Niedosłuch

Niedosłuch (łac. hypoacusis) - zaburzenie ze strony narządu słuchu polegające na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Częstość występowania niedosłuchu rośnie z wiekiem:

• u noworodków występuje on w 2-3%
• do 18 roku życia - 5%
• 19-44 rok życia - 4,5-5%
• 45-64 rok życia - 14%
• 65-74 rok życia - 23%
• powyżej 75 lat - 35%.

Niedosłuch może występować jako izolowany objaw, lub mogą mu towarzyszyć inne objawy otologiczne np. szumy uszne lub zawroty głowy oraz pozaotologiczne tworzące określone jednostki chorobowe.

Typy niedosłuchów

• niedosłuch przewodzeniowy (łac. hypoacusis conductiva) - dotyczy on zaburzenia występującego w części przewodzącej dźwięk: przewód słuchowy zewnętrzny lub ucho środkowe
• niedosłuch odbiorczy (łac. hypoacusis perceptiva) - dotyczy patologii występującej w części odbierającej dźwięk: narząd Cortiego, zwój spiralny lub nerw ślimakowy.
  • ślimakowy - dotyczy zaburzenia występującego w narządzie Cortiego
  • pozaślimakowy - związany jest z uszkodzeniem w I neuronie drogi słuchowej (nerw ślimakowy)
  • ośrodkowy - obejmuje zaburzenia słuchu zlokalizowane powyżej jąder ślimakowych, (począwszy od II neuronu drogi słuchowej) aż do kory słuchowej
• niedosłuch mieszany (łac. hypoacusis mixta) - współwystępowanie obu rodzajów niedosłuchu w jednym narządzie słuchu.

Rodzaje niedosłuchów

• ze względu na lokalizację uszkodzenia
  • niedosłuch typu obwodowego (uszkodzony narząd słuchu):
    • przewodzeniowy - uszkodzenie ucha zewnętrznego lub środkowego (max. 60 dB ubytku)
    • odbiorczy - uszkodzenie ucha wewnętrznego, nerwu słuchowego (powyżej 60 dB ubytku)
  • mieszany - przewodzeniowo-odbiorczy
  • niedosłuch typu centralnego (uszkodzone ośrodki w mózgu)
• ze względu na czas wystąpienia wady słuchu
  • prelingwalny - powstały przed opanowaniem języka (do ok. 3 roku życia)
  • perylingwalny (interlingwalny) - powstały w czasie gdy dziecko zna już podstawy języka, ale nie opanowało jeszcze systemu gramatycznego (ok. 3-5 roku życia)
  • postlingwalny - powstały po opanowaniu przez dziecko języka (ok. 5-7 roku życia i później).
• ze względu na etiologię
  • wrodzony - przyczyny dziedziczne, genetyczne, choroby matki podczas ciąży, środki farmakologiczne, konflikt serologiczny, promieniowanie rentgenowskie
  • nabyty - powstały po urodzeniu na skutek chorób, urazów mechanicznych w obrębie głowy, urazów akustycznych, środków farmakologicznych,
• ze względu na głębokość - klasyfikacja wg BIAP (Międzynarodowego Biura Audiofonologii), uwzględniająca średnią arytmetyczną wartości progowych wyznaczonych przez krzywą audiometryczną dla częstotliwości klasycznych dla dźwięków mowy w rozmowie (przyjęte przez WHO tj. 500, 1000, 2000 Hz lub 4000 Hz, jeżeli przy tej częstotliwości próg wrażliwości odbieranych dźwięków jest niższy niż przy częstotliwości 2000 Hz)
  • lekki - 20 - 40 dB
  • umiarkowany - 40 - 70 dB
  • znaczny - 70 - 90 dB
  • głęboki - powyżej 90 dB obejmuje trzy grupy, wyznaczane na podstawie drugiej średniej, dodatkowo bierze się pod uwagę wartość progową dla częstotliwości 250 Hz (grupa złota - ubytek mniejszy równy 90 dB, grupa srebrna - ubytek między 90 a 100 dB, grupa brązowa - ubytek wrażliwości słuchowej powyżej 100 dB)

Przyczyny niedosłuchu

Najczęstsze przyczyny wywołujące niedosłuch typu przewodzeniowego na poziomie przewodu słuchowego zewnętrznego to:

• woskowina
• ciało obce w przewodzie słuchowym zewnętrznym
• wady wrodzone i inne zniekształcenia (np. zwężenia) przewodu słuchowego zewnętrznego
• nowotwory łagodne i złośliwe przewodu słuchowego zewnętrznego

Przyczyny niedosłuchu przewodzeniowego na poziomie ucha środkowego:

• zapalenie ucha środkowego: ostre, przewlekłe, wysiękowe
• otoskleroza
• urazy ucha środkowego: np. perforacja błony bębenkowej
• nowotwory łagodne i złośliwe ucha środkowego
• zaburzenia drożności trąbki słuchowej
• wady rozwojowe ucha środkowego
• nowotwory nosogardła
• osteogenesis imperfecta
• ziarniniak Wegenera
• choroba Pageta

Przyczyny niedosłuchu pochodzenia ślimakowego

• wady wrodzone ślimaka
• zapalenie ucha wewnętrznego
• uraz akustyczny
• leki ototoksyczne
• zaburzenia ukrwienia ucha wewnętrznego:
  • nagła głuchota
• infekcje wirusowe:
  • świnka
  • odra
• choroba Méniére'a
• postać ślimakowa otosklerozy
• złamanie kości skroniowej
• uraz ciśnieniowy
• choroby o podłożu metabolicznym
  • hiperlipidemia
  • cukrzyca
  • niewydolność nerek
• niedosłuch starczy - łac. presbyacusis
• uszkodzenie ucha wewnętrznego po radioterapii
• zatrucie substancjami chemicznymi
  • tlenek węgla
  • metale ciężkie
  • rozpuszczalniki organiczne
  • pestycydy
• choroby o podłożu autoimmunologicznym:
  • choroby tkanki łącznej
  • wrzodziejące zapalenie jelita grubego
  • choroba Crohna

Przyczyny niedosłuchu odbiorczego pozaślimakowego

• guzy kąta mostowo-móżdżkowego
• guzy kości skroniowej
• neuropatia słuchowa
• guzy mózgu
• choroby naczyniowe mózgu
  • udar mózgu
  • tętniak
• stwardnienie rozsiane

Charakterystyka niedosłuchu przewodzeniowego

Niedosłuch przewodzeniowy u chorego najczęściej objawia się gorszym słyszeniem w zakresie dźwięków niskich. Chory także lepiej rozumie mowę w hałasie (w otosklerozie)i nie skarży się na pogorszenie słuchu podczas rozmowy przez telefon - (wykorzystanie przewodnictwa kostnego). Chory nie mówi podniesionym głosem ponieważ ma zachowaną kontrolę własnego głosu.

Próby stroikowe:

• próba Webera - lateralizacja w stronę ucha chorego lub gorszego (w przypadku obustronnego niedosłuchu przewodzeniowego)
• próba Rinnego - ujemna
• próba Schwabacha - przewodnictwo przedłużone

W audiometrii tonalnej - krzywa kostna w normie, krzywa powietrzna obniżona (zwykle w zakresie niskich częstotliwości). Próba wyrównania głośności jest ujemna.

Charakterystyka niedosłuchu odbiorczego

Chorzy z niedosłuchem odbiorczym najczęściej gorzej słyszą dźwięki wysokie - chory lepiej słyszy pukanie do drzwi niż dźwięk dzwonka. Oprócz niedosłuchu mogą zgłaszać szumy uszne, uczucie "pełności" w uchu. Mowa jest znacznie gorzej słyszalna w hałasie i przy innych źródłach dźwięku. Chory często ma problem ze zrozumieniem mowy ("słyszę, ale nie rozumiem").

Próby stroikowe:

• próba Webera - lateralizacja w stronę ucha zdrowego lub lepiej słyszącego (w przypadku niedosłuchu odbiorczego obustronnego)
• Próba Rinnego - dodatnia (zwykle skrócona)
• próba Schwabacha - przewodnictwo skrócone

W audiometrii tonalnej - krzywa kostna obniżona wraz z krzywą powietrzną (pokrywają się). Największy spadek w zakresie wysokich częstotliwości. Próba wyrównania głośności jest dodatnia tylko w przypadku niedosłuchu odbiorczego pochodzenia ślimakowego.

Leczenie niedosłuchów

Leczenie niedosłuchów jest najczęściej przyczynowe i wynika ze schorzenia wywołującego niedosłuch. W przypadku niedosłuchu przewodzeniowego najczęściej jest to leczenie operacyjne lub inne zabiegowe. Niedosłuchy odbiorcze są leczone poprzez stosowanie protez słuchu (aparatów słuchowych) lub wszczepów ślimakowych a także farmakologicznie: leki poprawiające krążenie krwi w ślimaku, leki rozszerzające naczynia - w przypadku nagłych głuchot. Wyjątkiem są guzy kąta mostowo-móżdżkowego, które są leczone operacyjnie.

Zobacz też

• głuchota
• rehabilitacja osób z uszkodzonym słuchem
• surdopedagogika
• pedagogika specjalna

Piśmiennictwo

Audiologia kliniczna. red. M. Śliwińska-Kowalska. wyd. Mediton, Łódź 2005. ISBN 83-913433-8-3