Historia Poznania: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
przeglądanie zmian – cofnięcie zepsucia interpunkcji |
→Stołeczny gród pierwszych Piastów (966-1034): drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
Linia 2: | Linia 2: | ||
'''Historia Poznania''' |
'''Historia Poznania''' |
||
== Czasy do 966 == |
== Czasy do 966 == |
||
Pierwsi osadnicy pojawili się na terenie dzisiejszego Poznania w epoce [[paleolit]]u. Podczas badań archeologicznych odnaleziono zabytki [[kultura łużycka|kultury łużyckiej]] oraz [[kultura pomorska|kultury pomorskiej]], do tego wyroby z okresu [[kultura przeworska|kultury przeworskiej]]. Od VII w. wzwyż datowane są materialne świadectwa obecności [[Polanie|Polan]]. |
Pierwsi osadnicy pojawili się na terenie dzisiejszego Poznania w epoce [[paleolit]]u. Podczas badań archeologicznych odnaleziono zabytki [[kultura łużycka|kultury łużyckiej]] oraz [[kultura pomorska|kultury pomorskiej]], do tego wyroby z okresu [[kultura przeworska|kultury przeworskiej]]. Od VII w. wzwyż datowane są materialne świadectwa obecności [[Polanie|Polan]]. |
||
W okresie między 1 poł. X wieku a początkiem 2 połowy X wieku zbudowano pierwszy gród na [[Ostrów Tumski w Poznaniu|Ostrowie Tumskim]]<ref name=":0">Z. Kurnatowska, M. Kara, Początki architektury sakralnej, s. 51</ref>. |
|||
== Stołeczny gród pierwszych Piastów (966-1034) == |
== Stołeczny gród pierwszych Piastów (966-1034) == |
||
{{osobny artykuł|Historia Poznania 966-1034}} |
{{osobny artykuł|Historia Poznania 966-1034}} |
||
Pierwotnie główna osada leżała nad brzegiem [[Cybina|Cybiny]] i prawym brzegu Warty. Po połowie X wieku (szósta/siódma dekada X w.) nastąpiła całkowita przebudowa grodu na Ostrowie Tumskim. Wówczas to wzniesiono dwuczłonowy gród oraz najprawdopodobniej częściowo otwarte obwałowania w południowej części Ostrowa. Przebudowa ta była związana z równoczesnym wzniesieniem najstarszego budynku sakralnego<ref name=":0" />. |
|||
Pierwotnie miasto leżało nad brzegiem [[Cybina|Cybiny]] i prawym brzegu Warty. Na pobliskim wzgórzu stała tam wówczas [[chram|pogańska świątynia]] i zamek książęcy. |
|||
Poznań za czasów pierwszych Piastów był ważnym ośrodkiem politycznym i religijnym. Jest to jedno z prawdopodobnych miejsc [[chrzest Polski|chrztu Polski]]. Znajdowało się tu murowane [[palatium]] należące do [[Mieszko I|Mieszka I]]. Tutaj też mieściło się pierwsze polskie biskupstwo (968{{r|pwn}}), które dzięki statusowi biskupstwa misyjnego utrzymało znaczną niezależność po utworzeniu metropolii w [[Gniezno|Gnieźnie]]. |
Poznań za czasów pierwszych Piastów był ważnym ośrodkiem politycznym i religijnym. Jest to jedno z prawdopodobnych miejsc [[chrzest Polski|chrztu Polski]]. Znajdowało się tu murowane [[palatium]] należące do [[Mieszko I|Mieszka I]]. Tutaj też mieściło się pierwsze polskie biskupstwo (968{{r|pwn}}), które dzięki statusowi biskupstwa misyjnego utrzymało znaczną niezależność po utworzeniu metropolii w [[Gniezno|Gnieźnie]]. |
||
Wersja z 11:05, 5 kwi 2017
Historia Poznania
Czasy do 966
Pierwsi osadnicy pojawili się na terenie dzisiejszego Poznania w epoce paleolitu. Podczas badań archeologicznych odnaleziono zabytki kultury łużyckiej oraz kultury pomorskiej, do tego wyroby z okresu kultury przeworskiej. Od VII w. wzwyż datowane są materialne świadectwa obecności Polan.
W okresie między 1 poł. X wieku a początkiem 2 połowy X wieku zbudowano pierwszy gród na Ostrowie Tumskim[1].
