Metamorfozy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
GrouchoBot (dyskusja | edycje)
m robot dodaje: fa:متامورفیوس
Kelvin (dyskusja | edycje)
Linia 24: Linia 24:
Znaczna część metamorfoz – mitów w postaci niemal niezmienionej, pojawia się w okresach powielających programowo znane tematy mitologiczne (klasycyzm i odwołania neoklasycyzujące), realizowana jest też w literaturze staropolskiej (np. S. Twardowskiego – "Dafnis w drzewo bobkowe przemieniła się", 1638).
Znaczna część metamorfoz – mitów w postaci niemal niezmienionej, pojawia się w okresach powielających programowo znane tematy mitologiczne (klasycyzm i odwołania neoklasycyzujące), realizowana jest też w literaturze staropolskiej (np. S. Twardowskiego – "Dafnis w drzewo bobkowe przemieniła się", 1638).


Obok nurtu klasycznego coraz częściej dochodzi do głosu nurt drugi – wyprowadzony bądź to z form menippejskich (np. FABLIAUX z elementami m.), bądź folkloru. Opowieści o zaczarowanej królewnie, o [[Piękna i Bestia|Pięknej i Bestii]], czy w ogóle całe folklorystyczne bestiarium stają się ważnym „budulcem” tej nowej metamorfozy, której przejawy są najwyraźniejsze w fantastycznych baśniach i także w romansach rycerskich (por. motyw „zaczarowania” u M. de Cervantesa).
Obok nurtu klasycznego coraz częściej dochodzi do głosu nurt drugi – wyprowadzony bądź to z form menippejskich (np. [[fabliaux]] z elementami m.), bądź folkloru. Opowieści o zaczarowanej królewnie, o [[Piękna i Bestia|Pięknej i Bestii]], czy w ogóle całe folklorystyczne bestiarium stają się ważnym „budulcem” tej nowej metamorfozy, której przejawy są najwyraźniejsze w fantastycznych baśniach i także w romansach rycerskich (por. motyw „zaczarowania” u M. de Cervantesa).


Fantazmatyczna wyobraźnia romantyczna adoptuje oba te źródła odsuwając na bok topikę antyczną. Powszechne wątki lycantropii ([[wampiryzm]]u) [[baśnie braci Grimm|baśni braci Grimm]], twórczość [[Ernst Theodor Amadeus Hoffmann|E.T.A. Hoffmanna]] (Diable eliksiry – Die Elixiere des Teufels, 1816) utrwalają mroczny „gotycki” model m., choć zdarzają się ballady, gdzie ów motyw ma charakter melioratywny (ballada Rybka, 1822 – A. Mickiewicza). Zerwanie ze znanym klasycznym stereotypem przemiany wypływającej z ingerencji bogów powoduje, że twórcy romantyczni poszukują innych motywacji metamorficznych, upatrując ich w przejawach irracjonalnych mocy tkwiących w samym człowieku. Literatura XIX w. zwraca więc uwagę na wszelkie przejawy poczucia nietożsamości osoby bohatera, jego lęki wyprowadzone z wyalienowanej cielesności (Nos, 1835, N. Gogola) bądź schizoidalnego rozszczepienia osobowości (Sobowtór – Dwojnik, 1846, F. Dostojewskiego).
Fantazmatyczna wyobraźnia romantyczna adoptuje oba te źródła odsuwając na bok topikę antyczną. Powszechne wątki lycantropii ([[wampiryzm]]u) [[baśnie braci Grimm|baśni braci Grimm]], twórczość [[Ernst Theodor Amadeus Hoffmann|E.T.A. Hoffmanna]] (Diable eliksiry – Die Elixiere des Teufels, 1816) utrwalają mroczny „gotycki” model m., choć zdarzają się ballady, gdzie ów motyw ma charakter melioratywny (ballada Rybka, 1822 – A. Mickiewicza). Zerwanie ze znanym klasycznym stereotypem przemiany wypływającej z ingerencji bogów powoduje, że twórcy romantyczni poszukują innych motywacji metamorficznych, upatrując ich w przejawach irracjonalnych mocy tkwiących w samym człowieku. Literatura XIX w. zwraca więc uwagę na wszelkie przejawy poczucia nietożsamości osoby bohatera, jego lęki wyprowadzone z wyalienowanej cielesności (''Nos'', 1835, N. Gogola) bądź schizoidalnego rozszczepienia osobowości (''Sobowtór''''Dwojnik'', 1846, F. Dostojewskiego).


