Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne redakcyjne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Linia 69: Linia 69:
'''Archikatedra Przemyska''' – główna świątynia [[Archidiecezja przemyska|Archidiecezji Przemyskiej]], znajdująca się w [[Przemyśl]]u przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.
'''Archikatedra Przemyska''' – główna świątynia [[Archidiecezja przemyska|Archidiecezji Przemyskiej]], znajdująca się w [[Przemyśl]]u przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.


Po powstaniu diecezji w 1375 roku pierwszą katedrą do 1412 roku był drewniany kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służyła w latach 1412 – 1460 roku cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu przemyskiego zamku.
Po powstaniu diecezji w 1375 roku pierwszą katedrą do 1412 roku był drewniany kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego [[Sobór św. Jana Chrzciciela w Przemyślu|kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa]]. Jako druga katedra służyła w latach 1412–1460 roku cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu [[Zamek Kazimierzowski|przemyskiego zamku]].


=== Rotunda romańska ===
⚫
Na miejscu obecnej katedry i pod jej obecnym [[prezbiterium]] znajdują się fundamenty [[sztuka romańska|późnoromańskiej]] kamiennej [[rotunda|rotundy]] z pierwszej połowy XIII w. Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął w 1452 roku biskup [[Mikołaj Błażejowski]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Katedra w Przemyślu |data dostępu = 2020-03-13 |opublikowany = zabytki.przemysl.pl |url = http://zabytki.przemysl.pl/obiekty%20sakralne/}}</ref>. Do 1474 roku zbudowano prezbiterium, jednak później prace wstrzymano<ref name=":0" />. Pod koniec XV wieku dobudowano nawę główną, która jednak została uszkodzona podczas najazdu Tatarów w 1495 roku. Odbudowę rozpoczął biskup Macieja z Drzewicy Drzewicki i zakończył w 1549 roku biskup Jan Dziaduski. Przy okazji, w obawie przed najazdami Wołochów i Tatarów, ufortyfikowano świątynię poprzez zbudowanie wokół niej muru i ustawienie na nim armat - mur ten istniał do 1839 roku.
W miejscu dzisiejszego prezbiterium katedry, po 2 połowie XII wieku zbudowano w [[Architektura romańska w Polsce|stylu romańskim]] rotundę pod wezwaniem św. Mikołaja<ref name=":1">[[Zygmunt Świechowski]], ''Katalog Architektury Romańskiej w Polsce'', [[Wydawnictwo DiG]], Warszawa 2009, s.391-392</ref>. Rotunda wzniesiona z piaskowca miała plan okręgu o średnicy 9,20 metra z podkowiastą [[Apsyda (architektura)|absydą]] i do dzisiaj pod posadzką zachowały się z niej mury jedynie do wysokości 2,30 m<ref name=":1" />. Wzmiankowano ją po raz pierwszy w 1301 roku. Rotunda została rozebrana około 1460 roku podczas budowy katedry gotyckiej<ref name=":1" />.

=== Katedra gotycka ===
⚫
Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął w 1452 roku biskup [[Mikołaj Błażejowski]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Katedra w Przemyślu |data dostępu = 2020-03-13 |opublikowany = zabytki.przemysl.pl |url = http://zabytki.przemysl.pl/obiekty%20sakralne/}}</ref>. Po rozbiórce romańskiej rotundy do 1474 roku zbudowano prezbiterium, jednak później prace wstrzymano<ref name=":0" />. Pod koniec XV wieku dobudowano nawę główną, która jednak została uszkodzona podczas najazdu Tatarów w 1495 roku. Odbudowę rozpoczął biskup Macieja z Drzewicy Drzewicki i zakończył w 1549 roku biskup Jan Dziaduski. Przy okazji, w obawie przed najazdami Wołochów i Tatarów, ufortyfikowano świątynię poprzez zbudowanie wokół niej muru i ustawienie na nim armat - mur ten istniał do 1839 roku.


W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – [[Jan Tomasz Drohojowski]] (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu zwaną też kaplicą [[Drohojowscy|Drohojowskich]]. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Kaplica ta została zbudowana w stylu renesansowym i nosiła pierwotnie wezwanie św. Tomasza.
W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – [[Jan Tomasz Drohojowski]] (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu zwaną też kaplicą [[Drohojowscy|Drohojowskich]]. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Kaplica ta została zbudowana w stylu renesansowym i nosiła pierwotnie wezwanie św. Tomasza.

