Kamieniec Podolski: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Konarski (dyskusja | edycje)
→‎Zabytki: merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
ilustracje
Linia 62: Linia 62:


== Zabytki ==
== Zabytki ==
[[Plik:Kamjanec Podilskij, katedrála, průčelí.jpg|thumb|upright|Katedra św. św. Piotra i Pawła]]
[[Plik:Church of Ss. Peter & Paul (Kamianets Old Town).jpg|thumb|upright|Katedra śś. Piotra i Pawła]]
[[Plik:Kamieniec Podolski, ratusz.jpg|thumb|upright|Ratusz w Kamieńcu Podolskim]]
[[Plik:Будинок Польського магістрату 1.jpg|thumb|upright|''Ratusz Polski'' na Rynku]]
[[Plik:Stephen Báthory Gate.JPG|thumb|upright|Baszta Batorego]]
[[Plik:Stephen Báthory Gate.JPG|thumb|upright|Baszta Batorego]]
[[Plik:Монастир домiнiканiв, Кам'янець-Подільський 01.JPG|thumb|Klasztor Dominikanów z kościołem św. Mikołaja]]
[[Plik:Гончарська башта 3.jpg|thumb|Baszta Rzeźnicka (Garncarska) i synagoga]]
[[Plik:Ковальська башта N3 XV-XVIст.,Старопоштовий узвiз, м. Кам'янець-Подільський.JPG|thumb|Brama Polska]]
[[Plik:KamPod kosciol Trynitarski IMG 1884 68-104-0043.JPG|thumb|Kościół Trynitarzy pw. Trójcy Świętej (ob.cerkiew)]]
[[Plik:Kamenetz-Podolsk 8.jpg|thumb|Studnia Ormiańska na Rynku]]
[[Plik:5. Камянець-Подільський Костьол францисканців.JPG|thumb|Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP (ob.Cerkiew Uspieńska)]]
[[Plik:Тріумфальна арка.jpg|thumb|Łuk Triumfalny dla króla Stanisława Augusta przy katedrze]]
[[Plik:5. Камянець-Подільський Костел монастиря домініканок з келіями,.JPG|thumb|Kościół Dominikanek pw. św. Michała]]
[[Plik:5. Камянець-Подільський Башта (дзвіниця) вірменського костелу.JPG|thumb|Dzwonnica katedry ormiańskiej oraz przedsionek do nieistniejącej katedry ormiańskiej pw. św. Mikołaja]]
[[Plik:Магiстрат руський (будинок вiйта Керiачинського) вул.П'ятницька, 9.JPG|thumb|Ratusz Ruski]]

'''istniejące''':
'''istniejące''':
* [[Twierdza w Kamieńcu Podolskim|Stary Zamek i Nowy Zamek]]
* [[Twierdza w Kamieńcu Podolskim|Stary Zamek i Nowy Zamek]]

Wersja z 13:55, 20 wrz 2016

Kamieniec Podolski
Кам'янець-Подільський
Ilustracja
Zamek w Kamieńcu Podolskim
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

chmielnicki

Burmistrz

Mychajło Simaszkewycz

Powierzchnia

27,871 km²

Wysokość

360 m n.p.m.

Populacja (2015)
• liczba ludności
• gęstość


101 728
3650 os./km²

Nr kierunkowy

(+38) 03849

Kod pocztowy

32300-32318

Położenie na mapie obwodu chmielnickiego
Mapa konturowa obwodu chmielnickiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Strona internetowa

Kamieniec Podolski (ukr. Кам'янець-Подільський, Kamjaneć-Podilśkyj) – miasto na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, nad Smotryczem, siedziba administracyjna rejonu kamienieckiego. W 2015 roku liczyło ok. 102 tys. mieszkańców[1]. Ośrodek przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, spożywczego (głównie winiarski), włókienniczego i materiałów budowlanych. W mieście działa Narodowy Uniwersytet im. Iwana Ohijenki (od 1918 roku) oraz Państwowy Uniwersytet Rolniczo-Techniczny. Stolica diecezji kamienieckiej (1378) i eparchii kamieniecko-podolskiej (1795, 1993).