W tym duchu tworzone są takie m. jak, nawiązująca do A. E. Poe "Dziwna historia dra Jekylla i Mra Hyde’a" (The Strange Case of dr Jekyll and Mr Hyde, 1886) R. L. Stevensona czy powieść [[Portret Doriana Graya]] (The Picture of Dorian Gray, 1890) O. Wilde’a. Portret Wilde’a wprowadza ciekawą technikę [[metonimia|metonimicznego]] sprzężenia między bohaterem i jego portretem, stanowiąc zarazem nową rewidowaną wersję mitu Narcyza. Wiek XIX wykorzystał fantazmatykę metamorficzną dla celów dydaktycznych – w literaturze adresowanej do dzieci. Niesforny bądź zły dziecięcy bohater zostaje zamieniony w owada (mucha w Guciu zaczarowanym [1884] Z. Urbanowskiej) bądź zminiaturyzowany ([[Cudowna podróż (powieść)|Cudowna podróż]] – Nils Holgersson underbara resa genom Sverige [1906] S. Lagerlöf), by w tej formie przejść swoistą kwarantannę.
W tym duchu tworzone są takie m. jak, nawiązująca do A. E. Poe ''Dziwna historia dra Jekylla i Mra Hyde’a'' (''The Strange Case of dr Jekyll and Mr Hyde'', 1886) R. L. Stevensona czy powieść ''[[Portret Doriana Graya]]'' (''The Picture of Dorian Gray'', 1890) O. Wilde’a. Portret Wilde’a wprowadza ciekawą technikę [[metonimia|metonimicznego]] sprzężenia między bohaterem i jego portretem, stanowiąc zarazem nową rewidowaną wersję mitu Narcyza. Wiek XIX wykorzystał fantazmatykę metamorficzną dla celów dydaktycznych – w literaturze adresowanej do dzieci. Niesforny bądź zły dziecięcy bohater zostaje zamieniony w owada (mucha w Guciu zaczarowanym (1884) Z. Urbanowskiej) bądź zminiaturyzowany (''[[Cudowna podróż (powieść)|Cudowna podróż]]''''Nils Holgersson underbara resa genom Sverige'' (1906), S. Lagerlöf), by w tej formie przejść swoistą kwarantannę.


