Bitwa pod Zborowem: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne
Linia 7: Linia 7:
|data = [[15 sierpnia|15]]-[[16 sierpnia]] [[1649]]
|data = [[15 sierpnia|15]]-[[16 sierpnia]] [[1649]]
|miejsce = przeprawa przez [[Strypa|Strypę]] pod [[Zborów|Zborowem]]
|miejsce = przeprawa przez [[Strypa|Strypę]] pod [[Zborów|Zborowem]]
⚫
|wynik = rozejm
⚫
|przyczyna =
|terytorium = [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczpospolita]]
|terytorium = [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczpospolita]]
⚫
|przyczyna =
⚫
|wynik = rozejm
|strona1 = [[Plik:Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodow.svg|25px]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczpospolita]]
|strona1 = [[Plik:Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodow.svg|25px]] [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczpospolita]]
|strona2 = [[Plik:Herb Viyska Zaporozkogo (Alex K).svg|25px]] [[Kozacy zaporoscy]]<br />[[Chanat Krymski]]
|strona2 = [[Plik:Herb Viyska Zaporozkogo (Alex K).svg|25px]] [[Kozacy zaporoscy]]<br />[[Chanat Krymski]]
Linia 15: Linia 15:
|dowódca2 = [[Bohdan Chmielnicki]]<br />[[Islam III Girej]]
|dowódca2 = [[Bohdan Chmielnicki]]<br />[[Islam III Girej]]
|siły1 = ok. 15 000
|siły1 = ok. 15 000
|siły2 = nieznane
|siły2 = 40 tys. Kozaków<br />50-60 tys. Tatarów
|straty1 = nieznane
|straty1 = nieznane
|straty2 = ok. 10 000 zabitych i 10 000 rannych<ref>„Trwała ta bitwa haniebna więcej niż cztery godziny, w
|straty2 = ok. 10 000 zabitych i 10 000 rannych<ref>„Trwała ta bitwa haniebna więcej niż cztery godziny, w
której jako sam nieprzyjaciel wyznał, dziesięć tysięcy na placu legło, a z tych którzy śmiertelnie ranni byli gdy ich pod Zbaraż odsyłano, i co poranieni zumierali, dziewięć tysięcy znajdowało się niepochybnie</ref>
której jako sam nieprzyjaciel wyznał, dziesięć tysięcy na placu legło, a z tych którzy śmiertelnie ranni byli gdy ich pod Zbaraż odsyłano, i co poranieni zumierali, dziewięć tysięcy znajdowało się niepochybnie</ref>
| commons =
| cytaty =
| źródła =
| słownik =
}}
}}
{{Powstanie Chmielnickiego}}
{{Powstanie Chmielnickiego}}
Linia 25: Linia 29:
Wojska koronne (ok. 15 000<ref>[http://www.wilanow-palac.pl/kampania_zborowska_1649_w_sukurs_zbarazowi.html kampania zborowska]</ref><ref>według Małej Encyklopedii Wojskowej siły Jana Kazimierza liczyły 15 000 żołnierzy zaciężnych i [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]]</ref>) pod wodzą [[Władcy Polski|króla]] [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] maszerowały na odsiecz [[obrona Zbaraża|obleganemu Zbarażowi]]{{odn|Nowak|Wimmer|1968|s=274}}. Po wyruszenia ze Lwowa rozłożono obóz pod zamkiem w [[Biały Kamień (Ukraina)|Białym Kamieniu]], a następnie ruszono w kierunku Zbaraża.
Wojska koronne (ok. 15 000<ref>[http://www.wilanow-palac.pl/kampania_zborowska_1649_w_sukurs_zbarazowi.html kampania zborowska]</ref><ref>według Małej Encyklopedii Wojskowej siły Jana Kazimierza liczyły 15 000 żołnierzy zaciężnych i [[pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]]</ref>) pod wodzą [[Władcy Polski|króla]] [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] maszerowały na odsiecz [[obrona Zbaraża|obleganemu Zbarażowi]]{{odn|Nowak|Wimmer|1968|s=274}}. Po wyruszenia ze Lwowa rozłożono obóz pod zamkiem w [[Biały Kamień (Ukraina)|Białym Kamieniu]], a następnie ruszono w kierunku Zbaraża.