⚫
[[Plik:Przemyśl, katedra św. Jana Chrzciciela, wnętrze (5).JPG|thumb|left|200px|Wnętrze katedry]]


Katedra przetrwała wojny [[XVII wiek]]u, jednak 19 maja 1621 r. w kaplicy Drohojewskich doszło do pojedynku a następnie strzelaniny, po tym gdy do kaplicy wdarł się chorąży Jerzy Krasicki wraz z synem Stanisława „Diabła” Stadnickiego [[Zygmunt Stadnicki|Zygmuntem]] i liczną grupą zbrojnych, po czym zelżył towarzystwo kasztelana poznańskiego [[Piotr Opaliński (1586–1624)|Piotra z Bnina Opalińskiego]]<ref>https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/20406/20868?fbclid=IwAR2lSrGALObw-y3EqtakfYtoiIDCBIXhwnQKHm89fGR5_7BeJ14l3JJgSNs</ref>. Doprowadziło to rzucenia przez biskupa na miasto [[Interdykt|interdyktu]].
Katedra przetrwała wojny [[XVII wiek]]u, jednak 19 maja 1621 r. w kaplicy Drohojewskich doszło do pojedynku a następnie strzelaniny, po tym gdy do kaplicy wdarł się chorąży Jerzy Krasicki wraz z synem Stanisława „Diabła” Stadnickiego [[Zygmunt Stadnicki|Zygmuntem]] i liczną grupą zbrojnych, po czym zelżył towarzystwo kasztelana poznańskiego [[Piotr Opaliński (1586–1624)|Piotra z Bnina Opalińskiego]]<ref>https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/20406/20868?fbclid=IwAR2lSrGALObw-y3EqtakfYtoiIDCBIXhwnQKHm89fGR5_7BeJ14l3JJgSNs</ref>. Doprowadziło to rzucenia przez biskupa na miasto [[Interdykt|interdyktu]].

=== Katedra barokowa ===
⚫
[[Plik:Przemyśl, katedra św. Jana Chrzciciela, wnętrze (5).JPG|thumb|left|200px|Wnętrze katedry]]


W 1724 roku biskup [[Aleksander Antoni Fredro]] herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]] postanowił nadać gotyckiej katedrze stylistykę [[barok|barokową]]. Powstała też w tym czasie barokowa kaplica Fredrów. Podczas przebudowy w prezbiterium umieszczono potężny barokowy Wielki Ołtarz i nowe stalle
W 1724 roku biskup [[Aleksander Antoni Fredro]] herbu [[Bończa (herb szlachecki)|Bończa]] postanowił nadać gotyckiej katedrze stylistykę [[barok|barokową]]. Powstała też w tym czasie barokowa kaplica Fredrów. Podczas przebudowy w prezbiterium umieszczono potężny barokowy Wielki Ołtarz i nowe stalle

Wersja z 21:32, 2 kwi 2020

Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu
A-425 z dnia 06.06.1983 r.[1]
bazylika mniejsza, archikatedra, sanktuarium maryjne
Ilustracja
Archikatedra przemyska, widok z zamkowej wieży
Państwo

 Polska

Miejscowość

Przemyśl

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu


• nadający tytuł

od 1960
papież Jan XXIII

Wezwanie

Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego

Położenie na mapie Przemyśla
Mapa konturowa Przemyśla, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu”
Ziemia49°46′51″N 22°46′05″E/49,780833 22,768056
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Archikatedra Przemyska – główna świątynia Archidiecezji Przemyskiej, znajdująca się w Przemyślu przy placu Katedralnym. Potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.

Po powstaniu diecezji w 1375 roku pierwszą katedrą do 1412 roku był drewniany kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służyła w latach 1412–1460 roku cerkiew katedralna wzniesiona z kamienia ciosowego na dziedzińcu przemyskiego zamku.

Rotunda romańska

W miejscu dzisiejszego prezbiterium katedry, po 2 połowie XII wieku zbudowano w stylu romańskim rotundę pod wezwaniem św. Mikołaja[2]. Rotunda wzniesiona z piaskowca miała plan okręgu o średnicy 9,20 metra z podkowiastą absydą i do dzisiaj pod posadzką zachowały się z niej mury jedynie do wysokości 2,30 m[2]. Wzmiankowano ją po raz pierwszy w 1301 roku. Rotunda została rozebrana około 1460 roku podczas budowy katedry gotyckiej[2].

Katedra gotycka

Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął w 1452 roku biskup Mikołaj Błażejowski[3]. Po rozbiórce romańskiej rotundy do 1474 roku zbudowano prezbiterium, jednak później prace wstrzymano[3]. Pod koniec XV wieku dobudowano nawę główną, która jednak została uszkodzona podczas najazdu Tatarów w 1495 roku. Odbudowę rozpoczął biskup Macieja z Drzewicy Drzewicki i zakończył w 1549 roku biskup Jan Dziaduski. Przy okazji, w obawie przed najazdami Wołochów i Tatarów, ufortyfikowano świątynię poprzez zbudowanie wokół niej muru i ustawienie na nim armat - mur ten istniał do 1839 roku.

