August z Prima Porta
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
po 20 roku p.n.e. |
| Medium | |
| Wymiary |
204 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
August z Prima Porta – marmurowy posąg cesarza Oktawiana Augusta odnaleziony w 1863 w willi jego żony Liwii w Prima Porta na północ od Rzymu. Jego wysokość wynosi 2,04 metra. Zachowały się ślady polichromii. Jest przechowywany w Muzeach Watykańskich[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Główna postać[edytuj | edytuj kod]
Główna postać jest ubrana w krótką tunikę, na której nosi pancerz zapinany na ramionach skórzanymi paskami. Płaszcz (paludamentum) naczelnego wodza jest owinięty wokół bioder i przerzucony przez lewe ramię. Prawa ręka jest wyciągnięta do góry. Postać opiera ciężar ciała na prawej nodze i zdaje się kroczyć – jest przedstawiona w kontrapoście. Mimo wojskowego stroju i swojej pozycji postać nie ma na nogach obuwia. Twarz postaci jest gładka, bez brody. Możliwe, że w lewej ręce postać miała trzymać włócznię lub sceptron.
Małe dziecko[edytuj | edytuj kod]
Przy prawej nodze znajduje się małe dziecko ze skrzydełkami, która wyciąga lewą rękę wzdłuż nogi wyższej postaci i zdaje się coś łapać. Dziecko dosiada delfina, który jest w pozycji jakby nurkował w wodę. Za dzieckiem znajduje się podpórka posągu.
Pancerz[edytuj | edytuj kod]
Pancerz cesarza jest bogato zdobiony. W górnej części (skórzane pasy) znajdują się przedstawienia dwóch sfinksów (jeden na pas). Poniżej na środku jest widoczny brodaty mężczyzna z rozciągniętymi ramionami jakby coś podtrzymywał (na zbroi jest to jakieś półkole). Na prawej piersi widnieje mężczyzna jadący rydwanem oraz na lewej kobieta trzymająca pochodnię (widać ją tylko od piersi w górę), która jest zasłaniana przez inną kobietę trzymającą dzbanek.
Niżej na splocie słonecznym znajduje się orzeł, który leży na drzewcu i jest znakiem legionu. Drzewiec jest wyciągnięty do góry i do środka. Trzyma go znajdujący się po prawej stronie brodaty mężczyzna zwrócony do środka, który jest ubrany w spodnie, jakieś buty i chiton lub tunikę. Symetrycznie po lewej znajduje się również zwrócony do środka mężczyzna, który ubrany jest, jak główna postać w płaszcz lub pelerynę, zbroję i buty żołnierskie. Osoba ta w dodatku wyciąga do przodu prawą rękę. Przy tej postaci stoi najprawdopodobniej pies. Na prawo i lewo od tych postaci znajdują się płaczące kobiety. Prawa niewiasta trzyma pustą pochwę, smoczą trąbkę i ogon dzika, natomiast druga wyposażona jest w pochwę z mieczem.
Na niższym poziomie w centrum znajduje się kobieta w pozycji leżącej i trzymająca róg obfitości. Po lewej stronie nieco wyżej widzimy mężczyznę na gryfie z instrumentami muzycznymi, po prawej znajduje się natomiast kobieta siedząca na łani i trzymająca pochodnie.
Interpretacja[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie uznaje się główną postać za Oktawiana Augusta. Jego ubiór oraz wyciągnięta ręka może sugerować, że władca zamierza przemówić do żołnierzy. Pozycja cesarza i imitacja ruchu jest prawdopodobnie zaczerpnięta z Doryforosa dłuta Polikleta. Brak obuwia może wskazywać na jego heroizację[2] a/lub przy połączeniu nurkowania delfina i trzymaniu płaszcza w dłoniach, że cesarz stoi w wodzie. Widoczny u stóp władcy chłopiec to Kupidyn m.in. z racji na posiadanie skrzydeł, a razem z delfinem wskazuje na mityczne pochodzeniu Augusta (rodu Julii) od Wenus, co także jest dowodem, że główna postać to właśnie on[3].
Pancerz cesarza jest bogato zdobiony. Poniżej jest widoczny Jowisz lub Caelus rozkładający lub utrzymujący sklepienie niebieskie. Obok niego widnieją bóg Słońca Sol (po lewej) jadący rydwanem do nieba oraz bogini Księżyca Luna trzymająca pochodnię, którą częściowo ukrywa niby świt Aurora z dzbankiem jako symbolem porannej rosy.
Scena poniżej przedstawia króla Partów lub jego przedstawiciela zwracającego rzymskiemu oficerowi, samemu Augustowi lub Marsowi Utorowi (Mścicielowi) orły legionowe zdobyte w bitwie pod Carrhae w 53 roku p.n.e. Zwrot nastąpił w 20 roku p.n.e. w wyniku prowadzonych przez cesarza Augusta rokowań. Posąg musiał zatem powstać po tej dacie. Po prawej i lewej stronie sceny znajdują się przedstawienia dwóch płaczących bezbronnych kobiet, które symbolizują pokonane ludy. Brak miecza oznacza całkowite pokonanie, a z mieczem tylko podporządkowane ludy. Ta posiadająca smoczą trąbę i ogon dzika interpretowana jest jako zachodni Celtowie.
Poniżej widnieją bóg Apollo po lewej i bogini Diana po prawej. Rozpoznawani są oni głównie dzięki ich powiązaniem z dosiadanymi istotami w greckiej ikonografii, a trzymanie pochodni przez Dianę (wyjątkowo bez łuku) ma zwiększać jej połączenie z Luną. Na dole kompozycji na środku znajduje się przedstawienie Ceres lub Tellus z rogiem obfitości[4]. Ma ona obrazować pomyślność i bogactwo.
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba jest najprawdopodobniej kopią wykonanej z brązu. Głowa Augusta z Prima Porta stanowi wzór dla innych portretów władcy. Rysy są idealizowane odbiegając tym samym od naturalizmu u przedstawień w okresie republiki rzymskiej, co jest charakterystyczne dla epoki Augusta i stworzonej przez niego zupełnie nowego stylu w całej sztuce. Sama rzeźba była prawdopodobnie elementem propagandy cesarskiej Augusta. Rzeźba zapoczątkowała również ukazywanie cesarzy jako wodzów przemawiających do armii[1][5].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paul Zanker, August i potęga obrazów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Muzea Watykańskie, Warszawa 1982, s. 35.
- ↑ Heroizacja w tradycji rzymskiej była możliwa zazwyczaj dopiero po śmierci. Mogłoby przesunąć to datację na po 14 roku n.e.
- ↑ Statue des Augustus von Prima Porta. Viamus Virtuelle Antikenmuseum. [dostęp 2020-05-07]. (niem.).
- ↑ Augustus von Prima Porta. [dostęp 2020-05-07]. (niem.).
- ↑ Sztuka świata. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 2002, s. 211. ISBN 83-213-3508-X.