Malarstwo iluzjonistyczne

Malarstwo iluzjonistyczne, iluzjonizm, franc.Trompe l`oeil – styl w malarstwie, sposób malowania wywołujący złudzenie, iż perspektywa obrazu albo przedstawiane przedmioty są rzeczywiste. Jednym z takich obrazów jest fresk Leonarda da Vinci Ostatnia wieczerza.

Pierwsze wzmianki o malarstwie iluzjonistycznym pochodzą ze starożytności, ze znanej legendy o greckim malarzu Parrazjosie, który tak realistycznie namalował kotarę okrywającą obraz, że złudzeniu uległ nawet słynny Zeuksis, który próbował kotarę odsunąć (Pliniusz, Historia naturalna). Iluzjonizm stosowano często w malarstwie pompejańskim. W czasach nowożytnych szczególnie popularny stał się w okresie baroku. Od tego czasu wyróżnić można dwa główne nurty malarstwa iluzjonistycznego:

• malarstwo ścienne, najczęściej nazywane malarstwem iluzjonistycznym. Zwykle przedstawia iluzjonistycznie fragmenty architektury, często w połączeniu z pejzażem i czasem martwej natury. Charakterystyczne jest stosowanie dla oddania detali architektonicznych czy złudzenia reliefu techniki monochromatycznej Szczególnie popularne we wnętrzach kościelnych i pałacowych, najwcześniej pojawiło się w renesansie włoskim. Sztuka ta wymagała od twórcy wybitnej znajomości zasad perspektywy a często żmudnych wyliczeń matematycznych. Stworzone przez wielkich malarzy dzieła iluzjonistyczne do dziś budzą podziw i budzą zdumienie realnością powodowanego złudzenia. Do największy dzieł tego nurtu należą Baldasare Peruzziego (1481-1536) Salone delle Prospettive w Villa Farnesina w Rzymie i Andrei Pozzo (1642-1709) "Wielka kopuła S. Ignazio" również w Rzymie. Efekty iluzjonistyczne, zwłaszcza fragmenty architektury i wnętrz występowały często w wielu obrazach, o tematyce religijnej czy portretach. Współcześnie efekty iluzjonistyczne znów stają się modne i znajdują coraz częściej zastosowanie we wnętrzach sklepów, restauracji, urzędów i domach prywatnych. Bywa również stosowane w skali monumentalnej. Znajduje również zastosowanie w scenografii teatralnej i filmowej.

• 
  Andrea Pozzo: "Kopuła S. Ignatio",1695, fresk
• 
  A. Mantegna: plafon w Palazzo Ducale w Mantui, 1473, fresk
• 
  J. Gossaert: "Danae". 1527, olej, deska
• 
  Rafael: fragment dekoracji w Stanza della Segnatura w Watykanie, 1510, fresk

• iluzjonistyczne malarstwo sztalugowe – najczęściej określane francuskim terminem Trompe l`oeil. Popularne szczególnie w okresie baroku, ale malowane też wcześniej i później martwe natury mające na celu sprawiać złudzenie trójwymiarowych przedmiotów. Popularne szczególnie były w Niderlandach, Włoszech i Hiszpanii. Przedstawiały najczęściej upięte na desce kompozycje drobnych przedmiotów, listów, piór, okularów, przyborów toaletowych i malarskich itp. Niekiedy iluzjonistycznie malowane martwe natury stanowią tylko uzupełnienie większych kompozycji i występują w portretach, ściennym malarstwie iluzjonistycznym i malarstwie religijnym. Szczególny renesans przeżywało w Stanach Zjednoczonych gdzie na przełomie XIX i XX w. tacy twórcy jak Wiliam Harnett, John Haberle, Levi Wells Prentice czy John Frederick Peto tworzyli w najlepszej tradycji trompe l`oile martwe natury złożone najczęściej z przedmiotów związanych z najnowszą historią Stanów (rewolwery Colta, gazety, fotografie. opakowania). W wielu obrazach hiperrealistycznych również występują akcenty malarstwa iluzjonistycznego. Ten rodzaj malarstwa zawsze cieszył się pewną popularnością i jest uprawiany także i dziś przez niektórych twórców.

• 
  W. Harnett: "Wierny Colt", 1890, olej, płótno
• 
  J. F. Peto: "Listy" 1908, olej, płotno
• 
  H. Füssli:"Trompe-l'oeil", 1750, olej, płótno
• 
  T. Steifer: "Martwa natura z Ciocią Izą", 2004, olej, płyta

Zobacz też

• Iluzjonizm
• En grisaille