Najcenniejszym zabytkiem Kamieńca jest zespół urbanistyczno-architektoniczny Starego Miasta i twierdzy w Kamieńcu Podolskim. W XIX wieku śródmieście przeniesiono na Nowe Miasto.

Kamieniec Podolski był najbardziej na południe położonym miastem wojewódzkim w historii Polski.

Historia

W pierwszych wiekach naszej ery na miejscu dzisiejszego Kamieńca Podolskiego istniała forteca zwana Klapidava (także zwana Petridavą), która prawdopodobnie została zniszczona przez Hunów. Pierwsza wzmianka o mieście w źródłach ormiańskich pochodzić miała z 1062 roku i mówić o Kamieńcu jako o ormiańskiej faktorii handlowej[2]. Prawdopodobnie założycielami Kamieńca Podolskiego byli litewscy Koriatowicze[3]. Możliwe, że niedługo potem miasto zostało tymczasowo opanowane przez Kazimierza III Wielkiego, następnie znajdowało się ponownie pod rządami władających Podolem litewskich książąt Koriatowiczów starających się zachować maksimum niezależności swego księstwa dzięki politycznemu balansowi pomiędzy Polską (okresowo w latach 1366–1370 byli lennikami Kazimierza Wielkiego), Wielkim Księstwem Litewskim oraz Węgrami. W 1378 roku miasto stało się siedzibą nowej katolickiej diecezji podolskiej. Po usunięciu Koriatowiczów przez Witolda działającego z inspiracji Jagiełły (1394 rok), Kamieniec Podolski przechodził z rąk do rąk: w latach 1395–1399 był w rękach polskich (władał nim Spytko II z Melsztyna), w latach 1399–1402 w rękach Wielkiego Księstwa Litewskiego pod rządem Świdrygiełły, w latach 1402–1411 znowu w rękach polskich, w latach 1411–1430 przejęło władzę nad nim Wielkie Księstwo Litewskie.

Dziedziniec twierdzy kamienieckiej

Rządy polskie ustabilizowały się w Kamieńcu od 1430 roku, gdy został ponownie przyłączony do Polski i trwalej w 1434 roku, gdy został stolicą nowo utworzonego województwa podolskiego. W tych czasach miasto zaczęło przeżywać szybki rozwój dzięki nadaniu mu praw miejskich magdeburskich w 1432 roku[4] i licznych przywilejów, w tym nadaniu przez króla Zygmunta I przywileju przymusu drożnego oraz nadaniom ziemskim w okolicy. Następny król Polski Zygmunt II August zwolnił mieszczan Kamieńca od ceł wewnętrznych i zezwolił im na handel bydłem na terenie całej Rzeczypospolitej. Z kolei król Zygmunt III Waza obdarzył mieszczan przywilejem zrównującym ich z wszystkimi przywilejami miasta Lwowa. W związku z zagrożeniem tatarsko-tureckim miasto od początków XVII wieku określano jako urbs antemurale christianitatis (przedmurze chrześcijaństwa), oraz jako „Bramę do Polski”. Pomimo oblężeń Kamieniec dalej przeżywał rozkwit. Od 1570 roku do połowy XVII wieku liczba mieszkańców wzrosła od 3 tys. osób do 10 tys. mieszkańców, działało w nim 16 cechów z 390 rzemieślnikami. Handel odbywał się na trzech dorocznych jarmarkach przypadających na św. Jerzego (czterotygodniowy), św. Jana Chrzciciela (tygodniowy) i nazajutrz po święcie Narodzenia Najświętszej Marii Panny (czterotygodniowy). Kamieniec był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[5]. Miasto posiadało prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla[6]. Od XV wieku aż do rozbiorów, był siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego[7]. Z uwagi na obronne położenie w zakolu rzeki Smotrycz, rozbudowaną sieć fortyfikacji i odparcie licznych oblężeń, powszechnie uważano go za najpotężniejszą warownię Rzeczypospolitej na Kresach Wschodnich. Po 1617 roku zbudowano Nowy Zamek, który skutecznie zniechęcił do ataków na miasto wojska tureckie sułtana Osmana. W 1633 roku nie zdobył miasta także bejlerbej Bośni Mehmed Abazy pasza w trakcie tzw. wojny z Abazy paszą.

