Lida: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
dr
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 55: Linia 55:


Przed 1939 rokiem w mieście stacjonowały 77. Pułk Piechoty (żołnierze mieli znak niedźwiadka na naramiennikach) i [[5 Pułk Lotniczy|5. Pułk Lotniczy]].
Przed 1939 rokiem w mieście stacjonowały 77. Pułk Piechoty (żołnierze mieli znak niedźwiadka na naramiennikach) i [[5 Pułk Lotniczy|5. Pułk Lotniczy]].

W trakcie toczenia przez wojsko polskie walk obronnych na zachodzie przeciwko Wehrmachtowi, w dniu 19 września 1939 roku około godziny 21.00 miasto zaatakowała i zajęła [[2 Dywizja Strzelecka]] Armii Czerwonej przełamując opór, w trakcie którego poległo około 50 polskich żołnierzy, natomiast w ręce sowieckie nie wpadło 89 polskich samolotów, które wraz z 309 osobami personelu lotniczego ewakuowano na Łotwę<ref>Czesław Grzelak "Historyczne Bitwy: Wilno-Grodno-Kodziowce 1939", Bellona, Warszawa, s.91-93</ref>.


Za [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] miejscowość była siedzibą wiejskiej [[gmina Lida|gminy Lida]] oraz [[Powiat lidzki (II Rzeczpospolita)|powiatu lidzkiego]] w [[województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|województwie nowogródzkim]]. 1 kwietnia 1938 roku włączono do miasta wieś Roślaki<ref>{{Dziennik Ustaw|1938|21|183}}.</ref>.
Za [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] miejscowość była siedzibą wiejskiej [[gmina Lida|gminy Lida]] oraz [[Powiat lidzki (II Rzeczpospolita)|powiatu lidzkiego]] w [[województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|województwie nowogródzkim]]. 1 kwietnia 1938 roku włączono do miasta wieś Roślaki<ref>{{Dziennik Ustaw|1938|21|183}}.</ref>.

Wersja z 21:50, 15 lis 2016

Lida
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

grodzieński

Burmistrz

Alieksandr Nikołajewicz Ostrowskij

Wysokość

142 m n.p.m.

Populacja (2014)
• liczba ludności


100 000[1]

Nr kierunkowy

+375 (154)

Kod pocztowy

231300

Tablice rejestracyjne

4

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city}
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Zamek w Lidzie
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Lidzie
Cerkiew św. Michała Archanioła (katedra eparchii lidzkiej)
Ulica Sowiecka
Lodowisko w mieście

Lida (biał. Ліда, lit. Lyda) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, siedziba rejonu lidzkiego, w latach 1921–1945[2] w Polsce, w województwie nowogródzkim, siedziba powiatu lidzkiego.

Niegdyś miasto powiatowe w granicach I Rzeczypospolitej. Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie lidzkim województwa wileńskiego[3]. W BSSR i Białorusi centrum rejonu lidzkiego. Przemysł maszynowy, obuwniczy, chemiczny, spożywczy oraz motoryzacyjny (Nieman); węzeł kolejowy.

Obecnie Lidę zamieszkują w 45% Białorusini, 40% – Polacy, a 15% – Rosjanie.

Historia

Miasto założył w 1323 roku wielki książę litewski Giedymin. Lida była stolicą księstwa lidzkiego, którym władał książę Giedymin, a po jego śmierci syn Olgierd i jego synowie Jagiełło i Witold. Zamek był potężną twierdzą wielokrotnie szturmowaną przez Krzyżaków – tylko raz zdobyty w 1384 roku. Inne ataki były bezskuteczne aż do 1655 roku, gdy zajęli go kozacy Zołotarenki. Zamek został spalony przez Szwedów w czasie wojny północnej (1702 i 1710 rok). W okresie międzywojennym poddany renowacji. Zamek gościł dwukrotnie wygnanych z Ordy Tatarskiej chanów: Tochtamysza (1396-99), Hadżi Gireja (1434-43).

W wiekach XIV-XVI Lida była jednym z pięciu największych miast Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1590 roku uzyskała prawa miejskie.

Jesienią 1918 roku w mieście powstała Samoobrona Ziemi Lidzkiej – polska organizacja wojskowa mająca na celu obronę Lidy przed bolszewikami. Jej organizatorem był ppor. Wacław Szukiewicz. Po opuszczeniu miasta przez wojska niemieckie na przełomie 1918 i 1919 roku Samoobrona przejęła władzę w Lidzie i podjęła walkę z nadchodzącą Armią Czerwoną[4]. W styczniu 1919 roku oddziały polskie wyszły z miasta na ratunek atakowanemu przez bolszewików Wilnu. W konsekwencji Lida została zajęta przez bolszewików bez walki. Odbita przez regularne Wojsko Polskie w czasie ciężkich walk 16–17 kwietnia 1919 roku. Po zdobyciu miasta nastąpił pogrom, w którym, z udziałem żołnierzy polskich zamordowano 39 Żydów - Komunistów[5][6].

