Dubinki

Dubinki w XIX wieku

kościół parafialny w Dubinkach

ruiny zamku Radziwiłłów na Górze Zamkowej

ruiny kościoła kalwińskiego na Górze Zamkowej

Dubinki (lit. Dubingiai) - miejscowość na Litwie w gminie rejonowej Malaty, na Pojezierzu Malackim, nad Jeziorem Dubińskim, siedziba dyrekcji Asvejos regioninis parkas. W XVI i XVII wieku jedna z głównych posiadłości linii kalwińskiej rodu Radziwiłłów. Prawdopodobnie miejsce urodzenia Barbary Radziwiłłówny.

Historia

Pierwsze historyczne wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV wieku. W 1334, 1373 i 1375 roku była niszczona przez najazdy krzyżackie. Od XV gród w Dubinkach był ważnym ośrodkiem administracyjnym Wielkiego Księstwa Litewskiego położonym na szlaku handlowym do Inflant. W 1415 roku wielki książę Witold nakazał wznieść zamek, w 1430 roku ufundował kościół parafialny.

Na początku XVI wieku Dubinki stały się własnością Radziwiłłów, a Jerzy Radziwiłł rozpoczął budowę murowanego zamku. Po śmierci hetmana w 1541 roku miasteczko odziedziczył jego syn Mikołaj Radziwiłł Rudy, który w 1564 roku został protestantem i przyjął wyznanie kalwińskie. Od tego czasu Dubinki były jednym z ważniejszych ośrodków reformacji na Litwie. W czasie Potopu jako własność Bogusława Radziwiłła zostały splądrowane przez wojska lojalne królowi polskiemu, a następnie mu odebrane jako banicie. Powróciły w ręce Radziwiłłów w drugiej poł. XVII wieku jednak nie odzyskały dawnej świetności i zostały oddane w dzierżawę różnym rodzinom.

W 1808 roku dubiński majątek został kupiony od Radziwiłłów przez Michała Tyszkiewicza. Za jego czasów wzniesiono wiele nowych budynków gospodarczych oraz pałacyk Tyszkiewiczów. Po 1918 roku Dubinki znalazły się w granicach Republiki Litewskiej i były letnią rezydencją prezydenta Antanasa Smetony. Po II wojnie światowej w Litewskiej SRR, po 1991 roku znów w granicach Republiki Litwy. Obecnie są ośrodkiem krajoznawczo-wypoczynkowym.

Od XIX wieku Dubinki były miejscem ożywionego ruchu społecznego mającego na celu przywrócenie świadomości narodowej Litwinom, od 1918 roku terenem lituanizacji i kolonizacji litewskiej. Dochodziło do wielokrotnych sporów z mieszkającymi w miasteczku Polakami. Konflikty te ciągnęły się aż do czasów II wojny światowej, a ich kulminacją były wydarzenia z czerwca 1944 roku, kiedy porachunki między litewską policją i oddziałami Armii Krajowej z 5 Wileńskiej Brygady Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki" doprowadziły do śmierci kilkudziesięciu cywilów po stronie litewskiej i polskiej w Dubinkach i Glinciszkach.

20 czerwca 1944 roku litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej zastrzelił w Glinciszkach 38 Polaków, także kobiety i dzieci. Był to odwet za śmierć czterech litewskich policjantów w starciu z 5 Wileńską Brygadą AK. W odwecie oddziały polskie zabiły 21 czerwca 27 mieszkańców Dubinek, w których mieszkały rodziny niektórych policjantów. Wśród ofiar, których część także stanowiły kobiety i dzieci, była też Polka, Anna Górska, z czteroletnim synkiem.

Istnieją dwie różniące się wersje, które oddziały dokonały mordu w Dubinkach. Według pierwszej dowódca 5 Brygady Zygmunt Szendzielarz po otrzymaniu meldunku o masakrze w Glinciszkach samowolnie nakazał swoim żołnierzom dokonanie odwetu w Dubinkach, łamiąc tym samym rozkaz komendanta Okręgu Aleksandra Krzyżanowskiego "Wilka" z 12 kwietnia, zakazującego represji na ludności cywilnej. Jednocześnie "Wilk" nakazał mjr. Mieczysławowi Potockiemu "Węgielnemu" dokonanie bezkrwawego rajdu na teren Litwy Kowieńskiej, mającego być demontracją siły polskich oddziałów. Według drugiej zabójstwa w Dubinkach były częścią tego rajdu, a wzięly w nim udział, prócz 5 Wileńskiej Brygady AK, także brygady "Narocz" i "Brasławska".

Znalezione tu szczątki Radziwiłłów po zbadaniu DNA przez polskich i litewskich specjalistów zostały zidentyfikowane jako szczątki Mikołaja Radziwiłła Czarnego i Mikołaja Radziwiłła Rudego - braci Barbary Radziwiłłówny oraz ich bliskich. Przechowywane na uniwersytecie wileńskim pozostałości powrócą do Dubinek w 2009 roku po remoncie kościoła i odbędzie się ponowny pogrzeb.

Zabytki

• Góra Zamkowa - dawne średniowieczne grodzisko na wyspie, ruiny zamku Radziwiłłów z XVI wieku i kościoła kalwińskiego z XVII wieku, miejsce pochówku przedstawicieli rodu Radziwiłłów m.in. Mikołaja Radziwiłła Rudego i Janusza Radziwiłła
• cmentarz parafialny - zachowane ogrodzenie, drewniana dzwonnica i ruiny kościoła katolickiego z 1672 roku fundacji Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny.
• drewniana karczma z 1842 wieku
• drewniany most

Źródła

• Longin Tomaszewski, Kronika wileńska 1941-1945, Oficyna Wydawnicza Pomost, Warszawa, ISBN 83-85521-09-7

Zobacz też

• Birże
• Taurogi
• Kiejdany

Linki zewnętrzne

• Dubinki (zdjęcia) (lt)
• Dubinki: w krainie niebieskich jezior
• Stanowisko archeologiczne w Dubinkach (lt)
• TVP Szczątki Radziwiłłów w litewskiej ziemi

Nieprawidłowe parametry: {55|04|N|25|27|E|region:LT_type:town}{{Współrzędne}} Nieznane pola: 3, 4, 5, 6 oraz 7.