Systematycznie rozbudowywano umocnienia miejskie, na tyle skutecznie, że nie potrafili ich zdobyć zbuntowani Kozacy w 1648 roku pod wodzą Maksyma Krzywonosa, a także Iwana Bohuna i Dżerdżelii w 1651 roku, w 1652 roku Tymoszy Chmielnickiego oraz oddziały pod wodzą Bohdana Chmielnickiego w 1652 roku, który musiał odejść spod murów miasta po bezskutecznych atakach. W 1655 roku Bohdan Chmielnicki znowu obległ miasto razem ze sprzymierzonymi z nim wojskami moskiewskimi, ale pomimo dziewięciu szturmów w ciągu trzech tygodni także nie zdobył miasta. W 1666 roku Ormianie zawarli tu unię z katolikami.

Francuska mapa Kamieńca Podolskiego z 1691 roku
Jar Smotrycza w Kamieńcu Podolskim

W czasie wojen polsko-tureckich w II połowie XVII wieku, 12 sierpnia 1672 sułtan Mehmed IV obległ Kamieniec z armią, której liczebność ocenia się na od 100 do 300 tys. żołnierzy wyposażoną m.in. w nowoczesną, obsługiwaną przez Francuzów, artylerię (przy założeniu liczebności wojsk tureckich na 150 tys. osób stosunek sił wynosił 75:1 – załoga polska liczyła 1600-2000 osób, z czego zaledwie 4 puszkarzy). Po krótkim oblężeniu, 26 sierpnia 1672 roku, szczupła załoga poddała na honorowych warunkach Kamieniec oblegającym. Podczas ewakuacji zamku nastąpił przypadkowy wybuch w prochowni, co interpretowano później jako gest rozpaczy majora artylerii kamienieckiej Hejkinga (Sienkiewiczowskiego Ketlinga), który miał podpalić 200 beczek prochu, zabijając przy tym 500 do 800 ludzi, głównie komputowych Kozaków. W wybuchu zginął m.in. komendant obrony zamku, pułkownik Jerzy Wołodyjowski. Upadek twierdzy odbił się głośnym echem w całej Rzeczypospolitej, wzbudzając obawy przed dalszą ekspansją Turcji.

Na mocy zawartego przez Michała Korybuta-Wiśniowieckiego traktatu w Buczaczu Kamieniec wraz z Podolem i województwem bracławskim należał w latach 1672–1699 do imperium osmańskiego jako czternasta w Europie prowincja – ejalet kamieniecki. W Kamieńcu (stolicy ejaletu) ulokowano potężny, jeden z pięciu największych – obok Belgradu, Budy, Kandii i Bagdadu – garnizonów tureckiego imperium. W czasie okupacji Kamieńca przez Turcję wojska polskie podejmowały próby jego odbicia, m.in. przeprowadzono nieskuteczne oblężenie w 1687 roku pod wodzą królewicza Jakuba Sobieskiego. Po opuszczeniu Kamieńca rolę kluczowego punktu obrony tego regionu Rzeczypospolitej sprawowały zbudowane nieopodal, przy ujściu Zbrucza do Dniestru, z polecenia Sobieskiego Okopy Świętej Trójcy.

Zgodnie z postanowieniami Pokoju w Karłowicach, 12 września 1699 roku[8] komisarze polscy z generałem artylerii koronnej Marcinem Kątskim na czele przejęli klucze od zamku i miasta od ostatniego tureckiego baszy Kamieńca (1689-99) Kahramana Mustafy. Przejęte miasto było bardzo zrujnowane i wyludnione. Liczba budynków zmniejszyła się z blisko 800 do ponad 170. W celu przyspieszenia odbudowy, sejm zwolnił miasto na 10 lat od podatków[9].