W dniu 15 sierpnia król Jan Kazimierz z częścią armii przeprawił się w pobliżu [[Zborów|Zborowa]] przez [[Strypa|Strypę]] i nie czekając na resztę sił ruszył na wschód. [[Chanat Krymski|Tatarzy]] i [[Kozacy zaporoscy|Kozacy]] byli dobrze poinformowani o ruchach armii królewskiej i z tego powodu, zostawiając część sił dla blokowania [[Zbaraż]]a, z większością ruszyli szybkim pochodem naprzeciw armii Jana Kazimierza. Dlatego, gdy na wojska królewskie uderzyli Tatarzy, a jazda kozacka i część Tatarów zaatakowała przeprawy, król i cała jego armia zostali całkowicie zaskoczeni. Na lewym brzegu rzeki jazda koronna została pokonana, a dalsze natarcie Tatarów powstrzymał ogień piechoty i czeladzi obozowej. Na prawym brzegu Tatarzy rozbili kilka oddzielonych grup jazdy, lecz i tu powstrzymał ich ogień piechoty strzelającej zza taboru.
W dniu 15 sierpnia król Jan Kazimierz z częścią armii przeprawił się w pobliżu [[Zborów|Zborowa]] przez [[Strypa|Strypę]] i nie czekając na resztę sił ruszył na wschód. [[Chanat Krymski|Tatarzy]] w liczbie 50-60 tys żołnierzy<ref>M. Rogowicz, ''Bitwa pod Zbarażem 1649'', Oświęcim 2013, s. 15, 17, 19, 36–37, 68, 182</ref> i [[Kozacy zaporoscy|Kozacy]] byli dobrze poinformowani o ruchach armii królewskiej i z tego powodu, zostawiając część sił dla blokowania [[Zbaraż]]a, z większością ruszyli szybkim pochodem naprzeciw armii Jana Kazimierza. Dlatego, gdy na wojska królewskie uderzyli Tatarzy, a jazda kozacka i część Tatarów zaatakowała przeprawy, król i cała jego armia zostali całkowicie zaskoczeni. Na lewym brzegu rzeki jazda koronna została pokonana, a dalsze natarcie Tatarów powstrzymał ogień piechoty i czeladzi obozowej. Na prawym brzegu Tatarzy rozbili kilka oddzielonych grup jazdy, lecz i tu powstrzymał ich ogień piechoty strzelającej zza taboru.


W nocy na 16 sierpnia wszystkie wojska polskie znalazły się na prawym brzegu Strypy i do rana zajęte były pospieszną budową fortyfikacji ziemnych. Z samego rana Tatarzy zaatakowali prawe skrzydło armii królewskiej, natomiast Chmielnicki ruszył do natarcia na polskie centrum, częścią sił próbując obejść lewe skrzydło. Ponadto wysłał w kierunku osłaniających przeprawę Zborowa chorągwi grupę pułkownika Hładkiego z zadaniem zaatakowania polskich tyłów. Atak Hładkiego na polskie umocnienia w Zborowie został jednak odparty. Nie powiodło się także uderzenie kozackie na polskie lewe skrzydło. Walki przerwały pertraktacje, które rozpoczął z [[Lista chanów krymskich|chanem]] [[Islam III Girej|Islamem Girejem]] [[kanclerz wielki koronny]] [[Jerzy Ossoliński]].
W nocy na 16 sierpnia wszystkie wojska polskie znalazły się na prawym brzegu Strypy i do rana zajęte były pospieszną budową fortyfikacji ziemnych. Z samego rana Tatarzy zaatakowali prawe skrzydło armii królewskiej, natomiast Chmielnicki ruszył do natarcia na polskie centrum, częścią sił próbując obejść lewe skrzydło. Ponadto wysłał w kierunku osłaniających przeprawę Zborowa chorągwi grupę pułkownika Hładkiego z zadaniem zaatakowania polskich tyłów. Atak Hładkiego na polskie umocnienia w Zborowie został jednak odparty. Nie powiodło się także uderzenie kozackie na polskie lewe skrzydło. Walki przerwały pertraktacje, które rozpoczął z [[Lista chanów krymskich|chanem]] [[Islam III Girej|Islamem Girejem]] [[kanclerz wielki koronny]] [[Jerzy Ossoliński]].
Linia 31: Linia 35:
Bitwa trwała dwa dni i była bardzo krwawa. Męstwem osobistym wykazał się król Jan Kazimierz, spisała się [[piechota]] i [[dragoni]]a oraz odznaczył się generał [[Krzysztof Arciszewski]], dowódca [[artyleria|artylerii koronnej]].
Bitwa trwała dwa dni i była bardzo krwawa. Męstwem osobistym wykazał się król Jan Kazimierz, spisała się [[piechota]] i [[dragoni]]a oraz odznaczył się generał [[Krzysztof Arciszewski]], dowódca [[artyleria|artylerii koronnej]].


