de Havilland Tiger Moth

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
de Havilland Tiger Moth
Ilustracja
DH.82A Tiger Moth
Dane podstawowe
Państwo

 Wielka Brytania

Producent

De Havilland Aircraft Company Ltd.

Typ

samolot szkolny

Konstrukcja

dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie – stałe

Załoga

2 (uczeń, instruktor)

Historia
Data oblotu

26 października 1931

Lata produkcji

1931 – 1944

Dane techniczne
Napęd

1 silnik rzędowy tłokowy De Havilland Gipsy Major

Moc

130 KM (96 kW)

Wymiary
Rozpiętość

8,94 m

Długość

7,30 m

Wysokość

2,68 m

Powierzchnia nośna

22,20 m²

Masa
Własna

502 kg

Startowa

743 kg

Osiągi
Prędkość maks.

182 km/h

Prędkość przelotowa

145 km/h

Pułap

4 200 m

Zasięg

485 km

Dane operacyjne
Użytkownicy
Wielka Brytania, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Indie, Sri Lanka, Dania, Egipt, Francja, Grecja, Holandia, Litwa, Norwegia, Polska, Peru, Rodezja, Szwajcaria, Szwecja, Belgia

de Havilland Tiger Mothbrytyjski samolot szkolny, zaprojektowany i zbudowany w 1931 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland. Produkowany masowo, stanowił podstawowy samolot szkolny brytyjskiego lotnictwa wojskowego przez okres II wojny światowej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

De Havilland 82A Tiger Moth II w ekspozycji Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

W 1930 roku w brytyjskiej wytwórni lotniczej de Havilland skonstruowano samolot szkolny w układzie dwupłata, oznaczony DH-60T Tiger Moth. Konstrukcja samolotu została oparta na popularnym samolocie szkolnym DH-60G Gipsy Moth. W nowym samolocie poprawiono sylwetkę i wprowadzono kilka istotnych ulepszeń. Do najważniejszych należało przesunięcie górnego płata do przodu, aby ułatwić skok ze spadochronem z pierwszego fotela. W tym samym celu przy obu fotelach zastosowano otwierane do dołu boki kabin. Ponadto dokonano szereg drobnych ulepszeń wynikających z doświadczeń budowy wcześniejszych typów samolotów szkolnych tej firmy.

Prototyp samolotu de Havilland Tiger Moth był napędzany silnikiem rzędowym de Havilland Gipsy III o mocy 120 KM (88 kW) i został oblatany w dniu 26 października 1931 roku[1]. Samolot miał płaty i usterzenie konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Na górnym płacie zamontowano skrzela, a na dolnym lotki. Kadłub był spawany z rur stalowych, kryty był płótnem. W obu kabinach umieszczonych jedna za drugą (przednia ucznia, tylna instruktora) znajdowały się sterownice i komplet niezbędnych przyrządów pokładowych. W stałym podwoziu zastosowano amortyzatory gumowe. Prototyp spełniał wszystkie założenia projektu i wykazywał doskonałe właściwości pilotażowe. W związku z tym samolot skierowano do produkcji seryjnej i oznaczono go jako de Havilland DH-82 Mk I Tiger Moth.

W 1931 roku przystąpiono do budowy następnej seryjnej wersji oznaczonej DH-82A Mk II Tiger Moth, która różniła się od poprzedniej tylko zastosowaniem silniejszego silnika de Havilland Gipsy Major o mocy 130 KM (96 kW). Był to silnik rzędowy z cylindrami wiszącymi, co poprawiło widoczność z obu kabin. Dla utrudnienia wchodzenia samolotu w korkociąg zastosowano w nim przedłużony statecznik poziomy, natomiast część pokrycia płóciennego na kadłubie ze względów eksploatacyjnych zastąpiono pokryciem ze sklejki. Produkcję seryjną tej wersji rozpoczęto w 1933 roku. Część samolotów wyposażono również w metalowe pływaki Short.

Produkcję seryjną samolotu de Havilland Tiger Moth zakończono w 1944 roku, ogółem wybudowano 8811 samolotów obu wersji, z tego 5483 w Wielkiej Brytanii, a pozostałe na licencji w następujących krajach: Kanadzie – 1747, Australii – 1085, Nowej Zelandii – 91, Portugalii – 91, Norwegii – 37 i Szwecji – 23.

Użycie w lotnictwie[edytuj | edytuj kod]

Samoloty de Havilland Tiger Moth zostały wprowadzone do szkół lotniczych Royal Air Force (RAF) w 1934 roku, a do 1935 roku trafiły również do cywilnych szkół lotniczych, gdzie były stosowane do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Oprócz lotnictwa brytyjskiego samoloty de Havilland Tiger Moth były stosowane również w lotnictwie: Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Indii Brytyjskich i niepodległych, Sri Lanki, Danii, Egiptu, Francji, Grecji, Holandii, Litwy, Norwegii, Peru, Rodezji, Szwajcarii, Szwecji i Belgii. Pojedyncze egzemplarze zakupiły również inne państwa.

Użycie w lotnictwie polskim[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na jego właściwości pilotażowe, w czerwcu 1934 roku również polskie Ministerstwo Komunikacji zakupiło w Wielkiej Brytanii jeden samolot de Havilland DH.82A Tiger Moth (ex G-ACEH)[2]. W Polsce otrzymał on cywilny numer rejestracyjny SP-AMX i w przeszedł próby testowe w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie, a następnie był tam eksploatowany jako dyspozycyjny. Po wybuchu wojny ewakuowany na południowy wschód, jego dalszy los jest nieznany[2].

1940 roku polscy piloci w Wielkiej Brytanii na tych samolotach wykonali loty kontrolne w ośrodkach w Old Sarum i Eastchurch. Potem szkoląc się według programów obowiązujących w RAF szkolili się na tych samolotach w szkołach brytyjskich, jak również polskich szkołach na terenie Anglii. Ogółem do końca II wojny światowej na samolotach de Havilland Tiger Moth przeszło przeszkolenie I stopnia 1665 polskich pilotów[2].

Samoloty DH-82A Tiger Moth były również stosowane w polskich dywizjonach, m.in. 300, 304, 309 i 315 jako samoloty pomocnicze.

Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]

De Havilland DH-82A Mk II Tiger Moth był dwumiejscowym samolotem szkolnym w układzie dwupłatu o konstrukcji mieszanej, kabina odkryta. Podwozie klasyczne – stałe. Napęd: silnik rzędowy tłokowy.

Samolot nie był uzbrojony.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

De Havilland Tiger Moth
Widok z przodu
Widok z tyłu
DH.82A Tiger Moth na lotnisku
Tiger Moth Royal New Zealand Air Force przystosowany do lotów bez widoczności
DH.82C Tiger Moth z zakrytą kabiną w barwach Royal Canadian Air Force
Winston Churchill obserwuje przygotowania do wystrzelenia latającego celu DH.82 Queen Bee, 6 czerwca 1941 r.
DH-82A Tiger Moth w zbiorach Royal Air Force Museum w Hendon
De Havilland DH.82 Tiger Moth DE974 G-ANZZ w powietrzu w Imperial War Museum Duxford
DH.82A Tiger Moth na lotnisku, 1955 r.
DH-82A Tiger Moth podczas pokazów w Watsonville, 25 maja 1968 r.
Kabina pilota
Odrestaurowany DH-82A Tiger Moth w locie, 2009 r.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 122.
  2. a b c Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 304. ISBN 83-11-09319-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Porównywalne samoloty:

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]