Pozostałością z czasów tureckich w Kamieńcu jest minaret przy katedrze Św. Piotra i Pawła. Po odzyskaniu miasta w 1699 roku, zgodnie z traktatem pokojowym, minaret z półksiężycem pozostawiono. Ustawiono na nim drewnianą figurę Matki Boskiej. W 1756 roku zastąpiono ją sprowadzoną z Gdańska, wykonaną ze stopu miedzi i srebra, mierzącą 4,5 m pozłacaną rzeźbą Matki Boskiej stojącej na kuli i Księżycu. Katedra kamieniecka jest jedynym na świecie kościołem katolickim, przed którym stoi minaret. W kościele dominikanów zachowała się z kolei kamienna konstrukcja ambony (minbar) z czasów tureckich.

W XVIII wieku rola miasta znacznie spadła, jednakże z woli króla Stanisława Augusta Poniatowskiego podjęto w tym czasie studia mające na celu modernizację fortyfikacji zamku i miasta, głównie według planów architekta Jana de Witte.

W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Kamieniec Podolski znalazł się w granicach Rosji i w 1797 roku stał się siedzibą guberni podolskiej, a później tylko powiatu kamienieckiego. W 1798 roku szlachcic Antonii Żmijewski założył w mieście (w dawnym budynku kapituły unickiej) polski teatr (teatr kamieniecki). Wygląd gmachu nie wyróżniał się niczym stylowym, a sam teatr mieścił się w nim do 1803, kiedy to został przeniesiony na plac ormiański. W 1914 roku miasto otrzymało połączenie kolejowe z Płoskirowem, a w 1916 roku z Łargą.

W okresie wojny polsko-bolszewickiej miasto od 16 listopada 1919 roku do 12 lipca 1920 roku pozostawało pod polską administracją. Od czerwca do 16 listopada 1920 roku było siedzibą Ukraińskiej Republiki Ludowej i rządu Petlury. W 1920 roku znalazło się na terenie radzieckiej Ukrainy, choć bolszewicy planowali oddać miasto Polsce[potrzebny przypis]. W 1939 roku, mimo że Kamieniec już od 146 lat formalnie nie należał do Państwa Polskiego, tutejsza społeczność polska nadal przedstawiała znaczną liczebność wśród mieszkańców i stanowiła około 20% ludności miasta. W latach 1920–1941 Kamieniec Podolski był siedzibą obwodu w Ukraińskiej Republice Radzieckiej, przeniesioną wiosną 1941 roku do miasta Chmielnicki (d. Płoskirów).

W 1941 roku w Kamieńcu Niemcy wymordowali ponad 20 tysięcy Żydów.

 Osobny artykuł: Masakra w Kamieńcu Podolskim.

Zabytki

Katedra śś. Piotra i Pawła
Ratusz Polski na Rynku
Baszta Batorego
Klasztor Dominikanów z kościołem św. Mikołaja
Baszta Rzeźnicka (Garncarska) i synagoga
Brama Polska
Kościół Trynitarzy pw. Trójcy Świętej (ob.cerkiew)
Studnia Ormiańska na Rynku
Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP (ob.Cerkiew Uspieńska)
Łuk Triumfalny dla króla Stanisława Augusta przy katedrze
Kościół Dominikanek pw. św. Michała
Dzwonnica katedry ormiańskiej oraz przedsionek do nieistniejącej katedry ormiańskiej pw. św. Mikołaja
Ratusz Ruski

istniejące:

  • Stary Zamek i Nowy Zamek
  • most Turecki
  • Katedra katolicka pw. śś. Piotra i Pawła z 1483 roku, z dobudowanym w 1750 roku prezbiterium (reorientacja świątyni) oraz Bramą Triumfalną z 1781 roku, wzniesioną ku czci Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zachowało się epitafium Pawła Damięckiego z 1628 roku oraz grobowiec Laury Przeździeckiej z 1876 roku.
  • Kościół pw. św. Mikołaja i klasztor dominikanów (kasata 1843) w stylu barokowym z 1616 roku, przebudowany w 1748 roku, obecnie siedziba paulinów opiekujących się miejscową wspólnotą polską. Za czasów ZSRR mieściło się tu archiwum NKWD. W 1993 roku miał tu miejsce pożar, po którym konieczne było czasowe rozebranie hełmu wieży. Środkową kondygnację fasady zdobią barokowe rzeźby św. Jacka, św. Dominika, Matki Bożej Bolesnej i św. Mikołaja.
  • Kościół Franciszkanów pw. Wniebowzięcia NMP z 1616 roku (ob. prawosławna cerkiew Zaśnięcia Matki Boskiej), brak górnej części wieży)[10][a]. Do kościoła od południa przylega klasztor franciszkanów. W podziemiach kościoła złożono zwłoki Jerzego Wołodyjowskiego[11]. Istniejąca do dzisiaj nawa powstała w 1616 roku, a w 2 poł. XVIII wieku dobudowano od wschodu barokową fasadę z nieistniejącą obecnie wieżą.
  • Kościół Trynitarzy pw. Świętej Trójcy z 1712 roku (ob. cerkiew greckokatolicka św. Jozafata) w stylu barokowym. Trynitarze zajmowali się wykupywaniem z niewoli chrześcijańskich niewolników z jasyru, dlatego na fasadzie kościoła znajdowała się niegdyś figura Pana Jezusa zrywającego łańcuchy z więźniów. Teren kościoła otacza mur z bramą, na której umieszczono figury św. Bazylego i św. Jana z Mathy.
  • Kościół św. Michała i klasztor Sióstr Dominikanek w Kamieńcu Podolskim z 1722 roku. W 2 poł. XVIII wieku zespół został odrestaurowany dzięki darowiźnie starosty Mikołaja Potockiego. Po 1866 roku koszary, po 1945 roku fabryka. Kościół i klasztor zostały odzyskane przez kościół rzymskokatolicki w latach 90. XX w., i od tego czasu przywracane do stanu sprzed jego dewastacji.
  • Ratusz Polski z końca XIV wieku
  • Rynek Polski w Kamieńcu Podolskim
  • Ratusz Ruski z końca XVII wieku
  • Ormiański dom handlowy z 1479 roku
  • Studnia Ormiańska z XVIII wieku na Rynku Polskim
  • Obwarowania miasta (w kolejności)
    • Brama Miejska z XVI wieku
    • Baszta Zacharzewska
    • Brama Polska (Brama Lacka) z początku XVI wieku z barbakanem, wyposażona niegdyś (podobnie jak Brama Ruska) w urządzenia piętrzące wodę w rzece
    • Bastion Turecki
    • Baszta Batorego z 1585 roku (podwyższona w 1785 roku) z Bramą Wietrzną i prochownią, zwana dziś Wieżą Kuśnierską
    • Baszta Rzeźnicka (Garncarska)[12] z 1583 roku z położoną obok Synagogą z 2 poł. XIX wieku
    • Baszta Ślusarska (Krawiecka)[13] z końca XIV wieku (na północ od Baszty Kuśnierskiej), na planie okręgu, obecnie ruina
    • Baszta Kuśnierska (dawniej błędnie nazywana Krawiecką), na planie czworoboku, w większości zrekonstruowana po 2008 r.
    • Baszta Ormiańska (Kazamatowa) i Hauptwacha[14], na zapleczu Rynku Ormiańskiego
    • Brama Ruska z XVI wieku (budowana od 1527 roku) z orłem z królewskim herbem Ciołek z 1770 roku, z barbakanem i tamą na rzece, niegdyś główny wjazd do miasta
  • Koszary Zawadzkiego z 1780 roku
  • Kolegium jezuickie z 1611 roku
  • Dzwonnica ormiańska z XVI wieku (pozostałość katedry ormiańskiej pw. św. Mikołaja), we wnętrzu wieży prawosławna kaplica św. Szczepana (św. Stepanosa)
  • Kościół ormiański pw. Zwiastowania NMP z 1597 roku (ob. cerkiew św. Mikołaja), pierwotnie pełnił funkcję ormiańskiej kaplicy cmentarnej, Zaułek Mikołajewski
  • Katolickie seminarium duchowne z 1782 roku, Rynek 18
  • Cerkiew śś. Piotra i Pawła z 1580 roku
  • Cerkiew św. Trójcy (zrekonstruowana na pocz. XXI wieku), bazylianów
  • Cerkiew św. Grzegorza (Grigorijewska) na terenie Polskich Folwarków - budowę rozpoczęto w 1851 roku na wzór moskiewskiej architektury sakralnej; za USRR magazyn zboża i soli, następnie planetarium, od 1990 roku odzyskany przez prawosławnych
  • Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, drewniana z 1801 r., położona w dole jaru rzeki Smotrycz na terenie wsi Karwasary zamieszkanej dawniej przez Tatarów
  • Szkoła Karmelitów, ul. Tatarska 10
  • Pałac Czartoryskich z XVIII w., ul. Zarwańska 13 (ob. misja greckokatolicka)
  • Kamienica przy Polskim Rynku 8 z tablicą fundacyjną z 1735 roku

