Organizacja międzynarodowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
sssdfcsdc
m Przywrócono starszą wersję, jej autor to TR. Autor wycofanej edycji to 195.205.228.130.
Linia 1: Linia 1:
'''Organizacje międzynarodowe''' - sxssdwsssssssniejednorodna grupa [[Uczestnicy stosunków międzynarodowych|uczestników stosunków międzynarodowych]] dzieląca się pod względem statusu [[prawo międzynarodowe|prawnomiędzynarodowego]] na [[międzynarodowe organizacje rządowe]] ([[język angielski|ang.]] ''International Governments Organizatons'' - IGOs) i [[międzynarodowe organizacje pozarządowe]] ([[język angielski|ang.]] ''International Non-Government Organizatons'' - INGOs)<ref>{{cytuj książkę|autor r=Teresa Łoś-Nowak|rozdział=Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych|nazwisko=Łoś-Nowak|imię=Teresa|autor link=Teresa Łoś-Nowak|tytuł=Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg|wydanie=4|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|rok=2004|strony=35-36|isbn=83-229-2520-4}}</ref>. Mianem rządowych określa się [[organizacja|zorganizowane]] przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy<ref name="OM36">{{cytuj książkę|autor r=Teresa Łoś-Nowak|rozdział=Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych|nazwisko=Łoś-Nowak|imię=Teresa|autor link=Teresa Łoś-Nowak|tytuł=Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg|wydanie=4|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|rok=2004|strony=36|isbn=83-229-2520-4}}</ref>. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy [[umowa międzynarodowa|mocy umowy międzynarodowej]]<ref name="OM36"/>.Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji [[Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ|RGiS ONZ]] z 27 lutego [[1950]] jako ''organizacje działające w sferze [[stosunki międzynarodowe|stosunków międzynarodowych]], które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej''<ref name="OM36"/>. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym<ref name="OM36"/>.
'''Organizacje międzynarodowe''' - niejednorodna grupa [[Uczestnicy stosunków międzynarodowych|uczestników stosunków międzynarodowych]] dzieląca się pod względem statusu [[prawo międzynarodowe|prawnomiędzynarodowego]] na [[międzynarodowe organizacje rządowe]] ([[język angielski|ang.]] ''International Governments Organizatons'' - IGOs) i [[międzynarodowe organizacje pozarządowe]] ([[język angielski|ang.]] ''International Non-Government Organizatons'' - INGOs)<ref>{{cytuj książkę|autor r=Teresa Łoś-Nowak|rozdział=Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych|nazwisko=Łoś-Nowak|imię=Teresa|autor link=Teresa Łoś-Nowak|tytuł=Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg|wydanie=4|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|rok=2004|strony=35-36|isbn=83-229-2520-4}}</ref>. Mianem rządowych określa się [[organizacja|zorganizowane]] przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy<ref name="OM36">{{cytuj książkę|autor r=Teresa Łoś-Nowak|rozdział=Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych|nazwisko=Łoś-Nowak|imię=Teresa|autor link=Teresa Łoś-Nowak|tytuł=Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg|wydanie=4|wydawca=Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego|miejsce=Wrocław|rok=2004|strony=36|isbn=83-229-2520-4}}</ref>. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy [[umowa międzynarodowa|mocy umowy międzynarodowej]]<ref name="OM36"/>.Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji [[Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ|RGiS ONZ]] z 27 lutego [[1950]] jako ''organizacje działające w sferze [[stosunki międzynarodowe|stosunków międzynarodowych]], które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej''<ref name="OM36"/>. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym<ref name="OM36"/>.


== Historia ==
== Historia ==

Wersja z 10:02, 26 lut 2010

Organizacje międzynarodowe - niejednorodna grupa uczestników stosunków międzynarodowych dzieląca się pod względem statusu prawnomiędzynarodowego na międzynarodowe organizacje rządowe (ang. International Governments Organizatons - IGOs) i międzynarodowe organizacje pozarządowe (ang. International Non-Government Organizatons - INGOs)[1]. Mianem rządowych określa się zorganizowane przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy[2]. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy mocy umowy międzynarodowej[2].Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji RGiS ONZ z 27 lutego 1950 jako organizacje działające w sferze stosunków międzynarodowych, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej[2]. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym[2].

Historia

Pojawienie się i rozwój organizacji międzynarodowych związany jest z procesem instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych i zmieniającą się pozycją państw w systemie międzynarodowym[3]. Źródeł instytucji arbitrażu międzynarodowego część badaczy dopatruje się już w starożytnej Grecji[3]. W tym samym okresie powstawały już także związki państw o charakterze religijno-politycznym (tzw. amfiktionie, np. Amfiktionia Delficka) oraz związki o charakterze polityczno-militarnym (tzw. symmachie, np. Związek Peloponeski)[4].

