Gwda
 Gwda w Pile (Wyspa Gardolinka) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 145 km |
| Średni przepływ |
27,2 m³/s (Piła) |
| Źródło | |
| Miejsce | jez. Wierzchowo |
| Wysokość |
139,0 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
| Ujście | |
| Recypient | Noteć |
| Miejsce |
miasto Ujście |
| Wysokość |
ok. 48 m n.p.m. |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Gwda – rzeka na Pojezierzu Południowopomorskim, w wydzielonej Dolinie Gwdy. Jest to prawy dopływ rzeki Noteć. Długość rzeki wynosi 145,1 km, a powierzchnia jej dorzecza 4943 km²[1]
Od jeziora Wierzchowo aż do Ujścia przez rzekę prowadzi szlak kajakowy.
Fragment rzeki jest objęty rezerwatem Dolina Gwdy.
Przebieg[edytuj | edytuj kod]
Gwda wypływa z południowego brzegu jeziora Wierzchowo (mezoregion Dolina Gwdy). Jezioro to ma tylko 2 nazwane dopływy: Strużka oraz Bielec. Nie wyróżnia się obecnie jednego obszaru źródłowego Gwdy. Do 1945 r. za obszar źródliskowy Gwdy uznawano teren przy osadzie Kamienna (gmina Biały Bór)[2]. Jednak obszar ten nie został wyróżniony przez Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW, a został zakwalifikowany do zlewni Bielca (o większych przepływach)[3].
Z jeziora Wierzchowo, rzeka płynie na południe przy południowej części wsi Stare Wierzchowo. Następnie dalej na południe do jeziora Smolęsko. Wypływa od południowego brzegu i biegnie w kierunku południowym. Dalej przepływa przez zachodnią część wsi Spore. Stąd dalej na południe, gdzie wpada do północno-zachodniej zatoki jeziora Wielimie. W pobliżu wsi Gwda Mała wpada do rzeki jej odnoga, Dołga (przepływająca m.in. przez Dołgie Jezioro). Następnie Gwda krzyżuje się z drogą krajową nr 20 oraz torami linii kolejowej Szczecinek-Miastko-Słupsk, a ok. 2,5 km na południe z linią kolejową Szczecinek-Czarne-Chojnice. W okolicach wsi Lubnica wpada do niej największy jej dopływ, Czernica i aż do wsi Lędyczek wyznacza granicę pomiędzy województwami: wielkopolskim i pomorskim. Następnie płynie wzdłuż dróg krajowych nr 22 i nr 11, omijając miasto Jastrowie, oraz wieś Tarnówkę. Kolejno przepływa przez wieś Płytnicę, a ok. 9 km na południe przez Piłę. W miejscowości Ujście wpada do Noteci.
Średni przepływ rzeki w Pile wynosi 27 m³/s[4]. Gwda wpada do mniejszej w tym miejscu Noteci – średni przepływ w Ujściu po połączeniu rzek to 44 m³/s[5].
Jakość wód[edytuj | edytuj kod]
Według danych oceny stanu wód Gwdy z 2010 wykonanej dla części do wpływu do jeziora Wielimie określono: II klasę elementów biologicznych, I klasę elementów hydromorfologicznych, II klasę elementów fizykochemicznych[6].
Hydronimia[edytuj | edytuj kod]
W polskiej publikacji z 1926 r. przedstawiono nazwy rzeki: Chuda, Chudda, Kudda, Kudowa, Gwda, Wda, Gda, Gwida, Gnida, Głda, Falin, Walin, Walni, Valim, Küddow, Kida[7]. Na polskiej mapie wojskowej z 1936 r. przy oznaczeniu rzeki podano polski egzonim Głda[8].
Do 1945 r. poprzednią niemiecką nazwą rzeki była Küddow[9]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Gwda[10].
Zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Elektrownie wodne na Gwdzie:
- „Podgaje” – w Podgajach
- „Jastrowie” – w Jastrowiu
- „Ptusza” – w Ptuszy
- „Tarnowski Młyn” – w Tarnówce
- „Dobrzyca” – w Dobrzycy
- „Koszyce” – w Pile-Koszycach
- „Byszki” – w Byszkach
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Gwda we wsi Gwda Wielka -
Most w Lędyczku -
Meandry Gwdy -
Ujście Gwdy z jeziora Wierzchowo
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ WIOŚ: Stan czystości rzek. 2003. [dostęp 2016-11-14].
- ↑ Arkusz 2166 Kasimirshof. W: Topografische Karten (Meßtischblätter) 1:25 000. Reichsamt für Landesaufnahme, 1928.
- ↑ Arkusz N-33-82-B. W: Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW: Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2007-10. [dostęp 2013-06-28].
- ↑ Index [online], monitor.pogodynka.pl [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ Index [online], monitor.pogodynka.pl [dostęp 2017-11-23] (ang.).
- ↑ 04.2 Rzeki. W: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2010-2011. WIOŚ Szczecin, 2013-01-10, s. 56
- ↑ Krajna i Nakło : studja i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum imienia Bolesława Krzywoustego w Nakle. Nakło; Wyrzysk: 1926. s. 7
- ↑ Arkusz 43 Bydgoszcz. Mapa operacyjna 1:300 000. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa: 1936.
- ↑ Arkusz 2766 Lebehnke. W: Topografische Karten (Meßtischblätter) 1:25 000. Reichsamt für Landesaufnahme, 1938.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. (M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225, s. 7)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gwda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 922.