Galindowie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: korekta wielkości nagłówków
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 7: Linia 7:


== Historia ==
== Historia ==
⚫
Pierwsze wzmianki o Galindach można znaleźć w kronice ''Geografia'' autorstwa [[Klaudiusz Ptolemeusz|Klaudiusza Ptolemeusza]] z II wieku<ref>Galindowie, (Ptolomeusz II w.) – nazwę wywodzi się od wyrazu [[lit.]] ''galas'' "koniec", (jęz. pruski – galindis 'koniec', galion 'umarły, martwy', gallans 'śmiertelny', golis 'zgon') miała ona oznaczać to samo co [[język rosyjski|ros.]] ''украинец'' tj. (prusu zemes) gale gyvenas" (= "człowiek mieszkający na krańcu – "''ukrainiec'' (ziemi pruskiej)" op. cit. Gerullis, Kazimierz Buga [w:] [[Aleksander Gieysztor]]. Studia historica. PWN. 1958 str. 38; [[Gerard Labuda]]. Dzeje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. 1987. str. 52; Forma spolonizowana Golen(t)z = Golędź ([[Jerzy Nalepa]]), pojawia się w 1254 r. Lud [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%B4%D1%8C 'Golad`'], czyli Golędź nad rzeką Protwą, dopływem Oki, jeszcze w XII w., zob. [[Wiatycze]]. Nazwa jako toponim znana jest w różnych częściach Prus.; "Galindia, Golędź; balt.-slaw., lit. gãlas, lett. gals »Rand, Ende«, also »die am Ende (der Herrschaft) sitzenden Leute". Hanswilhelm Haefs. Polen. 2008.</ref>. Napisał w nim o ludzie ''Galindai'' (Γάλιυδάι), żyjącym na wschód od siedzib ''Gytones'' (Gotów) w rejonie ujścia Wisły, na zachód od plemienia ''Soudinoi''. Archeolodzy identyfikują lud Galindai z tzw. [[Kultura bogaczewska|kulturą bogaczewską]] rozwijającą w się na terenie dzisiejszej północno-wschodniej Polski, z której następnie w V wieku wykształciła się [[grupa olsztyńska]]<ref name=":0" />, która jednak zanikła w VII wieku<ref name=":1" />. Następnie następiła przerwa kulturowa, być może związana z wywędrowaniem w VII wieku ludu wiązanego z grupą olsztyńską i przybyciem w VIII wieku na jego miejsce ludu bałtyjskiego, który przejął nazwę poprzedników, ale charakteryzującego się odmiennym sposobem zamieszkiwania (poprzez budowę od IX wieku niestosowanych wcześniej grodów zamiast nieobronnych i porzuconych osad) i innym porządkiem pogrzebowym (porzucenie płaskich cmentarzysk ciałopalnych)<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Tomasz Nowakiewicz |tytuł = Starożytności Pojezierza Mrągowskiego. Przewodnik archeologiczny, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz, Mrągowo 2013 |data dostępu = 2019-08-27 |url = https://www.academia.edu/7318407/Staro%C5%BCytno%C5%9Bci_Pojezierza_Mr%C4%85gowskiego._Przewodnik_archeologiczny_T._Nowakiewicz_A._Rzeszotarska-Nowakiewicz_Mr%C4%85gowo_2013 |język = en}}</ref>.