Stołeczny gród pierwszych Piastów (966-1034)
- Osobny artykuł:
Pierwotnie główna osada leżała nad brzegiem Cybiny i prawym brzegu Warty. Po połowie X wieku (szósta/siódma dekada X w.) nastąpiła całkowita przebudowa grodu na Ostrowie Tumskim. Wówczas to wzniesiono dwuczłonowy gród oraz najprawdopodobniej częściowo otwarte obwałowania w południowej części Ostrowa. Przebudowa ta była związana z równoczesnym wzniesieniem najstarszego budynku sakralnego[1]. Poznań za czasów pierwszych Piastów był ważnym ośrodkiem politycznym i religijnym. Jest to jedno z prawdopodobnych miejsc chrztu Polski. Znajdowało się tu murowane palatium należące do Mieszka I. Tutaj też mieściło się pierwsze polskie biskupstwo (968[2]), które dzięki statusowi biskupstwa misyjnego utrzymało znaczną niezależność po utworzeniu metropolii w Gnieźnie.
Upadek grodu i odbudowa zniszczeń (1034-1253)
- Osobny artykuł:
W 1038 gród został zniszczony przez księcia czeskiego Brzetysława I[2]. Odbudował go po powrocie do Polski Kazimierz Odnowiciel. Wzniesiono nowe wały, które stanowiły podstawę obrony grodu aż do lokacji miasta w 1253. Jednocześnie jednak w wyniku przeniesienia stolicy do Krakowa Poznań stracił na znaczeniu politycznym.
Na początku XII w. na prawym brzegu Warty powstała osada targowa, Śródka. Wzniesiono też szereg nowych kościołów (m.in. św. Marcina i św. Wojciecha), przy których zaczęły powstawać kolejne osady.
Od lokacji na lewym brzegu Warty do zjednoczenia państwa (1253-1320)
- Osobny artykuł:
W 1253 miasto Poznań uzyskało przywilej lokacyjny od Przemysła I. W tym samym roku powstały pierwsze fortyfikacje. W latach późniejszych całe miasto zostało otoczone murem. Wzniesiony został także zamek, do którego przenieśli się książęta wielkopolscy. Przywilej lokacyjny został w 1296 potwierdzony przez Władysława Łokietka po objęciu przez niego władzy na terenie Wielkopolski.
Poznań w późnym średniowieczu (1320-1500)
- Osobny artykuł:
Poznań w renesansie (1500-1650)
- Osobny artykuł:
Od Potopu do Komisji Dobrego Porządku (1650-1768)
- Osobny artykuł:
Odbudowa Poznania za Stanisława Augusta (1768-1793)
- Osobny artykuł:
Podczas zaborów
W Prusach Południowych (1793-1806)
- Osobny artykuł:
W Księstwie Warszawskim (1806-1815)
- Osobny artykuł:
W autonomicznym Wielkim Księstwie Poznańskim (1815-1848)
- Osobny artykuł:
W II Rzeczypospolitej
- Osobny artykuł:
Podczas II wojny światowej
- Osobny artykuł:
Poznań został zajęty bez walki przez wojska niemieckie 12 września 1939 roku. Podczas okupacji niemieckiej Polski miasto zostało wcielone do Rzeszy i zostało siedzibą namiestnika Rzeszy Arthura Greisera w stworzonym przez Niemców tzw. Kraju Warty (niem. Warthegau). W latach 1939-1945 hitlerowcy wysiedlili przymusowo 100 tysięcy Polaków z Poznania (w tym 41 tys. z okręgu poznańskiego, oraz 2 tys. Żydów na Lubelszczyznę) do Generalnego Gubernatorstwa. Około 10 tys. z ogólnej liczby wysiedlonych zginęło w niemieckich obozach[2]. Równolegle realizowano nazistowską politykę metodami represyjnymi, do których należały m.in. masowe egzekucje cywilnych mieszkańców Poznania. Likwidowano w pierwszym rzędzie polskich intelektualistów, naukowców, działaczy społecznych, powstańców wielkopolskich i inteligencję, z których większość zginęła w pierwszym na ziemiach polskich obozie koncentracyjnym w Forcie VII w Poznaniu, będącym faktycznie obozem eksterminacji, przez który przeszło łącznie ok. 20 tys. Wielkopolan. Fort VII do 1941 był kolejno obozem przejściowym, a do 1944 więzieniem policyjnym i obozem „pracy wychowawczej” dla poznaniaków. Od 1943 funkcjonował nowy obóz karno-śledczy w Żabikowie, w którym przeciętnie przebywało ok. 2 tys. osób.
W latach 1939–1941 z miasta wysiedlano masowo do Generalnego Gubernatorstwa w szczególności Żydów oraz Polaków[3]. Do końca 1939 r. wysłano do GG ok. 80 transportów – ogółem 87 883 osób. Do końca 1940 r. wysiedlenia objęły już ponad 250 000 osób. W 1941 r. nasilono politykę wysiedlania Żydów z Kraju Warty do dowolnego z blisko 200 gett utworzonych na terenie GG. Z samego Poznania przesiedlono do GG ok. 70 000 osób. Setki tysięcy ludzi, głównie młodych, czasem nastolatków, wysiedlono jako robotników przymusowych w głąb Rzeszy[4]. Na ich miejsce w ramach akcji Heim ins Reich (pol. „Dom w Rzeszy”) napływały grupy Niemców ze Wschodu, głównie z terenów zajętych przez ZSRR.