W 1578 roku starosta przemyski, referendarz wielki koronny – Jan Tomasz Drohojowski (zm. 1605), ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu zwaną też kaplicą Drohojowskich. Powstała na miejscu wcześniejszej rotundy św. Mikołaja. Kaplica ta została zbudowana w stylu renesansowym i nosiła pierwotnie wezwanie św. Tomasza.

Katedra przetrwała wojny XVII wieku, jednak 19 maja 1621 r. w kaplicy Drohojewskich doszło do pojedynku a następnie strzelaniny, po tym gdy do kaplicy wdarł się chorąży Jerzy Krasicki wraz z synem Stanisława „Diabła” Stadnickiego Zygmuntem i liczną grupą zbrojnych, po czym zelżył towarzystwo kasztelana poznańskiego Piotra z Bnina Opalińskiego[4]. Doprowadziło to rzucenia przez biskupa na miasto interdyktu.

Katedra barokowa

Wnętrze katedry

W 1724 roku biskup Aleksander Antoni Fredro herbu Bończa postanowił nadać gotyckiej katedrze stylistykę barokową. Powstała też w tym czasie barokowa kaplica Fredrów. Podczas przebudowy w prezbiterium umieszczono potężny barokowy Wielki Ołtarz i nowe stalle Niedługo po zakończeniu prac w 1733 roku zawaliło się sklepienie, niszcząc częściowo wyposażenie kościoła oraz krypty. Do roku 1743 kościół odbudowano, a w 1744 r. biskup Hieronim Sierakowski poświęcił odbudowaną świątynię. Zbudowano też wtedy pierwsze piętro dzwonnicy.

Od 1884 roku do 1907 trwała renowacja świątyni pod kierunkiem Tomasza Prylińskiego, a za rzeźby odpowiadał Ferdynand Majerski - dla upamiętnienia jego głowa została wykuta w kamieniu na fasadzie świątyni[5]. W tym czasie przywrócono najstarszym częściom kościoła, a więc prezbiterium, charakter gotycki. Dobudowano też drugą kondygnację wieży ustawiając w narożnikach posągi i montując tarcze zegarowe. Całość zwieńczono hełmem[3].

W 2014 udostępniono dla zwiedzających krypty pod świątynią. Najcenniejszym elementem podziemi są zewnętrzne ściany romańskiej rotundy św. Mikołaja, pochodzące prawdopodobnie z 1215, składającej się z kolistej nawy oraz podkowiastej absydy. W znajdującym się tu lapidarium umieszczono elementy architektoniczne świątyni sprzed katastrofy budowlanej 1733, a w ossuariach - szczątki pochowanych tu zmarłych[6].

 Zobacz też kategorię: Kategoria:Pochowani w bazylice archikatedralnej Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela w Przemyślu
UWAGA: sugestia dodatkowej zawartości w nieistniejącej kategorii - trzeba poprawić link.
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Ołtarz z Matką Bożą Jackową
    Ołtarz z Matką Bożą Jackową
  • Ołtarz boczny
    Ołtarz boczny
  • Witraż nad głównym ołtarzem
    Witraż nad głównym ołtarzem
  • Ambona
    Ambona
  • Stalle
    Stalle
  • Organy
    Organy
  • Kaplica Fredrów
    Kaplica Fredrów
  • Fasada
    Fasada
  • Wieża
    Wieża
  • Fragment fasady
    Fragment fasady
  • Portal barokowy
    Portal barokowy

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-05-29].
  2. ↑ a b c Zygmunt Świechowski, Katalog Architektury Romańskiej w Polsce, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2009, s.391-392
  3. ↑ a b c Katedra w Przemyślu [online], zabytki.przemysl.pl [dostęp 2020-03-13].
  4. ↑ https://pressto.amu.edu.pl/index.php/cph/article/view/20406/20868?fbclid=IwAR2lSrGALObw-y3EqtakfYtoiIDCBIXhwnQKHm89fGR5_7BeJ14l3JJgSNs
  5. ↑ Zdzisław Szeliga: Ferdynand Majerski. Postać z katedralnego gzymsu. lasko.webd.pl. [dostęp 15 listopada 2014].
  6. ↑ Zobacz podziemia sprzed wieków, „Metro” 24 XI 2014.

Linki zewnętrzne

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_archikatedralna_Wniebowzięcia_Najświętszej_Maryi_Panny_i_św._Jana_Chrzciciela_w_Przemyślu&oldid=59283854”