Pierwsze organizacje międzynarodowe w epoce nowożytnej powstały w XIX wieku[5]. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i pełniły głównie funkcje natury administracyjnej[5]. W 1850 powstał Związek Telegraficzny Państw Niemieckich i Holandii (zastąpiony w 1865 przez Międzynarodowy Związek Telegraficzny)[5], w roku 1874 - Powszechny Związek Pocztowy, w 1875 - Międzynarodowy Związek Metryczny, w 1883 - Związek Ochrony Własności Przemysłowej, w 1886 - Związek Ochrony Własności Literackiej i Artystycznej, a w 1890 - Międzynarodowe Biuro Publikacji Taryf Celnych[6]. Z racji swego charakteru organizacje te nazywano związkami celowymi lub uniami administracyjnymi[6]. Ich powstanie wiązało się ze zmianą w strukturze systemu międzynarodowego - na przełomie XVIII i XIX wieku pojawiły się bowiem nowe mocarstwa, stopniowo ożywiał się też handel międzynarodowy[7]. Ponadto pojawiały się nowe wynalazki, które otwierały możliwość intensyfikacji współpracy gospodarczej na skalę międzynarodową[7]. Aby umożliwić ten proces wypracowano zatem nowe formuły kooperacji między państwami[7]. Np. po wynalezieniu maszyny parowej wzrosła rola transportu morskiego[7]. Z czasem dostrzeżono, że brak regulacji w tym zakresie oznacza duże ryzyko dla dostawców - w 1874 powołano zatem Międzynarodową Unię Ubezpieczeń Morskich[7]. Z kolei w związku z rozwojem handlu utworzono Międzynarodowe Biuro Miar i Wag w 1875, którego zadaniem było m.in. opracowanie jednolitego systemu miar[7]. Innym przykładem była próba standaryzacji obserwacji meteorologicznych - przejawem tego było powołanie Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej w 1878 roku[7].

Jednocześnie powstawały także organizacje o charakterze pozarządowym, jak np. Międzynarodowe Biuro Pokoju (1892), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (1894), czy też Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (1899)[8]. Przełom stanowiło zainicjowanie powołania Ligi Narodów w 1919 - pierwszego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, a zarazem organizacji międzynarodowej o charakterze ogólnym[6]. Była to pierwsza organizacja uniwersalna i zorientowana na kooperację o charakterze politycznym[8]. Stała się ona również oznaką zmiany sposobu myślenia przez część decydentów politycznych - po raz pierwszy w historii nowożytnej uznano, że tego rodzaju forma współpracy może być przede wszystkim szansą skutecznego działania, a nie tylko ograniczeniem suwerennej woli państw[9].

Klasyfikacja i liczebność

Poniższa klasyfikacja wraz z przykładami organizacji międzynarodowych opiera się na klasyfikacji dokonanej przez Yearbook of International Organization w 2000 roku (dane z okresu 1999-2000)[10]:

  • Konwencjonalne organizacje rządowe - 263
  • Konwencjonalne organizacje pozarządowe - 4928
    • federacje organizacji międzynarodowych - 38
    • organizacje o członkostwie uniwersalnym - 436
    • organizacje międzykontynentalne - 801
    • organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie - 3653
  • Pozostałe organizacje międzyrządowe - 1823
  • Pozostałe organizacje pozarządowe - 7267
    • organizacje wydzielające się lub półautonomiczne - 1660
    • organizacje specjalistyczne - 2745
    • organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo - 59
    • organizacje nieaktywne lub rozwiązywane - 2812

Powyższa klasyfikacja pomija jednak organizacje o charakterze specjalnym - takie jak organizacje religijne, międzynarodowe struktury o charakterze pomocniczym, organizacje narodowe, etc. - łącznie ich liczbę w okresie 1999-2000 określono na 21772 (z czego 3648 miało charakter rządowy, zaś 18124 pozarządowy)[11]. Sumarycznie wyróżniano zatem wówczas ponad 36 tysięcy organizacji międzynarodowych[11].

Zobacz też

  1. ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 35-36. ISBN 83-229-2520-4.
  2. ↑ a b c d Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 36. ISBN 83-229-2520-4.
  3. ↑ a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 15. ISBN 83-229-2520-4.
  4. ↑ Zarys historii prawa międzynarodowego. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 34. ISBN 978-83-7334-294-1.
  5. ↑ a b c Organizacje międzynarodowe. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 289. ISBN 978-83-7334-294-1.
  6. ↑ a b c Organizacje międzynarodowe. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 290. ISBN 978-83-7334-294-1.
  7. ↑ a b c d e f g Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 25. ISBN 83-229-2520-4.
  8. ↑ a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 26. ISBN 83-229-2520-4.
  9. ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 28. ISBN 83-229-2520-4.
  10. ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 38-39. ISBN 83-229-2520-4.
  11. ↑ a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 39. ISBN 83-229-2520-4.

Źródła

Szablon:Bibliografia start

Szablon:Bibliografia stop

Linki zewnętrzne

Szablon:Link FA

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Organizacja_międzynarodowa&oldid=20514881”