Z inicjatywą pertraktacji wystąpił kanclerz Ossoliński. Chan Islam III Girej dał się przekonać Ossolińskiemu tym bardziej, że całkowite rozbicie armii polskiej nie leżało w jego interesie: chanat mógł istnieć i karmić się jasyrem tylko wtedy, gdy i Sicz, i Polska były osłabione. Zmusił więc Chmielnickiego do podjęcia rokowań z Polakami{{odn|Nowak|Wimmer|1968|s=274}} - na pertraktacje do polskiego obozu przed oblicze króla przybył Chmielnicki<ref>Trzeciego potym dnia od ugody, ruszyły się wojska Tatarskie ku Zbarażowi, za
Z inicjatywą pertraktacji wystąpił kanclerz Ossoliński. Chan Islam III Girej dał się przekonać Ossolińskiemu tym bardziej, że Polacy zapłacili Tatarom 200 tys. talarów, tj. 600 tys. zł<ref>http://wceo.com.pl/images/Dokumenty/WBBH/PHW/PHW%201-2016.pdf</ref>, a całkowite rozbicie armii polskiej nie leżało w interesie Chanatu, bo wzmacniałoby zbyt bardzo Kozaków. Chan zmusił więc Chmielnickiego do podjęcia rokowań z Polakami{{odn|Nowak|Wimmer|1968|s=274}} - na pertraktacje do polskiego obozu przed oblicze króla przybył Chmielnicki<ref>Trzeciego potym dnia od ugody, ruszyły się wojska Tatarskie ku Zbarażowi, za
nimi Kozackie tłumy, wprzód jednak niźli odciągnęli, sam Chmielnicki do obozu naszego przyszedł, aby osobą swoją Króla Je Mść przeprosił, a tam przed majestatem jego upadłszy do pokłonu zawinione karanie odpraszał sobie, upłakiwując, a przy tym powolne chęci i wiarę właściwą Królowi Je Mości utwierdzając</ref>. Zawarto ugodę, mocą której m.in. wydzielono dla [[Kozacy|Kozaków]] województwa kijowskie, bracławskie i czernichowskie. Podniesiono rejestr do 40&nbsp;000. Z [[chan (władca)|chanem]] zawarła [[I Rzeczpospolita|Rzeczpospolita]] przymierze zaczepno–odporne. Nie trwało ono długo (do [[bitwa pod Beresteczkiem|bitwy pod Beresteczkiem]] w niecałe dwa lata później), ale położyło podwaliny pod ścisły sojusz w czasach [[II wojna północna|Potopu szwedzkiego]].
nimi Kozackie tłumy, wprzód jednak niźli odciągnęli, sam Chmielnicki do obozu naszego przyszedł, aby osobą swoją Króla Je Mść przeprosił, a tam przed majestatem jego upadłszy do pokłonu zawinione karanie odpraszał sobie, upłakiwując, a przy tym powolne chęci i wiarę właściwą Królowi Je Mości utwierdzając</ref>. Zawarto ugodę, mocą której m.in. wydzielono dla [[Kozacy|Kozaków]] województwa kijowskie, bracławskie i czernichowskie. Podniesiono rejestr kozacki do 40&nbsp;000.
Porozumienie z Chanatem nie trwało długo (do [[bitwa pod Beresteczkiem|bitwy pod Beresteczkiem]] w niecałe dwa lata później), ale położyło podwaliny pod ścisły sojusz w czasach [[II wojna północna|Potopu szwedzkiego]].


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 14:40, 13 cze 2017

Bitwa pod Zborowem
Powstanie Chmielnickiego
Ilustracja
{{{opis grafiki}}}
Czas

{{{czas}}}

Miejsce

przeprawa przez Strypę pod Zborowem

Terytorium

Rzeczpospolita

Wynik

rozejm

Strony konfliktu
Rzeczpospolita Kozacy zaporoscy
Chanat Krymski
Dowódcy
Jan II Kazimierz Waza Bohdan Chmielnicki
Islam III Girej
Siły
ok. 15 000 40 tys. Kozaków
50-60 tys. Tatarów
Straty
nieznane ok. 10 000 zabitych i 10 000 rannych[1]
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Powstanie Chmielnickiego

Bitwa pod Zborowem – stoczona w dniach 15-16 sierpnia 1649 w czasie powstania Chmielnickiego.

Wojska koronne (ok. 15 000[2][3]) pod wodzą króla Jana Kazimierza maszerowały na odsiecz obleganemu Zbarażowi[4]. Po wyruszenia ze Lwowa rozłożono obóz pod zamkiem w Białym Kamieniu, a następnie ruszono w kierunku Zbaraża.