=== Galindowie w starożytności (grupa olsztyńska) ===
⚫
W 1015 roku [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]] podjął udaną wyprawę do Prus i najprawdopodobniej podbił na krótko Galindię<ref name=":0" />. Z wykopalisk wynika, że niektóre osady na terenie Galindii w XI wieku zostały zniszczone<ref name=":2" />. W latach 1107-08, 1110-11 oraz prawdopodobnie w 1115 roku nastąpiły odwetowe wyprawy [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]], które zapewne podporządkowały Galindię Polsce<ref name=":0" />. Kolejne wzmianki odnoszące się do Galindów pojawiają się dopiero w XIII wieku w dokumencie ''"Liber censuum Daniae"'' duńskiego króla [[Waldemar II Zwycięski|Waldemara II]], który w [[1210]] r. brał udział w wyprawie krzyżowej do Prus - w nim wspomniana jest nazwa ''Galindo'', jako jednej ze zhołdowanych ziem pruskich: ''„Hec sunt nomina terrarum Pruzie: Pomizania, Lanlania, Ermelandia, Notangia, Barcia,Peragodia, Nadrauia, <u>Galindo</u>, Syllonis, in Zudua, Littonia. Hec sunt terre ex una parte fluvii, qui vocatur Lipz. Ex altera parte eiusdem: Zambia, Scalewo, Lammato, Curlandia, Semigallia”.''<ref name=":2" />
⚫
Pierwsze wzmianki o Galindach można znaleźć w kronice ''Geografia'' greckiego autora [[Klaudiusz Ptolemeusz|Klaudiusza Ptolemeusza]] z II wieku n.e.<ref>Galindowie, (Ptolomeusz II w.) – nazwę wywodzi się od wyrazu [[lit.]] ''galas'' "koniec", (jęz. pruski – galindis 'koniec', galion 'umarły, martwy', gallans 'śmiertelny', golis 'zgon') miała ona oznaczać to samo co [[język rosyjski|ros.]] ''украинец'' tj. (prusu zemes) gale gyvenas" (= "człowiek mieszkający na krańcu – "''ukrainiec'' (ziemi pruskiej)" op. cit. Gerullis, Kazimierz Buga [w:] [[Aleksander Gieysztor]]. Studia historica. PWN. 1958 str. 38; [[Gerard Labuda]]. Dzeje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. 1987. str. 52; Forma spolonizowana Golen(t)z = Golędź ([[Jerzy Nalepa]]), pojawia się w 1254 r. Lud [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%B4%D1%8C 'Golad`'], czyli Golędź nad rzeką Protwą, dopływem Oki, jeszcze w XII w., zob. [[Wiatycze]]. Nazwa jako toponim znana jest w różnych częściach Prus.; "Galindia, Golędź; balt.-slaw., lit. gãlas, lett. gals »Rand, Ende«, also »die am Ende (der Herrschaft) sitzenden Leute". Hanswilhelm Haefs. Polen. 2008.</ref>. Napisał w niej o ludzie ''Galindai'' (Γάλιυδάι), żyjącym na wschód od siedzib ''Gytones'' (Gotów) w rejonie ujścia Wisły, na zachód od plemienia ''Soudinoi'' (Sudowów). Archeolodzy identyfikują lud Galindai z tzw. [[Kultura bogaczewska|kulturą bogaczewską]] rozwijającą w się na terenie dzisiejszej północno-wschodniej Polski, z której następnie w V wieku wykształciła się [[grupa olsztyńska]]<ref name=":0" />. Grupa ta charakteryzowała się tym, że prowadziła bardzo ożywione kontakty handlowe, a w miejscach w których mieszkała znajdowane były bogate ozdoby z różnych części Europy. Grupa ta nie budowała grodów i zamieszkiwała osady nieobronne. Grupa olsztyńska zanikła jednak z nieznanych powodów w VII wieku i z okresu późniejszego nie są znajdowane już po niej ślady<ref name=":1" />.


=== Galindowie w średniowieczu ===
⚫
W bulli [[Innocenty IV|Innocentego IV]] z 19 maja 1253 papież przyznał księciu [[Kazimierz I kujawski|Kazimierzowi Kujawskiemu]] (synowi Konrada Mazowieckiego) ziemię ''"que Galens dicitur"''. O Galindach wspominał też w XIII wieku krzyżacki kronikarz [[Piotr z Dusburga]] opisując ich jako wyjątkowo okrutne plemię, które atakowało położone na południu chrześcijańskie ziemie znajdujące się pod władzą Piastów, przy czym jedna z takich wypraw, według legendy, zakończyła się w konsekwencji zagładą całego plemienia<ref name=":0" />: ''"Terra Prussia in undecim partes dividitur. Prima fuit Colmensis & Lubavia, qvaeante introitum Fratrum Domus Teutonicae qvasi fuerat desolata. Secunda Pomesania, in qua Pomesani. Tertia Pogesana in qva Pogesani. Qvarta Warmia, in qva Warmienses. Qvinta Nattangia, in qva Nattangi. Sexta Sambia, in qva Sambitae. Septima Nadrovia, in qva Nadrovitae. Octava Scalovia, in qva Scalovitae. Nona Sudovia, in qva Sudovitae. Decima Galindia. Undecima Barthe & Plica  Barthe, qvaenunc major & minor Bartha diditur, in qva Barthi vel Barthenses habitabant”.''<ref name=":2" />
Po grupie olsztyńskiej następnie nastąpiła przerwa kulturowa, być może związana z wywędrowaniem w VII wieku ludu wiązanego z grupą olsztyńską i przybyciem w VIII wieku na jego miejsce innego ludu bałtyjskiego, który przejął nazwę poprzedników, ale charakteryzującego się odmiennym sposobem zamieszkiwania (poprzez budowę od IX wieku niestosowanych wcześniej grodów zamiast nieobronnych i porzuconych osad) i innym porządkiem pogrzebowym (porzucenie płaskich cmentarzysk ciałopalnych)<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Tomasz Nowakiewicz |tytuł = Starożytności Pojezierza Mrągowskiego. Przewodnik archeologiczny, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz, Mrągowo 2013 |data dostępu = 2019-08-27 |url = https://www.academia.edu/7318407/Staro%C5%BCytno%C5%9Bci_Pojezierza_Mr%C4%85gowskiego._Przewodnik_archeologiczny_T._Nowakiewicz_A._Rzeszotarska-Nowakiewicz_Mr%C4%85gowo_2013 |język = en}}</ref>.


