Zhang Xueliang

Zhang Xueliang

Zhang Xueliang albo Chang Hsüeh-liang (張學良, Zhāng Xuéliáng, Peter Hsueh Liang Chang, przydomek: "Młody marszałek"-少帥 ) (ur. 3 czerwca 1901 (wg. innych źródeł w 1898 lub w 1900 r) w Haicheng, prowincja Fengtian zm.14 października 2001 Hawaje, Stany Zjednoczone) chiński polityk i faktyczny rządca (warlord) Mandżurii i dużej części północnych Chin od chwili zamordowania jego ojca Zhanga Zuolina przez Japończyków 4 czerwca 1928 r. Za jego sprawą doszło do tzw. incydentu Xi'an., za co spędził większą część swojego życia w areszcie domowym. W Chińskiej Republice Ludowej jest uważany za bohatera narodowego.

Xueliang odbierał wykształcenie u prywatnych korepetytorów i w przeciwieństwie do swojego ojca szybko zachłysnął się zachodnią kulturą. Później studiował w Akademii Wojskowej w Fengtsian i został pułkownikiem w armii tej prowincji. W 1919 r. został szefem ochrony swojego ojca. W 1921 r. został wysłany na manewry wojskowe do Japonii, gdzie szczególnie zafascynowało go lotnictwo. Następnie brał udział w tworzeniu korpusu lotniczego armii Fengtsian, który walczył w wielu bitwach lat dwudziestych. W 1922 r. został awansowany do stopnia generała-majora i dowodził oddziałami w sile armii. Dwa lata później był już dowódcą lotnictwa. Po śmierci ojca w 1928 r. stał się najpotężniejszym warlordem w Mandżurii. W tym samym roku ogłosił swoją wierność rządowi Kuomintangu.

Japończycy uważali że Zueliang jako znany kobieciarz i człowiek uzależniony od opium będzie podatny na ich wpływy. Dlatego też pewien oficer Armii Kwantuńskiej zorganizował zamach bombowy na jego ojca kiedy ten jechał pociągiem, zamach okazał się udany. Nieoczekiwanie młody Zueliang stał się bardziej niezależny niż ktokolwiek mógł przewidywać. Przezwyciężył swe uzależnienie od opium i ogłosił swoje wsparcie dla Czang Kaj-szeka. Aby pozbyć się projapońsko nastawionych ludzi ze swojego otoczenia na przyjęciu dla swoich gości w styczniu 1929 r. nakazał przeprowadzenie egzekucji dwóch urzędników sprzyjających Japonii. Zhang starał się także osłabić wpływy Związku Radzieckiego w Mandżurii. W tym celu w połowie lipca tego roku jego wojska przejęły jednostronną kontrolę nad Koleją Wschodniochińską, wspólnie administrowaną przez Chiny i ZSRR, aresztując ponad 200 radzieckich pracowników oraz zamykając i pieczętując magazyny gospodarcze należące do radzieckich organizacji. W odpowiedzi Sowieci zerwali stosunki dyplomatyczne z Chinami. Doszło do otwartego konfliktu zbrojnego, w wyniku którego Armia Czerwona zdecydowanie pobiła wojska dowodzone przez Zhanga (patrz: Konflikt o Kolej Wschodniochińską). W międzyczasie rozwinął on jednocześnie bliższe stosunki ze Stanami Zjednoczonymi.

W 1930 r. kiedy warlordowie Feng Yuxiang i Yan Xishan usiłowali obalić Czang Kaj-szeka Xueliang stanął po jego stronie i poparł rząd Kuomintangu w Nankinie w zamian za kontrolę kluczowych linii kolejowych w prowincji Hebei i wpływy z ceł portowego miasta Tianjin. Po tzw. Incydencie Mukdeńskim i inwazji Japończyków w Mandżurii armia Xuelianaga wycofała się z zajmowanych terenów i nie podjęła w ogóle walki z najeźdźcą. Odnośnie tych zdarzeń istnieją spekulacje czy Czang Kaj-szek nakazał nie nawiązywanie walki z Japończykami czy też jak później stwierdził Xueliang to on sam wydał taki rozkaz. Wszystko wskazuje, że bardziej prawdopodobna jest druga opcja ze względu na to że oddziały Xuelianga były bardzo słabe w porównaniu z armią japońską i pragnął on prostu zachować większą liczbę ludzi, aby utrzymać swoją pozycję. Jak by nie było zachowanie armii Zhanga było zgodne z ogólnymi założeniami strategii Czang Kaj-szeka . Później Xueliang wybrał się w podróż do Europy a powrocie dowodził siłami, które walczyły w kampaniach antykomunistycznych najpierw w regionie Hebei-Henan-Anhui a później na północnym zachodzie kraju.

6 kwietnia 1936 r. Zhang Xueliang spotkał się z Zhou Enlaiem aby uzgodnić zakończenie wojny domowej pomiędzy komunistami a nacjonalistami z Kuomintangu. W tzw. incydencie Xi'an Zhang i inny generał porwali Czang Kaj-szeka i uwięzili go obiecując uwolnienie dopiero po złożeniu przez niego obietnicy utworzenia drugiego zjednoczonego frontu razem z komunistami przeciwko Japończykom. Ostatecznie Czang po długich i delikatnych negocjacjach zgodził się skupić swe główne wysiłki wojskowe przeciwko Japończykom a nie przeciwko KPCh tak jak było to do tej pory ale Zhang w zamian za to miał zostać więźniem nacjonalistów i wycofać się z polityki.

Po uwolnieniu Czanga Xueliang był sądzony i został skazany na 10 lat więzienia. Na osobiste polecenie Czang Kaj-szeka umieszczono go w areszcie domowym. W 1949 r. po wygranej komunistów w wojnie domowej Zhang został przewieziony na Tajwan podążając tam razem z uciekającymi członkami Kuomintangu. Przebywał tam dalej w areszcie domowym i zajmował się studiowaniem poezji z okresu dynastii Ming. Dopiero w 1990 r. po śmierci syna i następcy Czanga Chiang Chiang-kuo odzyskał wolność. Zhang był najprawdopodbniej najdłużej odbywającym swą karę więźniem politycznym.

Po swoim uwolnieniu wyjechał do Honolulu na Hawajach w 1993 r. Otrzymał tam wiele próśb aby zgodził się odwiedzić Chiny kontynentalne (ChRL), ale Zhang odmówił twierdząc, iż jest politycznie neutralny zarówno wobec rządu komunistycznego jako Kuomintangu na Tajwanie. Zmarł na zapalenie płuc w wieku 100 lata i został pochowany na Hawajach.