W dniu 15 sierpnia król Jan Kazimierz z częścią armii przeprawił się w pobliżu Zborowa przez Strypę i nie czekając na resztę sił ruszył na wschód. Tatarzy w liczbie 50-60 tys żołnierzy[5] i Kozacy byli dobrze poinformowani o ruchach armii królewskiej i z tego powodu, zostawiając część sił dla blokowania Zbaraża, z większością ruszyli szybkim pochodem naprzeciw armii Jana Kazimierza. Dlatego, gdy na wojska królewskie uderzyli Tatarzy, a jazda kozacka i część Tatarów zaatakowała przeprawy, król i cała jego armia zostali całkowicie zaskoczeni. Na lewym brzegu rzeki jazda koronna została pokonana, a dalsze natarcie Tatarów powstrzymał ogień piechoty i czeladzi obozowej. Na prawym brzegu Tatarzy rozbili kilka oddzielonych grup jazdy, lecz i tu powstrzymał ich ogień piechoty strzelającej zza taboru.

W nocy na 16 sierpnia wszystkie wojska polskie znalazły się na prawym brzegu Strypy i do rana zajęte były pospieszną budową fortyfikacji ziemnych. Z samego rana Tatarzy zaatakowali prawe skrzydło armii królewskiej, natomiast Chmielnicki ruszył do natarcia na polskie centrum, częścią sił próbując obejść lewe skrzydło. Ponadto wysłał w kierunku osłaniających przeprawę Zborowa chorągwi grupę pułkownika Hładkiego z zadaniem zaatakowania polskich tyłów. Atak Hładkiego na polskie umocnienia w Zborowie został jednak odparty. Nie powiodło się także uderzenie kozackie na polskie lewe skrzydło. Walki przerwały pertraktacje, które rozpoczął z chanem Islamem Girejem kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński.

Bitwa trwała dwa dni i była bardzo krwawa. Męstwem osobistym wykazał się król Jan Kazimierz, spisała się piechota i dragonia oraz odznaczył się generał Krzysztof Arciszewski, dowódca artylerii koronnej.

Z inicjatywą pertraktacji wystąpił kanclerz Ossoliński. Chan Islam III Girej dał się przekonać Ossolińskiemu tym bardziej, że Polacy zapłacili Tatarom 200 tys. talarów, tj. 600 tys. zł[6], a całkowite rozbicie armii polskiej nie leżało w interesie Chanatu, bo wzmacniałoby zbyt bardzo Kozaków. Chan zmusił więc Chmielnickiego do podjęcia rokowań z Polakami[4] - na pertraktacje do polskiego obozu przed oblicze króla przybył Chmielnicki[7]. Zawarto ugodę, mocą której m.in. wydzielono dla Kozaków województwa kijowskie, bracławskie i czernichowskie. Podniesiono rejestr kozacki do 40 000.

Porozumienie z Chanatem nie trwało długo (do bitwy pod Beresteczkiem w niecałe dwa lata później), ale położyło podwaliny pod ścisły sojusz w czasach Potopu szwedzkiego.

Zobacz też

  1. ↑ „Trwała ta bitwa haniebna więcej niż cztery godziny, w której jako sam nieprzyjaciel wyznał, dziesięć tysięcy na placu legło, a z tych którzy śmiertelnie ranni byli gdy ich pod Zbaraż odsyłano, i co poranieni zumierali, dziewięć tysięcy znajdowało się niepochybnie
  2. ↑ kampania zborowska
  3. ↑ według Małej Encyklopedii Wojskowej siły Jana Kazimierza liczyły 15 000 żołnierzy zaciężnych i pospolitego ruszenia
  4. ↑ a b Nowak i Wimmer 1968 ↓, s. 274.
  5. ↑ M. Rogowicz, Bitwa pod Zbarażem 1649, Oświęcim 2013, s. 15, 17, 19, 36–37, 68, 182
  6. ↑ http://wceo.com.pl/images/Dokumenty/WBBH/PHW/PHW%201-2016.pdf
  7. ↑ Trzeciego potym dnia od ugody, ruszyły się wojska Tatarskie ku Zbarażowi, za nimi Kozackie tłumy, wprzód jednak niźli odciągnęli, sam Chmielnicki do obozu naszego przyszedł, aby osobą swoją Króla Je Mść przeprosił, a tam przed majestatem jego upadłszy do pokłonu zawinione karanie odpraszał sobie, upłakiwując, a przy tym powolne chęci i wiarę właściwą Królowi Je Mości utwierdzając

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Zborowem&oldid=49590359”