⚫
W 1015 roku [[Bolesław I Chrobry|Bolesław Chrobry]] podjął udaną wyprawę do Prus i najprawdopodobniej podbił na krótko Galindię<ref name=":0" />. Z wykopalisk wynika, że niektóre osady na terenie Galindii w XI wieku zostały zniszczone<ref name=":2" />. W latach 1107-08, 1110-11 oraz prawdopodobnie w 1115 roku nastąpiły odwetowe wyprawy [[Bolesław III Krzywousty|Bolesława Krzywoustego]], które zapewne podporządkowały Galindię Polsce<ref name=":0" />. Kolejne wzmianki odnoszące się do Galindów pojawiają się dopiero w XIII wieku w dokumencie ''"Liber censuum Daniae"'' duńskiego króla [[Waldemar II Zwycięski|Waldemara II]], który w [[1210]] r. brał udział w wyprawie krzyżowej do Prus - w nim wspomniana jest nazwa ''Galindo'', jako jednej ze zhołdowanych ziem pruskich: ''„Hec sunt nomina terrarum Pruzie: Pomizania, Lanlania, Ermelandia, Notangia, Barcia,Peragodia, Nadrauia, <u>Galindo</u>, Syllonis, in Zudua, Littonia. Hec sunt terre ex una parte fluvii, qui vocatur Lipz. Ex altera parte eiusdem: Zambia, Scalewo, Lammato, Curlandia, Semigallia”.''<ref name=":2" /> W bulli [[Innocenty IV|Innocentego IV]] z 19 maja 1253 papież przyznał księciu [[Kazimierz I kujawski|Kazimierzowi Kujawskiemu]] (synowi Konrada Mazowieckiego) ziemię ''"que Galens dicitur"''.
⚫
Nie do końca jasny jest schyłek plemienia Galindów, który nastąpił jeszcze przed przybyciem Krzyżaków. Według przytoczonej przez kronikarza Piotra z Dusburga ''Legendy galindzkiej'' plemię Galindów zostało wymordowane przez [[Jaćwingowie|Jaćwingów]], którzy najechali ich tereny podczas zimy (gdy łatwiej było przedostać się przez bagna). Wojownicy mieli zostać wymordowani, natomiast kobiety i dzieci zostały wzięte w niewolę<ref>{{Cytuj |autor = Tomasz Nowakiewicz |tytuł = &quot;Legenda galindzka&quot; Piotra z Dusburga w świetle badań archeologicznych / &quot;The legend of Galindia&quot; written by Petri de Dusburg according to archaeological sources, T. Nowakiewicz, W. Wróblewski |data dostępu = 2019-08-27 |url = https://www.academia.edu/2980400/_Legenda_galindzka_Piotra_z_Dusburga_w_%C5%9Bwietle_bada%C5%84_archeologicznych_The_legend_of_Galindia_written_by_Petri_de_Dusburg_according_to_archaeological_sources_T._Nowakiewicz_W._Wr%C3%B3blewski |język = en}}</ref>. Według innej legendy, niemal wszyscy mężczyźni zginęli wcześniej podczas walk z [[Polska|Polakami]], a [[Jaćwingowie]] zastali w osadach tylko kobiety i dzieci. Według kroniki krzyżackiej ''Chronicon terrae Prussiae'' autorstwa [[Piotr z Dusburga|Piotra z Dusburga (Petrus von Dusburg)]] z 1326 r., w XIII wieku tereny Galindii były już wyludnione (''terra desolata'').