Metamorfozy dwudziestowieczne zachowując aurę fantastyczności aktualizują jednocześnie przerażenie jednostki wyalienowanej ze świata. Najbardziej znaną, najpełniejszą oraz najdokładniej kreślącą gatunkowe kontury metamorfozą jest Przemiana (Die Verwandlung, 1916) F. Kafki. Przemiana Gregora Samsy w ogromnego robaka jest niespodziana i nieodwracalna. Niesamowitość tej m. jest konfrontowana z próbami bohatera, aby zachować śladowe bodaj kontakty z rodziną. Relacyjny, reporterski tok narracyjny podkreśla jeszcze ową zgodę na niecodzienność. Przemiana mieści się w „obsesjach” i powtarzalnych tematach prozy Kafki: kompleksu niższości, nieudanych prób inicjacyjnych, poczucia wstydu, lęku przed wszechpotężnym ojcem. Mimo podobieństw z prozą Kafki m. B. Schulza ([[Sklepy cynamonowe]], 1934) przedstawiają inną aksjologię samej metamorfozy. Ojciec – Jakub zmieniający się w karakona, kondora, ogromną muchę czy kraba-skorpiona – jest nieśmiertelny, bowiem nieskończona jest jego ucieczka. Ucieczka z formy do formy podkreśla kreacyjny model samej prozy Schulza.
Metamorfozy dwudziestowieczne zachowując aurę fantastyczności aktualizują jednocześnie przerażenie jednostki wyalienowanej ze świata. Najbardziej znaną, najpełniejszą oraz najdokładniej kreślącą gatunkowe kontury metamorfozą jest Przemiana (Die Verwandlung, 1916) F. Kafki. Przemiana Gregora Samsy w ogromnego robaka jest niespodziana i nieodwracalna. Niesamowitość tej m. jest konfrontowana z próbami bohatera, aby zachować śladowe bodaj kontakty z rodziną. Relacyjny, reporterski tok narracyjny podkreśla jeszcze ową zgodę na niecodzienność. Przemiana mieści się w „obsesjach” i powtarzalnych tematach prozy Kafki: kompleksu niższości, nieudanych prób inicjacyjnych, poczucia wstydu, lęku przed wszechpotężnym ojcem. Mimo podobieństw z prozą Kafki m. B. Schulza ([[Sklepy cynamonowe]], 1934) przedstawiają inną aksjologię samej metamorfozy. Ojciec – Jakub zmieniający się w karakona, kondora, ogromną muchę czy kraba-skorpiona – jest nieśmiertelny, bowiem nieskończona jest jego ucieczka. Ucieczka z formy do formy podkreśla kreacyjny model samej prozy Schulza.


Problem wyobcowania może być zastąpiony niebezpieczeństwem „tyranii masy”, nadchodzących lat totalitaryzmu politycznego i społecznego (Nosorożec – Le rhinocéros, 1959, E. Ionesco). Groteskowe przemiany często kamuflują przed cenzurą dobitny osąd rzeczywistości, jak w prozie M. Bułhakowa. [[Psie serce]] (Sobaczje sierdce, 1925), będące jednocześnie parodystyczną wersją [[fantastyka naukowa|SF]], jest zjadliwym pamfletem na [[Nowa Polityka Ekonomiczna|nepowskie]] realia oraz samego „[[homo sovieticus]]”, którego sekrecje (przeszczepiona szyszynka) są władne znieprawić nawet najbardziej przyjazne psie serce.
Problem wyobcowania może być zastąpiony niebezpieczeństwem „tyranii masy”, nadchodzących lat totalitaryzmu politycznego i społecznego (''Nosorożec''''Le rhinocéros'', 1959, E. Ionesco). Groteskowe przemiany często kamuflują przed cenzurą dobitny osąd rzeczywistości, jak w prozie M. Bułhakowa. ''[[Psie serce]]'' (''Sobaczje sierdce'', 1925), będące jednocześnie parodystyczną wersją [[fantastyka naukowa|SF]], jest zjadliwym pamfletem na [[Nowa Polityka Ekonomiczna|nepowskie]] realia oraz samego „[[homo sovieticus]]”, którego sekrecje (przeszczepiona szyszynka) są władne znieprawić nawet najbardziej przyjazne psie serce.


Niekiedy proza współczesna ewokuje temat „pragnienia przemiany”. Tak należałoby odczytywać [[Ptasiek|Ptaśka]] (Birdy, 1978) W. Whartona. Charakterystyczne dla ostatnich lat są groteskowe m. wyprowadzone z ducha Gogolowego Nosa np. Pierś (The Breast, 1972) Ph. Rotha czy proza pt. CH („Twórczość” 1996 nr 9) M. Bukowskiego, które podejmują znany motyw ciała wyalienowanego, zagrażającego spójności osobowej bohaterów, symbolizując też lęki przed nietożsamością seksualną. Interesującą formę techniki metamorficznej prezentują opowieści nurtu „[[realizm magiczny|realizmu magicznego]]” odwołujące się nierzadko do utrwalonych już form „gotycyzmu” literackiego.
Niekiedy proza współczesna ewokuje temat „pragnienia przemiany”. Tak należałoby odczytywać ''[[Ptasiek|Ptaśka]]'' (''Birdy'', 1978) W. Whartona. Charakterystyczne dla ostatnich lat są groteskowe m. wyprowadzone z ducha Gogolowego Nosa np. ''Pierś'' (''The Breast'', 1972) Ph. Rotha czy proza pt. ''Ch.'' ("Twórczość" 1996 nr 9) M. Bukowskiego, które podejmują znany motyw ciała wyalienowanego, zagrażającego spójności osobowej bohaterów, symbolizując też lęki przed nietożsamością seksualną. Interesującą formę techniki metamorficznej prezentują opowieści nurtu „[[realizm magiczny|realizmu magicznego]]” odwołujące się nierzadko do utrwalonych już form „gotycyzmu” literackiego.


