Igo Sym

Igo Sym

Igo Sym właśc. Julian Sym (ur. 3 lipca 1896 w Innsbrucku, zm. 7 marca 1941 w Warszawie) – polski aktor, jeden z najbardziej znanych polskich kolaborantów III Rzeszy.

Biografia

Brat biochemika Ernesta i Alfreda (1899-1973) - dyrygenta orkiestry w Wojsku Polskim, który po wojnie osiedlił się w Austrii i tam zrobił karierę jako kompozytor muzyki poważnej.

W I wojnie światowej walczył cztery lata w szeregach armii austriackiej, dosłużył się stopnia porucznika. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości służył w piechocie do 1921. Następnie pracował jako urzędnik.

Okres międzywojenny

Był absolwentem Instytutu Filmowego, prywatnej szkoły aktorstwa filmowego Wiktora Biegańskiego. Debiut w filmie – Wampiry Warszawy z 1925 – umożliwiła Symowi uroda i wyniesiona z wojska sprawność fizyczna. Grywał głównie eleganckich mężczyzn, arystokratów i wojskowych. Dwa lata po debiucie aktorskim wyjechał do Wiednia. Podpisał tam kontrakt na wyłączność ze studiem "Sascha–Filmstudios AG", gdzie potem przez rok sprawował nawet funkcję prezesa. Od 1929 pracował głównie w Niemczech, na ekranie partnerował m.in. Marlenie Dietrich, Lilian Harvey.

Na początku lat 30., po zdaniu egzaminu aktorskiego w Polsce, zaangażował się w warszawskich teatrach rewiowych "Banda" i "Hollywood". Od tego czasu rzadko, jak na wcześniejszą sławę filmowego amanta, występował na dużym ekranie. Pojawiał się głównie w drugoplanowych rolach prawdopodobnie z powodu kłopotów z bezbłędnym opanowaniem języka polskiego, co w epoce kina dźwiękowego stało się dla aktorów koniecznym wymogiem. Skupił się na karierze estradowej, celując w muzyczne sztuki z lżejszego repertuaru, śpiewał recitale, a jego popisowym numerem było akompaniowanie sobie grą na pile.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej Sym pozostał w Warszawie. Podczas oblężenia pracował w Straży Obywatelskiej: kopał rowy przeciwlotnicze, wydobywał rannych spod gruzów. Po kapitulacji stolicy i rozpoczęciu działań władz okupacyjnych na początku pracował w magistracie jako tłumacz i w wojskowej komendanturze rejestrującej pojazdy. Pod koniec roku zadeklarował się jako Volksdeutscher. Ze względu na swoją przedwojenną sławę stał się cennym elementem legitymizacji nowego porządku. Urząd propagandowy Generalnego Gubernatorstwa Propaganda–Abteilung powierzył mu stanowisko dyrektora "Theater der Stadt Warschau" (ex Teatr Polski, przy ul. Karasia 2) oraz zarządzanie kinem nur für Deutsche "Helgoland" (było to przedwojenne "Palladium" na ul. Złotej 7/9). Otrzymał koncesję na prowadzenie Teatru Komedia przy ul. Kredytowej 14. W 1940 organizował werbunek polskich aktorów do antypolskiego filmu Heimkehr.

Sym był jeszcze przed II wojną światową agentem wywiadu niemieckiego. W czasie okupacji został konfidentem Gestapo. Na początku wojny pomógł zorganizować zasadzkę, w której zaaresztowano ukrywającą się Hankę Ordonównę, jego przedwojenną koleżankę z teatru i ekranową partnerkę. Działalność Syma rozpracowywał Roman Niewiarowicz, reżyser Teatru Komedia, w podziemiu szef jednej z brygad kontrwywiadu Związku Walki Zbrojnej, noszący pseudonim "Łada". Podejrzenie co do współpracy Syma z Niemcami powzięły już przed wojną wywiad i kontrwywiad. Zadanie obserwacji Syma oficerowie "dwójki" powierzyli Niewiarowiczowi jeszcze w 1939 r., w konsulacie polskim w Budapeszcie, w czasie ewakuacji polskich władz.