⚫
O Galindach wspominał około 1326 roku krzyżacki kronikarz [[Piotr z Dusburga]] opisując ich jako wyjątkowo okrutne plemię, które atakowało położone na południu chrześcijańskie ziemie znajdujące się pod władzą Piastów, przy czym jedna z takich wypraw, według legendy, zakończyła się w konsekwencji zagładą całego plemienia<ref name=":0" />: ''"Terra Prussia in undecim partes dividitur. Prima fuit Colmensis & Lubavia, qvaeante introitum Fratrum Domus Teutonicae qvasi fuerat desolata. Secunda Pomesania, in qua Pomesani. Tertia Pogesana in qva Pogesani. Qvarta Warmia, in qva Warmienses. Qvinta Nattangia, in qva Nattangi. Sexta Sambia, in qva Sambitae. Septima Nadrovia, in qva Nadrovitae. Octava Scalovia, in qva Scalovitae. Nona Sudovia, in qva Sudovitae. Decima Galindia. Undecima Barthe & Plica  Barthe, qvaenunc major & minor Bartha diditur, in qva Barthi vel Barthenses habitabant”.''<ref name=":2" />

⚫
Nie do końca jasny jest schyłek plemienia Galindów, który nastąpił jeszcze przed przybyciem Krzyżaków. Według przytoczonej przez kronikarza Piotra z Dusburga ''Legendy galindzkiej'' plemię Galindów zostało wymordowane przez [[Jaćwingowie|Jaćwingów]], którzy najechali ich tereny podczas zimy (gdy łatwiej było przedostać się przez bagna). Wojownicy mieli zostać wymordowani, natomiast kobiety i dzieci zostały wzięte w niewolę<ref>{{Cytuj |autor = Tomasz Nowakiewicz |tytuł = &quot;Legenda galindzka&quot; Piotra z Dusburga w świetle badań archeologicznych / &quot;The legend of Galindia&quot; written by Petri de Dusburg according to archaeological sources, T. Nowakiewicz, W. Wróblewski |data dostępu = 2019-08-27 |url = https://www.academia.edu/2980400/_Legenda_galindzka_Piotra_z_Dusburga_w_%C5%9Bwietle_bada%C5%84_archeologicznych_The_legend_of_Galindia_written_by_Petri_de_Dusburg_according_to_archaeological_sources_T._Nowakiewicz_W._Wr%C3%B3blewski |język = en}}</ref>. Według innej legendy, niemal wszyscy mężczyźni zginęli wcześniej podczas walk z [[Polska|Polakami]], a [[Jaćwingowie]] zastali w osadach tylko kobiety i dzieci. Według kroniki krzyżackiej ''Chronicon terrae Prussiae'' autorstwa [[Piotr z Dusburga|Piotra z Dusburga (Petrus von Dusburg)]] z 1326 r., w XIII wieku (a więc sto lat wcześniej) tereny Galindii były już wyludnione (''terra desolata'').