 Osobny artykuł: Walki o Lidę (1919).

7 czerwca 1919 roku miasto wraz z całym powiatem lidzkim weszło w skład okręgu wileńskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich – tymczasowej polskiej jednostki administracyjnej[7]. Latem 1920 roku Lida została ponownie zajęta przez bolszewików, ponownie odbita przez Polaków 30 września 1920. W 1921 roku formalnie weszła w skład II Rzeczyspospolitej.

Przed 1939 rokiem w mieście stacjonowały 77. Pułk Piechoty (żołnierze mieli znak niedźwiadka na naramiennikach) i 5. Pułk Lotniczy.

W trakcie toczenia przez wojsko polskie walk obronnych na zachodzie przeciwko Wehrmachtowi, w dniu 19 września 1939 roku około godziny 21.00 miasto zaatakowała i zajęła 2 Dywizja Strzelecka Armii Czerwonej przełamując opór, w trakcie którego poległo około 50 polskich żołnierzy, natomiast w ręce sowieckie nie wpadło 89 polskich samolotów, które wraz z 309 osobami personelu lotniczego ewakuowano na Łotwę[8].

Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Lida oraz powiatu lidzkiego w województwie nowogródzkim. 1 kwietnia 1938 roku włączono do miasta wieś Roślaki[9].

Zabytki

  • zamek w Lidzie z XIV wieku, zbudowany przez litewskiego księcia Giedymina na planie czworoboku, z dwiema wieżami w stylu gotyckim.
  • kościół katolicki w Lidzie zbudowany w 1770 r. w stylu barokowym, funkcjonujący bez przerwy. Jest to świątynia trójnawowa, z czworobocznym prezbiterium i barokowym szczytem fasady. Charakteryzuje się bogato wyposażonym wnętrzem (rzeźby, freski, ornamenty stiukowe). W bocznym ołtarzu lewej nawy umieszczono cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem.
  • kościół pijarów (obecnie cerkiew prawosławna), klasycystyczny, w kształcie rotundy. Zbudowany w latach 1800-1825. Spalony w 1842 roku. W 1843 roku zamieniony na cerkiew prawosławną. W 1926 roku wrócił do pijarów. Został zamknięty w 1958 roku – była w nim hala sportowa, planetarium, muzeum – w 1991 roku kino. W 1995 roku został przekazany prawosławnym. Obok dzwonnica.
  • klasztor pijarów z kolegium pijarskim – zamknięty w 1843 roku i częściowo wyburzony. W okresie międzywojennym szkoła handlowa.
  • Kościół na Słobódce, drewniany, z lat 30. XX wieku
  • cmentarz katolicki w Lidzie (stary cmentarz) z 1797 roku przy ul. Engelsa. Na cmentarzu modernistyczna kaplica św. Barbary z lat 30. XX wieku.
  • koszary 77 pułku piechoty, pomiędzy ulicami ks. Skorupki i Koszarową.
  • browar z 1876 roku
  • budynek Gimnazjum im. hetmana Karola Chodkiewicza z 1929 roku, proj. arch Jerzy Beill, styl funkcjonalistyczny. Obecnie Lidzki Koledż Pedagogiczny.
  • budynek Poczty Polskiej z 1938 roku w stylu funkcjonalistycznym

Do 1940 roku w Lidzie mieściła się jedna z największych w Europie żydowskich szkół rabinicznych.

W Lidzie działa organizacja TKPZL Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej. Organizacja zajmuje się poszerzaniem kultury polskiej.

Rozgrywa się tam część akcji powieści Sergiusza Piaseckiego Zapiski oficera Armii Czerwonej.

Demografia

Religia

Sport

Ludzie związani z Lidą

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Lidą.

Miasta partnerskie

  1. ↑ [1]
  2. ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  3. ↑ Вялiкi гicтарычны атлас Беларусi Т.2, Mińsk 2013, s. 88.
  4. ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 47–49.
  5. ↑ Mission of The United States to Poland: Henry Morgenthau, Sr. Report (1919).
  6. ↑ Mission of The United States to Poland: Jadwin and Johnson report (1919).
  7. ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 41.
  8. ↑ Czesław Grzelak "Historyczne Bitwy: Wilno-Grodno-Kodziowce 1939", Bellona, Warszawa, s.91-93
  9. ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 21, poz. 183.

Linki zewnętrzne

Stolice rejonów obwodu grodzieńskiego

Herb obwodu grodzieńskiego

Powiat lidzki (do 1939)
  • Siedziba powiatu – Lida
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919–39)
Gminy wiejskie (1919–39)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lida&oldid=47504445”