W czasie wojny jego brat Ernest Sym, pracując w fabryce farmaceutycznej prowadził zakonspirowaną pracę dydaktyczną oraz nielegalną produkcję materiałów wybuchowych, zapalających, paliw, a także toksyn bakteryjnych dla "podziemia".

Zamach na Syma

Za współpracę z okupantem Wojskowy Sąd Specjalny ZWZ wydał wyrok śmierci na Syma. Zamach (tzw. akcję wyrokową) przeprowadził 7 marca 1941 r. zespół bojowy "ZOM" kontrwywiadu Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ, w składzie:

• ppor. Bohdan Rogoliński, ps. "Szary", dowódca grupy
• ppor. Roman Rozmiłowski, ps. "Zawada"
• kpr. Wiktor Klimaszewski, ps. "Mały"

Porucznik "Zawada" kilka miesięcy później tak opisywał zamach:

[Sym] Mieszkał na czwartym piętrze przy ul. Mazowieckiej 10. O godzinie 7.10 zapukaliśmy do drzwi. Otworzyła służąca.

- "Czy pana dyrektora Syma możemy prosić?".

W tej chwili ukazał się Sym.

- "Czy pan Igo Sym?".

- "Tak. Czym mogę panom służyć?".

W tej chwili wystrzeliłem, mierząc z Visa prosto w serce. Strzał był celny. Szpicel upadł na twarz bez jęku. Ze schodów zbiegliśmy pędem. Później spokojnie rozeszliśmy się do domów.

Represje niemieckie

List gończy za małżeństwem Damięckich, wydany tydzień po zamachu.

W odwecie za śmierć Igo Syma Niemcy wzięli 118 zakładników, spośród których 21 osób rozstrzelano 11 marca 1941 w Palmirach.

Tuż po zamachu rozplakatowano listy gończe za aktorami podejrzewanymi o udział w akcji – małżeństwem Ireną Górską i Dobiesławem Damięckim. Stało się tak ponieważ ktoś doniósł specjalnej grupie "Mordkommision Igo Sym", która prowadziła dochodzenie, że Damięcki w barku aktorów w podziemiach Teatru Polskiego, opowiadał w niewybredny sposób, co Polacy myślą o obnoszącym się ze swoją pozycją Symie. Na tej podstawie Gestapo powiązało ich z zamachem i aktorska para do końca wojny ukrywała się.

Gestapo aresztowało także dodatkowo kilkanaście osób z warszawskiego świata aktorskiego. Reżyserzy i dyrektorzy teatrów Stefan Jaracz i Leon Schiller oraz aktorzy Bronisław Dardziński, Tadeusz Koński i Zbigniew Sawan zostali wywiezieni do KL Auschwitz.

Andrzej K. Kunert relacjonuje, że wg wspomnień powojennych Romana Niewiarowicza, na jego propozycję otrucia Syma, motywowaną obawą przed niemieckim odwetem, Komenda Główna ZWZ ponowiła rozkaz zastrzelenia, zaznaczając, że w tym wypadku właśnie chodzi o silny wstrząs dla społeczeństwa i danie dowodu, że polskie władze podziemne działają.

Wybrana filmografia

• 1925 – Wampiry Warszawy, jako adwokat Tadeusz Wyzewicz
• 1926 – O czym się nie myśli, jako kompozytor Orlicz
• 1927 – Kochanka Szamoty, jako Jerzy Szamota
• 1927 – Café Elektric
• 1928 – Die Kaiserjäger
• 1928 – Liebe im Mai
• 1929 – Stud. chem. Helene Willfüer
• 1931 – Ich heirate meinen Mann
• 1932 – Pałac na kółkach, jako dyrektor Eugeniusz Rańcewicz
• 1933 – Szpieg w masce, jako szef kontrwywiadu polskiego
• 1934 – Przebudzenie, jako nauczyciel muzyki
• 1937 – Dyplomatyczna żona, jako tenor
• 1939 – Złota maska, jako architekt Raszewski
• 1939 – Żona i nie żona, jako Duval

Linki zewnętrzne

• Igo Sym w bazie filmpolski.pl
• Igo Sym w bazie IMDb (ang.)