Metamorfozy należałoby rozpatrywać komplementarnie z opowieściami inkarnacyjnymi (wielokrotne wcielenia duszy) oraz „przemianą wewnętrzną” czy „konwersją”. Pewne cechy wyznaczają wspólne pole genologiczne tych wypowiedzeń. Także w literaturze popularnej, np. w horrorach o wilkołakach i wilczycach, jak również w obficie współcześnie reprezentowanej literaturze [[fantasy]].
Metamorfozy należałoby rozpatrywać komplementarnie z opowieściami inkarnacyjnymi (wielokrotne wcielenia duszy) oraz „przemianą wewnętrzną” czy „konwersją”. Pewne cechy wyznaczają wspólne pole genologiczne tych wypowiedzeń. Także w literaturze popularnej, np. w horrorach o wilkołakach i wilczycach, jak również w obficie współcześnie reprezentowanej literaturze [[fantasy]].

Wersja z 11:09, 13 lis 2010

Pierwsze wersy poematu

Metamorfozy (także Przemiany, łac. Metamorphoseon, Libri Quindecim) – złożony z piętnastu ksiąg poemat epicki, napisany przez rzymskiego poetę Owidiusza, przedstawiający przy pomocy wątków mitologii greckiej i rzymskiej stworzenie i historię świata. Owidiusz opowiada lub wspomina 250 mitów zawierających motyw przemiany.

Utwór miał na celu stworzenie oryginalnej, rzymskiej wersji kosmogonii i był tworzony pod mecenatem Oktawiana Augusta między 2 a 8 rokiem naszej ery.

Dzieło to opowiada o powstaniu świata, zwierząt, roślin i ciał niebieskich. Księgi I–V przedstawiają najstarsze mity – od chaosu przez potop, cztery wieki ludzkości, pożar świata do czasów tebańskich. Księgi VI–X obejmują mity dotyczące Herkulesa. Od księgi XI zaczynają się mity trojańskie, italskie i rzymskie. Owidiusz wzorował się na pisarzach greckich: Kallimachu, Eratostenesie, Nikanderze z Kolofonu, Parteniosie z Nikai oraz rzymskich: Katullusie, Cynnie, Macerze.

Dzięki temu, że utwór ten był znany średniowiecznym pisarzom, stał się jedną z ważniejszych książek opisujących mitologię.

Motyw przemiany w kulturze

 Osobny artykuł: metamorfoza (motyw literacki).

Metamorfozy przedstawiane przez Owidiusza mają swoje źródła w systemie kosmogoniczno-teurgicznym. Komplementarnym do takiego „systemu” jest zespół przekazów mitologicznych, w których „przemiana” dokonuje się za sprawą magii, bądź jest realizacją boskiej inkarnacji. Model Owidiuszowych Metamorfoz nazwijmy grecko-rzymskim, ten drugi będzie charakterystyczny dla mitów, opowieści i wierzeń Egiptu. Warto o tym pamiętać, gdyż ten dwupodział jest podstawą do istotnego różnicowania mechanizmów „przemian” Owidiusza i Apulejusza.