- Osobny artykuł:
Niewygodni politycznie Polacy byli torturowani i mordowani w katowniach Gestapo przy ul. Młyńskiej (wyroki śmierci wykonywano w nim przez gilotynowanie i powieszenie) i „Domu Żołnierza” (w 1944 przebywał w nim także osobisty sekretarz namiestnika Rzeszy Greisera, aresztowany po tym jak stwierdził iż Niemcy przegrają wojnę, oraz kilku generałów włoskich i jeńców amerykańskich) przy ul. Ritterstrasse 21. Wokół Poznania mieściło się także kilka niemieckich obozów pracy dla Żydów z Polski i Niemiec, m.in. w Krzesinach (ok. 10 tysięcy więźniów), Smochowicach (ok. 2 tys. osób, wywiezionych następnie do obozu w Krzesinach-Piotrowie), Dębcu (ok. 2 tys. ludzi wywiezionych do Auschwitz). W okresie 1940-1945 w obozie jenieckim na terenie Poznania przebywało także ok. 7 tys. Francuzów, Brytyjczyków i żołnierzy sowieckich. W czasie okupacji niemieckiej w Poznaniu i Wielkopolsce działały także polskie organizacje konspiracyjne, prowadzące działalność dywersyjną, wywiadowczą i sabotażową - m.in. ZWZ-AK, Bataliony Chłopskie i GL/AL.
W latach 1940-42 do Poznania przyłączono okoliczne wsie takie jak Antoninek, Kobylepole, Chartowo, Żegrze, Krzesiny, Szczepankowo, Spławie, Głuszyna, Marlewo, Minikowo, Fabianowo, Kotowo, Junikowo, Ławica, Smochowice, Krzyżowniki, Psarskie, Strzeszyn, Podolany i Naramowice. Było to największe rozszerzenie miasta w całej jego historii. Przyłączono w sumie 14889 ha, co dało dwukrotne zwiększenie obszaru Poznania.
W styczniu i lutym 1945 toczyły się o Poznań ciężkie walki (zwłaszcza o Cytadelę Poznańską) między Armią Czerwoną a siłami niemieckimi. Miasto zostało zdobyte 23 lutego 1945, na skutek walk zostało zniszczonych od 20% (głównie obiektów mieszkalnych) do 50% zabudowy (Śródmieście) substancji miejskiej Poznania.[potrzebny przypis] Pozostałe zabytkowe dzielnice mieszkalne m.in.: Jeżyce, Łazarz, Wilda i Sołacz nie uległy zniszczeniom.
W PRL
W Poznaniu założono Specłagier NKWD nr 2. Dokumenty świadczą o ponad 800 więźniach przebywających w tym obozie w 1945, i potem, w dyspozycji poznańskiego WUBP. Wśród przetrzymywanych znajdowali się wyżsi oficerowie AK, a także żołnierze NSZ i działacze SN.
Po 1945 rozpoczęła się odbudowa miasta ze zniszczeń wojennych i powiększanie jego obszaru połączone z jego rozbudową. Poznań jako jedno z większych miast polskich nadal pełnił funkcję ośrodka kulturalnego, naukowego i gospodarczego (mimo wywiezienia części ważnych zakładów przemysłowych do ZSRR). W latach 70. na niezabudowanych terenach Junikowa, Piątkowa oraz na Ratajach wybudowano osiedla z wielkiej płyty.
W 1952 w centrum Poznania miała miejsce katastrofa lotnicza samolotu bombowego, w której zginęło co najmniej 9 osób (była to największa katastrofa wojskowego samolotu w historii miasta Poznania).
Od 1952 i początku funkcjonowania PRL, Poznań doświadczył protestów robotniczych wynikających z niezadowolenia i kontestacji polityki socjalistycznej prowadzonej przez władze, kulminacją były wydarzenia z czerwca 1956, określane jako Poznański Czerwiec '56, krwawo spacyfikowane przez LWP i siły MO - w wyniku zajść śmierć poniosło według oficjalnych danych ponad 70 osób (nieoficjalnie ponad 100), a rannych zostało kilkaset osób.
- Osobny artykuł:
- ↑ a b Z. Kurnatowska, M. Kara, Początki architektury sakralnej, s. 51
- ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. M-R. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 673–674.
- ↑ Maria Rutowska, „Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939–1941” Instytut Zachodni, Poznań 2003, ISBN 83-87688-42-8
- ↑ Nawrocki S., Terror policyjny w Kraju Warty 1939–1945, Poznań 1973;