nieistniejące:

  • Kościół karmelitów z 1717 roku (od XIX wieku sobór prawosławny, wysadzony w powietrze w latach 30. XX wieku)
  • Kościół jezuitów (rozebrany w 1833 roku, obecnie w tym miejscu znajduje się szkoła), ul. Tatarska 13
  • Brama Stanisława Augusta na drodze pod zamkiem (dawna średniowieczna Brama Polna)
  • Kościółek św. Katarzyny z XIV wieku (pomiędzy klasztorem franciszkanów i pałacem biskupa), zniszczony w 1 połowie XIX wieku
  • Dwór starostów kamienieckich (zburzony po 1945 roku), ul. Dominikańska 2
  • Synagoga Olter Szile przy Bramie Garncarskiej
  • Pałac komendanta twierdzy z XVIII wieku na Rynku Ormiańskim
  • Ormiańska katedra św. Mikołaja, w formie murowanej powstała w XVI wieku, a w latach 1756 - 1767 przebudowana w stylu klasycystycznym. Zburzona w latach 30. XX wieku. Zachowała się jedynie dzwonnica z kaplicą św. Szczepana (ob. prawosławna), arkadowy fronton i przyziemie murów.
  • Kościółek św. Stanisława na terenie Starego Zamku.

Ludność

1 stycznia 2015 roku miasto liczyło 101 728 mieszkańców[1].

Zgodnie z danymi spisu powszechnego 2001 w Kamieńcu Podolskim mieszkały 99 610 osoby. Z tego Ukraińcy stanowili 90 181 osób (91,2%), Rosjanie – 5824 osób (5,9%), Polacy – 549 osób (0,6%), Białorusini – 269 osób (0,3%) i Żydzi – 233 osób (0,2%).

Liczba ludności

1926 1939[15] 1959 1989 2001[16]
Ukraińcy  45,1%  51,0%  72,7%  84,6%  91,2%
Rosjanie  7,2%  6,9%  17,6%  11,7%  5,9%
Polacy  6,1%  2,8%  2,5%  0,8%  0,6%
Białorusini  0,4%  0,2%  0,7%  0,5%  0,3%
Żydzi  39,9%  38,1%  5,7%  1,5%  0,2%

Język ojczysty według spisów ludności z lat 1897, 1926, 2001:

1897[17] 1926[18] 2001[19]
ukraiński 27,1% 44,7% 91,2%
rosyjski 20,6% 14,2% 7,1%
polski 6,0% 3,1% 0,1%
jidysz 44,8% 36,5% 0,02%