Późniejszy, równie znany, utwór Apulejusza (Apuleius Lucius, II w. n.e) – Metamorfozy albo złoty osioł (Metamorphoseon, Libri Undecim sive Asinus aureus) – koncentruje się na jednej postaci, bohaterze głównym. To opowieść z elementami satyry mennipejskiej, złożona z XI ksiąg, oparta na Przemianach Lukiosa z Patraj. Bohater Metamorfoz Apulejusza – Lucjusz z Koryntu, zamieniony przez magiczną pomyłkę w osła zachowuje (oprócz mowy) cechy ludzkie. Wędrując z kraju do kraju przeżywa wiele udręk i upokorzeń, obserwuje ludzką nikczemność i wady. Z formy zwierzęcej wyzwala go bogini Izyda, której Lucjusz będzie służył dalej jako kapłan. Metamorfozy Apulejusza stanowią genologiczną „bazę” dla formującej się później noweli antycznej.

Jeśli idzie o przynależność gatunkową metamorfoz, to zarówno „Przemiany” Owidiusza i „Metamorfozy” Apulejusza są synkretycznymi wypowiedziami literackimi, przetwarzającymi mity oraz opowieści. Wydaje się jednak, że utwór Owidiusza zawiera elementy determinujące jego niepowtarzalność – odmienność – zatem prowokujące do traktowania go jako krystalizującego się dopiero gatunku.

Główny element inwencyjny wyróżniający „Metamorfozy” z Mitologii stanowi opowieść o „przemianie”. Opowieści te zachowują jednak wyraźną i konsekwentną cykliczność oraz chronologię (elementy „scalające”), ale równocześnie prezentują różnorodność nastroju i stylu. Można powiedzieć, iż są „enklawą” literackiej cudowności, w której „boskie” zostało funkcjonalnie zespolone z „ludzkim”.

Zwolennicy genologicznej „czystości” traktowaliby zatem „Metamorfozy” Owidiusza jako niepowtarzalny (i już nigdy nie powtórzony) egzemplarz gatunkowy. Należy jednak przywołać i przypomnieć kilkanaście utworów literackich, w których „przemiana” jest istotnym „generatorem" fabularnym. Wątki metamorficzne przejęte z mitologii greckiej i rzymskiej stanowią podstawę topiczną realizowaną w literaturze po czasy najnowsze. Świadczy o tym powszechność kulturowa mitu Narcyza. Jest on niejako prototypową metamorfozą: najpierw usychająca z nieodwzajemnionej miłości do Narcyza nimfa zostaje z litości zamieniona w echo, potem Narcyz zostaje ukarany paradoksalną metamorfozą (stabilność własnego odbicia i niemożność jego osiągnięcia), w końcu po śmierci zostaje zamieniony w kwiat, który odegra kluczową rolę w micie o Persefonie. Ta metamorfoza ma dużo replik plastycznych (Caravaggio, N. Poussin, S. Dalí). Mit Narcyza staje się też wielką metaforą filozofii personalistycznej (dwie postawy wobec życia – Herkules i Narcyz).

Znaczna część metamorfoz – mitów w postaci niemal niezmienionej, pojawia się w okresach powielających programowo znane tematy mitologiczne (klasycyzm i odwołania neoklasycyzujące), realizowana jest też w literaturze staropolskiej (np. S. Twardowskiego – "Dafnis w drzewo bobkowe przemieniła się", 1638).

Obok nurtu klasycznego coraz częściej dochodzi do głosu nurt drugi – wyprowadzony bądź to z form menippejskich (np. fabliaux z elementami m.), bądź folkloru. Opowieści o zaczarowanej królewnie, o Pięknej i Bestii, czy w ogóle całe folklorystyczne bestiarium stają się ważnym „budulcem” tej nowej metamorfozy, której przejawy są najwyraźniejsze w fantastycznych baśniach i także w romansach rycerskich (por. motyw „zaczarowania” u M. de Cervantesa).