Od nazwy plemienia pochodzi też nazwa [[Wielka Puszcza (Prusy)|Wielkiej Puszczy]] (''Puszcza Galindzka'') kompleksu leśnego odgradzającego [[Prusy (kraina historyczna)|Prusy]] od [[Jaćwież]]y, [[Litwa|Litwy]] i [[Mazowsze|Mazowsza]], który w początku XIII wieku był już praktycznie bezludny.
Od nazwy plemienia pochodzi też nazwa [[Wielka Puszcza (Prusy)|Wielkiej Puszczy]] (''Puszcza Galindzka'') kompleksu leśnego odgradzającego [[Prusy (kraina historyczna)|Prusy]] od [[Jaćwież]]y, [[Litwa|Litwy]] i [[Mazowsze|Mazowsza]], który w początku XIII wieku był już praktycznie bezludny.
Linia 19: Linia 24:
== Kultura ==
== Kultura ==
Według przekazów Galindowie zamieszkiwali głównie tereny podmokłe i bagniste, co miało pozwolić na uniknięcie najazdów ze strony innych plemion. Na takich terenach Galindowie budowali prawdopodobnie drewniane chaty stawiane na palach wbijanych w bagno. Z takich samych pali budowali też ścieżki, tzw. [[Kūlgrinda|kūlgrindy]], które prowadziły przez najbardziej niebezpieczne odcinki bagien. Do osady Galindów prowadziło zazwyczaj kilkanaście takich ścieżek, z czego tylko kilka było ukończonych. Reszta ścieżek urywała się nagle w środku bagna, przez co oddziały innych plemion często nie mogły dotrzeć do osad Galindów. Funkcjonująca do VII wieku grupa olsztyńska identyfikowana z Galindami charakteryzuje się znacznym bogactwem pochówków, jednak nie jest pewne czy był to ten sam lud nazywany tak później w źródłach<ref name=":0" />. Galindowie najprawdopodobniej kremowali swoich zmarłych, ponieważ ciałopalenie było cechą charakterystyczną pruskiego rytuału pogrzebowego<ref name=":0" />.
Według przekazów Galindowie zamieszkiwali głównie tereny podmokłe i bagniste, co miało pozwolić na uniknięcie najazdów ze strony innych plemion. Na takich terenach Galindowie budowali prawdopodobnie drewniane chaty stawiane na palach wbijanych w bagno. Z takich samych pali budowali też ścieżki, tzw. [[Kūlgrinda|kūlgrindy]], które prowadziły przez najbardziej niebezpieczne odcinki bagien. Do osady Galindów prowadziło zazwyczaj kilkanaście takich ścieżek, z czego tylko kilka było ukończonych. Reszta ścieżek urywała się nagle w środku bagna, przez co oddziały innych plemion często nie mogły dotrzeć do osad Galindów. Funkcjonująca do VII wieku grupa olsztyńska identyfikowana z Galindami charakteryzuje się znacznym bogactwem pochówków, jednak nie jest pewne czy był to ten sam lud nazywany tak później w źródłach<ref name=":0" />. Galindowie najprawdopodobniej kremowali swoich zmarłych, ponieważ ciałopalenie było cechą charakterystyczną pruskiego rytuału pogrzebowego<ref name=":0" />.

<br />


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 14:17, 28 sie 2019

Plemiona Bałtów ok. 1200 roku
Podział plemienny Prus w XIII wieku

Galindowie – plemię bałtyjskie zamieszkujące tereny obecnych Mazur na wschód od rzeki Łyny po Wielkie Jeziora Mazurskie. Okres bytowania Galindów na tych terenach datuje się na około V w. p.n.e. – XIII w. n.e., a ich ziemie jeszcze później nazywane były Galindią. Przypuszczalnie plemię to wyginęło jeszcze przed przybyciem do Prus Krzyżaków[1].

Terytorium

Galindowie prawdopodobnie zajmowali tereny między górnym biegiem rzeki Łyna a Jeziorem Śniardwy[2]. Zasięg ten odpowiada obszarowi Galindii przedstawionemu na mapie ziem pruskich Caspara Hennebergera z 1584 r.[3] Pochówki Galindów znaleziono na cmentarzyskach w Burdągu, Wyszemborku, Leleszkach, Tumianach, Kielarach, Kosewie[1]. Pozostawili po sobie grodziska m.in. w Pasymiu, Szestnie-Czarnym Lesie, Staświnach, Jeziorku koło Giżycka.

Historia

Galindowie w starożytności (grupa olsztyńska)

Pierwsze wzmianki o Galindach można znaleźć w kronice Geografia greckiego autora Klaudiusza Ptolemeusza z II wieku n.e.[4]. Napisał w niej o ludzie Galindai (Γάλιυδάι), żyjącym na wschód od siedzib Gytones (Gotów) w rejonie ujścia Wisły, na zachód od plemienia Soudinoi (Sudowów). Archeolodzy identyfikują lud Galindai z tzw. kulturą bogaczewską rozwijającą w się na terenie dzisiejszej północno-wschodniej Polski, z której następnie w V wieku wykształciła się grupa olsztyńska[1]. Grupa ta charakteryzowała się tym, że prowadziła bardzo ożywione kontakty handlowe, a w miejscach w których mieszkała znajdowane były bogate ozdoby z różnych części Europy. Grupa ta nie budowała grodów i zamieszkiwała osady nieobronne. Grupa olsztyńska zanikła jednak z nieznanych powodów w VII wieku i z okresu późniejszego nie są znajdowane już po niej ślady[3].