Osoby związane z miastem

Miasta partnerskie

Kamieniec w literaturze

Opis oblężenia Kamieńca Podolskiego przez Turków został zawarty w trzeciej części Trylogii Henryka Sienkiewicza – „Panu Wołodyjowskim”. Tytułowy bohater, Michał Jerzy Wołodyjowski, nie opuszcza bronionej przed oblegającymi ją Turkami sułtana twierdzy i na wieść, że komisarze oddali miasto wrogom, po wyprowadzeniu przez przyjaciela wojsk, wysadza zamek, samemu przy tym tracąc życie:

(...) Wołodyjowski zaś zdjął hełm z głowy; chwilę spoglądał jeszcze na tę ruinę, na to pole chwały swojej, na gruzy, trupy, odłamy murów, na wał i na działa, następnie podniósłszy oczy w górę, począł się modlić... Ostatnie jego słowa były: - Daj jej, Panie, moc, by zaś cierpliwie to zniosła, daj jej spokój!...

Ach!... Ketling pospieszył się, nie czekając nawet na wyjście regimentów, bo w tej chwili zakołysały się bastiony, huk straszliwy targnął powietrzem: blanki, wieże, ściany ludzie, konie, działa, żywi i umarli, masy ziemi – wszystko to porwane w górę płomieniem, pomieszane, zbite jakby w jeden straszliwy ładunek, wyleciało w powietrze...

Tak zginął Wołodyjowski, Hektor kamieniecki, pierwszy żołnierz Rzeczypospolitej. (...)

Zobacz też

  1. Do 1672 roku (w Kalwarii Pacławskiej podają rok 1679) znajdował się tutaj cudowny obraz Matki Boskiej, który na rozkaz tureckiego komendanta miano wyrzucić do rzeki Smotrycz; a który w cudowny sposób przez Sambor znalazł się w Kalwarii Pacławskiej, skąd mimo odzyskania Kamieńca Podolskiego już nie wrócił.
  1. a b ЧисельністьнаявногонаселенняУкраїни на 1 січня 2015 року (ukr.).
  2. A. Dylewski, „Ukraina”, Pascal Bielsko Biała, Wyd. II 2003 s. 248.
  3. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III.
  4. Jako datę nadania praw miejskich spotyka się również rok 1374.
  5. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  6. Polska Encyklopedia Szlachecka, t. I, Warszawa 1935, s. 42.
  7. M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  8. Kronika klasztoru dominikanów podaje datę 22.09.1699; taka sama data znajduje się na stronie 411 przewodnika G. Rąkowskiego Podole Oficyny Rewasz w Pruszkowie z 2006.
  9. Aleksander Rasszczupkin Kamieniec Podolski.
  10. Kiedy w roku 1672 Turcy zdobyli twierdzę kamieniecką, w kościele Franciszkanów urządzili stajnie i wszystkie święte paramenty wyrzucali; natomiast obraz św. Antoniego, który miał czynić różne „psoty” Turkom za sprofanowanie kościoła, wyrzucono z kościoła, jednak kilkakrotnie cudownie wracał na swoje miejsce w ołtarzu. Ostatecznie obraz spalono (źródło: http://www.kalwariapaclawska.pl/b/cudowny-obraz/0). A. Dylewski w przewodniku po Ukrainie podaje, że dowódca turecki Halil Pasza ciął obraz szablą, aby przekonać się o jego cudowności.
  11. Katarzyna Węglicka Wędrówki kresowe, Wyd. Książka i Wiedza Warszawa 2008.
  12. http://kamienec.livejournal.com/13925.html
  13. http://kamienec.livejournal.com/20654.html
  14. http://kamienec.livejournal.com/22208.html
  15. Всесоюзная перепись населения 1939 года. Национальный состав населения районов, городов и крупных сел союзных республик СССР.
  16. Державний комітет статистики України – Національний склад населення / Хмельницька область.
  17. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России.
  18. Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928-29.
  19. Розподіл населення за рідною мовою, Хмельницька область.
  20. KAMIENIEC PODOLSKI – CZĘSTOCHOWA [1].

Linki zewnętrzne