13]. (ang.).
- ↑ [1]
- ↑ Respondenci podający język rosyjski (wielkoruski) jako ojczysty
- ↑ Respondenci podający język ukraiński (małoruski) jako ojczysty
- ↑ [2]
- ↑ [3]
- ↑ [4]
- ↑ Już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istniała (1151) Lacka Słoboda – dzielnica Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja – targowa osada węgierska”, [w:] Tadeusz M. Trajdos. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434. 1982; „W Kijowie uczynił sobie św. Jacek bazę apostolską, założył klasztor przy „Bramie Lackiej” i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski dominikanin”.
- ↑ Leszek Podhorodecki, Dzieje Kijowa, s. 152-155.
- ↑ Tadeusz Zienkiewicz. „Polskie życie literackie w Kijowie w latach 1905-1918”, wyd. w Olsztynie w roku 1990.
- ↑ a b Jan Engelgard, W Mieście Bułhakowa (3), Myśl Polska, nr 47-48, 21-28 listopada 2010.
- ↑ Leon Idzikowski – księgarz i wydawca.
- ↑ http://www.dk.com.ua/post.php?id=2884
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona miasta Kijów (w języku ukraińskim)
- Zdjęcia Kijowa i krótki opis miasta
- Oficjalna strona metra Kijowskiego
- Galeria zdjęć z Kijowa
- Szczegółowa historia Kijowa w I Rzeczypospolitej, wirtualna mapa okolic, historia okolicznych miast
- Radziecka mapa 1:100 000, zachodnia część miasta
- Radziecka mapa 1:100 000, wschodnia część miasta
- Kiev Life Kijów – przewodnik turystyczny (po angielsku)
- Zdjęcia z Kijowa
- Kijew 360 – strona z panoramicznymi zdjęciami Kijowa