Ludność służebna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne merytoryczne |
m poprawa linków, drobne redakcyjne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Ludność służebna''' - we wczesnym [[Średniowiecze|średniowieczu]] w Czechach, Polsce i na Węgrzech grupy ludności wieśniaczej, zobowiązanej dziedzicznie do wyspecjalizowanych świadczeń i posług na rzecz monarchii w zamian za zwolnienie z niektórych danin i ciężarów. |
'''Ludność służebna''' - we wczesnym [[Średniowiecze|średniowieczu]] w Czechach, Polsce i na Węgrzech grupy ludności wieśniaczej, zobowiązanej dziedzicznie do wyspecjalizowanych świadczeń i posług na rzecz monarchii w zamian za zwolnienie z niektórych danin i ciężarów. |
||
'''Ludność służebna''' |
'''Ludność służebna''' – ludność wolna lub niewolna, pracująca wyłącznie na potrzeby dworu książęcego. Mieszkańcy wykonywali różne powinności, które były powodem utworzenia ich nazw. |
||
Ludność służebna powstała na terenach Polski prawdopodobnie X-XI wieku w okresie powstawania i konsolidacji państwa (podobnie w Czechach i na Węgrzech). Nieliczne jej kategorie przetrwały do XIII w. |
Ludność służebna powstała na terenach Polski prawdopodobnie X-XI wieku w okresie powstawania i konsolidacji państwa (podobnie w Czechach i na Węgrzech). Nieliczne jej kategorie przetrwały do XIII w. |
||
Linia 34: | Linia 34: | ||
* [[rzeszotarz]]e - wyrób sit, przetaków |
* [[rzeszotarz]]e - wyrób sit, przetaków |
||
* [[sannik|sannicy]] - wyrób sani |
* [[sannik|sannicy]] - wyrób sani |
||
* [[szczytnik|szczytnicy]] |
* [[szczytnik|szczytnicy]] - wyrób tarcz |
||
* [[Szewstwo|szewc]]y |
* [[Szewstwo|szewc]]y |
||
* [[szłomnik|szłomnicy]] |
* [[szłomnik|szłomnicy]] - wyrób hełmów |
||
* [[tokarz]]e |
* [[tokarz]]e |
||
* [[winiarz]]e |
* [[winiarz]]e |
||
* [[woźnica|woźnicy]] - wytwarzanie wozów |
* [[woźnica|woźnicy]] - wytwarzanie wozów |
||
* [[ |
* [[zduństwo|zduni]] |
||
* [[ |
* [[złotnictwo|złotnicy]] |
||
Ludność służebna zajmująca się hodowlą zwierząt: |
Ludność służebna zajmująca się hodowlą zwierząt: |
Wersja z 10:34, 21 gru 2008
Ludność służebna - we wczesnym średniowieczu w Czechach, Polsce i na Węgrzech grupy ludności wieśniaczej, zobowiązanej dziedzicznie do wyspecjalizowanych świadczeń i posług na rzecz monarchii w zamian za zwolnienie z niektórych danin i ciężarów.
Ludność służebna – ludność wolna lub niewolna, pracująca wyłącznie na potrzeby dworu książęcego. Mieszkańcy wykonywali różne powinności, które były powodem utworzenia ich nazw.
Ludność służebna powstała na terenach Polski prawdopodobnie X-XI wieku w okresie powstawania i konsolidacji państwa (podobnie w Czechach i na Węgrzech). Nieliczne jej kategorie przetrwały do XIII w.
Ludność służebna pełniła funkcję bezpośredniego zaplecza gospodarczego książąt i monarchii.
Ludność służebna wykonująca posługi dla dworu i aparatu państwowego:
- kucharze
- łagiewnicy - wytwarzający gliniane lub drewniane naczynia
- łażnicy - wykonywanie usług w łaźniach książęcych
- piekarze
- pracze - pranie odzieży książęcej i dworzan
- rybitwi (rybitwy) rybołówstwo - dostarczanie ryb na dwór księcia
- stróże
- woźnicy
- żerdnicy - rozstawianie namiotów i organizowanie pobytu w czasie podróży księcia.
Ludność służebna wytwarzająca różnorodne przedmioty i dobra:
- bednarze - produkcja naczyń klepkowych z drewna - beczki, kadzie, faski itp.
- cieśle
- grotnicy - wyrób grotów do włóczni i strzał
- jadownicy - wytwarzali jady do grotów
- kobiernicy
- korabnicy - wytwarzanie łodzi
- kowale - wyrób broni i innych żelaznych przedmiotów
- mącznicy - mielenie zboża w żarnach
- mydlnicy- wytwarzający mydło
- niewodnicy - wyrób sieci rybackich (zobacz też niewód)
- rudnicy
- rzeszotarze - wyrób sit, przetaków
- sannicy - wyrób sani
- szczytnicy - wyrób tarcz
- szewcy
- szłomnicy - wyrób hełmów
- tokarze
- winiarze
- woźnicy - wytwarzanie wozów
- zduni
- złotnicy
Ludność służebna zajmująca się hodowlą zwierząt:
- konary czyli koniarze - doglądanie stadnin i stajni książęcych
- owczarze
- skotnicy - wypas bydła książęcego
- świniarze
Ludność służebna zajmująca się obsługa łowów monarchy:
- bobrownicy - opiekowali się bobrami
- psarze (psiarze) - hodowla i tresura psów
- sokolnicy
- strzelcy
Ludność służebna wykonująca czynności urzędowe niższego rzędu:
Inne:
- bartodzieje (bartnicy) - zajmowali się pszczelnictwem (bartnictwem)
- jastrzębnicy - hodowla i tresura jastrzębi
- kobylnicy - hodowla koni
- łazękowie:
- wypalanie i karczowanie lasów lub
- zadania wywiadowcze
Organizacja ludności służebnej jest niepewna, poszczególne grupy prawdopodobnie podporządkowane były rożnym agendom monarchii. Poza ludnością służebną podlegli monarsze byli także służebni kościelni, którzy wywodzili się prawdopodobnie z nadania ich Kościołowi przez monarchę. W Polsce znani jako świątnicy, w Czechach jako dzwonnicy lub stróże kościołów.
Osady zamieszkane dawniej przez ludność służebną zachowały nazwy, związane z wykonywanymi czynnościami tej ludności: np. Bobrowniki, Jastrzębniki, Konary, Kobylniki, Kuchary, Owczary, Psary, Rybitwy, Sanniki, Skotniki, Słomniki, Sokolniki, Szczytniki, Świniary, Winiary, Złotniki itd.
Zobacz też
Źródła:
- Historia Polski. 1. Polska do 1586. Biblioteka Gazety Wyborczej. wyd. PWN, Warszawa 2007.