Galindowie w średniowieczu

Po grupie olsztyńskiej następnie nastąpiła przerwa kulturowa, być może związana z wywędrowaniem w VII wieku ludu wiązanego z grupą olsztyńską i przybyciem w VIII wieku na jego miejsce innego ludu bałtyjskiego, który przejął nazwę poprzedników, ale charakteryzującego się odmiennym sposobem zamieszkiwania (poprzez budowę od IX wieku niestosowanych wcześniej grodów zamiast nieobronnych i porzuconych osad) i innym porządkiem pogrzebowym (porzucenie płaskich cmentarzysk ciałopalnych)[5].

W 1015 roku Bolesław Chrobry podjął udaną wyprawę do Prus i najprawdopodobniej podbił na krótko Galindię[1]. Z wykopalisk wynika, że niektóre osady na terenie Galindii w XI wieku zostały zniszczone[5]. W latach 1107-08, 1110-11 oraz prawdopodobnie w 1115 roku nastąpiły odwetowe wyprawy Bolesława Krzywoustego, które zapewne podporządkowały Galindię Polsce[1]. Kolejne wzmianki odnoszące się do Galindów pojawiają się dopiero w XIII wieku w dokumencie "Liber censuum Daniae" duńskiego króla Waldemara II, który w 1210 r. brał udział w wyprawie krzyżowej do Prus - w nim wspomniana jest nazwa Galindo, jako jednej ze zhołdowanych ziem pruskich: „Hec sunt nomina terrarum Pruzie: Pomizania, Lanlania, Ermelandia, Notangia, Barcia,Peragodia, Nadrauia, Galindo, Syllonis, in Zudua, Littonia. Hec sunt terre ex una parte fluvii, qui vocatur Lipz. Ex altera parte eiusdem: Zambia, Scalewo, Lammato, Curlandia, Semigallia”.[5] W bulli Innocentego IV z 19 maja 1253 papież przyznał księciu Kazimierzowi Kujawskiemu (synowi Konrada Mazowieckiego) ziemię "que Galens dicitur".

O Galindach wspominał około 1326 roku krzyżacki kronikarz Piotr z Dusburga opisując ich jako wyjątkowo okrutne plemię, które atakowało położone na południu chrześcijańskie ziemie znajdujące się pod władzą Piastów, przy czym jedna z takich wypraw, według legendy, zakończyła się w konsekwencji zagładą całego plemienia[1]: "Terra Prussia in undecim partes dividitur. Prima fuit Colmensis & Lubavia, qvaeante introitum Fratrum Domus Teutonicae qvasi fuerat desolata. Secunda Pomesania, in qua Pomesani. Tertia Pogesana in qva Pogesani. Qvarta Warmia, in qva Warmienses. Qvinta Nattangia, in qva Nattangi. Sexta Sambia, in qva Sambitae. Septima Nadrovia, in qva Nadrovitae. Octava Scalovia, in qva Scalovitae. Nona Sudovia, in qva Sudovitae. Decima Galindia. Undecima Barthe & Plica  Barthe, qvaenunc major & minor Bartha diditur, in qva Barthi vel Barthenses habitabant”.[5]

Nie do końca jasny jest schyłek plemienia Galindów, który nastąpił jeszcze przed przybyciem Krzyżaków. Według przytoczonej przez kronikarza Piotra z Dusburga Legendy galindzkiej plemię Galindów zostało wymordowane przez Jaćwingów, którzy najechali ich tereny podczas zimy (gdy łatwiej było przedostać się przez bagna). Wojownicy mieli zostać wymordowani, natomiast kobiety i dzieci zostały wzięte w niewolę[6]. Według innej legendy, niemal wszyscy mężczyźni zginęli wcześniej podczas walk z Polakami, a Jaćwingowie zastali w osadach tylko kobiety i dzieci. Według kroniki krzyżackiej Chronicon terrae Prussiae autorstwa Piotra z Dusburga (Petrus von Dusburg) z 1326 r., w XIII wieku (a więc sto lat wcześniej) tereny Galindii były już wyludnione (terra desolata).

Od nazwy plemienia pochodzi też nazwa Wielkiej Puszczy (Puszcza Galindzka) kompleksu leśnego odgradzającego Prusy od Jaćwieży, Litwy i Mazowsza, który w początku XIII wieku był już praktycznie bezludny.

