Fotometr

Fotometr (luksomierz) - przyrząd pomiarowy do pomiaru natężenia oświetlenia.

Fotometr w astronomii

Jest to przyrząd służący do pomiaru jasności obiektów astronomicznych, przy czym przedmiotem podlegającym bezpośrednim pomiarom jest obraz obiektu utworzony przez teleskop. Fotometr służy do pomiaru zaczernienia kliszy - gdy obraz obiektu zostaje uprzednio zarejestrowany na kliszy fotograficznej, bądź do bezpośredniego pomiaru jasności obrazu danego obiektu, wówczas fotometr jest umieszczony w ognisku teleskopu.

Zasada działania

Ze źródła A zostaje skierowana za pomocą obiektywu B wiązka światła na mierzony obraz gwiazdy, który znajduje się na kliszy D. Wiązka światła przechodzi przez diafragmę C, która ma za zadanie ograniczyć oświetlone pole na kliszy. Po przejściu przez kliszę wiązka jest skierowana przez obiekt E na katodę fotokomórki F. Kliszę ustawia się w taki sposób, aby obraz gwiazdy znalazł się w środku pola, i jest mierzone natężenie prądu i1 w obwodzie G. Następnie klisza musi być ustawiona tak, by światło przechodziło przez miejsce nie zaczernione i notuje się natężenie prądu i2. Z uwagi na to, że natężenie jest proporcjonalne do oświetlenia fotokatody, zaczernienie kliszy:
$D=1g*{i2 \over i1}$.
Zmierzywszy w ten sposób wartości D dla badanych gwiazd, możemy za pomocą charakterystyki danej kliszy wyznaczyć stosunki oświetleń promieniowaniem tych gwiazd. Jeżeli wśród tych gwiazd znajdą się gwiazdy o znanych uprzednio jasnościach, metoda ta umożliwia wyznaczenie wzrostu oświetlenia promieniowaniem obserwowanych gwiazd. Dokładność tej metody jest jednak uwarunkowana przede wszystkim jakością obrazów, które są przetrzymywane na kliszy i nie przekracza 2 %. Główną jej zaletą jest to, że umożliwia otrzymywanie w ciągu jednej obserwacji materiału do pomiaru jasności dużej liczby gwiazd. Jednak dokładniejsze wyniki można osiągnąć metodami fotometrii fotoelektrycznej. Tu rezygnuje się z zapisu obrazu na kliszy. Zebraną przez teleskop wiązkę światła gwiazdy kieruje się na fotokatodę fotometru. Zazwyczaj przy pomocy dodatkowej soczewki rzutuje się na fotokatodę nie obraz gwiazdy, lecz oświetlonego jej światłem obiektywu teleskopu. W ten sposób eliminuje się wpływ niejednakowej czułości różnych miejsc na powierzchni fotokatody. Promieniowanie innych gwiazd i tła nieba usuwa diafragma o odpowiedniej średnicy. W celu umocnienia strumienia elektronów wybitych przez promieniowanie gwiazdy z fotokatody w fotometrach powszechnie stosuje się fotopowielacze. Prąd z tego urządzenia po przejściu przez wzmacniacze zwykle jest rejestrowany za pomocą urządzenia samopiszącego.

Zobacz też

• fotometria, kandela, luks, światłość, światło
• bolometr, aktywny radiometr wnękowy