Kultura

Według przekazów Galindowie zamieszkiwali głównie tereny podmokłe i bagniste, co miało pozwolić na uniknięcie najazdów ze strony innych plemion. Na takich terenach Galindowie budowali prawdopodobnie drewniane chaty stawiane na palach wbijanych w bagno. Z takich samych pali budowali też ścieżki, tzw. kūlgrindy, które prowadziły przez najbardziej niebezpieczne odcinki bagien. Do osady Galindów prowadziło zazwyczaj kilkanaście takich ścieżek, z czego tylko kilka było ukończonych. Reszta ścieżek urywała się nagle w środku bagna, przez co oddziały innych plemion często nie mogły dotrzeć do osad Galindów. Funkcjonująca do VII wieku grupa olsztyńska identyfikowana z Galindami charakteryzuje się znacznym bogactwem pochówków, jednak nie jest pewne czy był to ten sam lud nazywany tak później w źródłach[1]. Galindowie najprawdopodobniej kremowali swoich zmarłych, ponieważ ciałopalenie było cechą charakterystyczną pruskiego rytuału pogrzebowego[1].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Wirtualna Polska Media S.A, Galindowie - tajemnicze pruskie plemię z Mazur [online], opinie.wp.pl, 7 maja 2015 [dostęp 2019-08-27] (pol.).
  2. ↑ Mirosław Rudnicki, Problem zasięgu terytorialnego grupy olsztyńskiej. Próba nowego spojrzenia, „Extra Limites, red. M. Bohr, M. Teska, Poznań-Wrocław” [dostęp 2019-08-27] (ang.).
  3. ↑ a b Wojciech Pastuszka, Archeo UW: Tajemniczy przodkowie Galindów i polsko-białoruskie wykopaliska na Mazurach [online], Archeowieści, 5 lutego 2015 [dostęp 2019-08-27] (ang.).
  4. ↑ Galindowie, (Ptolomeusz II w.) – nazwę wywodzi się od wyrazu lit. galas "koniec", (jęz. pruski – galindis 'koniec', galion 'umarły, martwy', gallans 'śmiertelny', golis 'zgon') miała ona oznaczać to samo co ros. украинец tj. (prusu zemes) gale gyvenas" (= "człowiek mieszkający na krańcu – "ukrainiec (ziemi pruskiej)" op. cit. Gerullis, Kazimierz Buga [w:] Aleksander Gieysztor. Studia historica. PWN. 1958 str. 38; Gerard Labuda. Dzeje Zakonu Krzyżackiego w Prusach. 1987. str. 52; Forma spolonizowana Golen(t)z = Golędź (Jerzy Nalepa), pojawia się w 1254 r. Lud 'Golad`', czyli Golędź nad rzeką Protwą, dopływem Oki, jeszcze w XII w., zob. Wiatycze. Nazwa jako toponim znana jest w różnych częściach Prus.; "Galindia, Golędź; balt.-slaw., lit. gãlas, lett. gals »Rand, Ende«, also »die am Ende (der Herrschaft) sitzenden Leute". Hanswilhelm Haefs. Polen. 2008.
  5. ↑ a b c d Tomasz Nowakiewicz, Starożytności Pojezierza Mrągowskiego. Przewodnik archeologiczny, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz, Mrągowo 2013 [online] [dostęp 2019-08-27] (ang.).
  6. ↑ Tomasz Nowakiewicz, "Legenda galindzka" Piotra z Dusburga w świetle badań archeologicznych / "The legend of Galindia" written by Petri de Dusburg according to archaeological sources, T. Nowakiewicz, W. Wróblewski [online] [dostęp 2019-08-27] (ang.).

Bibliografia

  • Nowakowski W., Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza Mazurskiego, Barbaricum, t. 4, 1995, Warszawa.
  • Okulicz J., Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., 1973, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
  • Okulicz-Kozaryn Ł., Dzieje Prusów, 1997, Wrocław
  • Wróblewski W., Nowakiewicz T., Bogucki M., Terra desolata. Wczesnośredniowieczna Galindia w świetle badań mikroregionu Jeziora Salęt, Studia Galindzkie, t. I, 2003, s. 157–174.
  • Jan Powierski, Prusowie, Mazowsze i sprowadzenie Krzyżaków do Polski, Muzeum Zamkowe w Malborku 2003, ISBN 83-86206-60-8
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Galindowie&oldid=57361673”