Fantazmatyczna wyobraźnia romantyczna adoptuje oba te źródła odsuwając na bok topikę antyczną. Powszechne wątki lycantropii (wampiryzmu) baśni braci Grimm, twórczość E.T.A. Hoffmanna (Diable eliksiry – Die Elixiere des Teufels, 1816) utrwalają mroczny „gotycki” model m., choć zdarzają się ballady, gdzie ów motyw ma charakter melioratywny (ballada Rybka, 1822 – A. Mickiewicza). Zerwanie ze znanym klasycznym stereotypem przemiany wypływającej z ingerencji bogów powoduje, że twórcy romantyczni poszukują innych motywacji metamorficznych, upatrując ich w przejawach irracjonalnych mocy tkwiących w samym człowieku. Literatura XIX w. zwraca więc uwagę na wszelkie przejawy poczucia nietożsamości osoby bohatera, jego lęki wyprowadzone z wyalienowanej cielesności (Nos, 1835, N. Gogola) bądź schizoidalnego rozszczepienia osobowości (SobowtórDwojnik, 1846, F. Dostojewskiego).

W tym duchu tworzone są takie m. jak, nawiązująca do A. E. Poe Dziwna historia dra Jekylla i Mra Hyde’a (The Strange Case of dr Jekyll and Mr Hyde, 1886) R. L. Stevensona czy powieść Portret Doriana Graya (The Picture of Dorian Gray, 1890) O. Wilde’a. Portret Wilde’a wprowadza ciekawą technikę metonimicznego sprzężenia między bohaterem i jego portretem, stanowiąc zarazem nową rewidowaną wersję mitu Narcyza. Wiek XIX wykorzystał fantazmatykę metamorficzną dla celów dydaktycznych – w literaturze adresowanej do dzieci. Niesforny bądź zły dziecięcy bohater zostaje zamieniony w owada (mucha w Guciu zaczarowanym (1884) Z. Urbanowskiej) bądź zminiaturyzowany (Cudowna podróżNils Holgersson underbara resa genom Sverige (1906), S. Lagerlöf), by w tej formie przejść swoistą kwarantannę.

Metamorfozy dwudziestowieczne zachowując aurę fantastyczności aktualizują jednocześnie przerażenie jednostki wyalienowanej ze świata. Najbardziej znaną, najpełniejszą oraz najdokładniej kreślącą gatunkowe kontury metamorfozą jest Przemiana (Die Verwandlung, 1916) F. Kafki. Przemiana Gregora Samsy w ogromnego robaka jest niespodziana i nieodwracalna. Niesamowitość tej m. jest konfrontowana z próbami bohatera, aby zachować śladowe bodaj kontakty z rodziną. Relacyjny, reporterski tok narracyjny podkreśla jeszcze ową zgodę na niecodzienność. Przemiana mieści się w „obsesjach” i powtarzalnych tematach prozy Kafki: kompleksu niższości, nieudanych prób inicjacyjnych, poczucia wstydu, lęku przed wszechpotężnym ojcem. Mimo podobieństw z prozą Kafki m. B. Schulza (Sklepy cynamonowe, 1934) przedstawiają inną aksjologię samej metamorfozy. Ojciec – Jakub zmieniający się w karakona, kondora, ogromną muchę czy kraba-skorpiona – jest nieśmiertelny, bowiem nieskończona jest jego ucieczka. Ucieczka z formy do formy podkreśla kreacyjny model samej prozy Schulza.

Problem wyobcowania może być zastąpiony niebezpieczeństwem „tyranii masy”, nadchodzących lat totalitaryzmu politycznego i społecznego (NosorożecLe rhinocéros, 1959, E. Ionesco). Groteskowe przemiany często kamuflują przed cenzurą dobitny osąd rzeczywistości, jak w prozie M. Bułhakowa. Psie serce (Sobaczje sierdce, 1925), będące jednocześnie parodystyczną wersją SF, jest zjadliwym pamfletem na nepowskie realia oraz samego „homo sovieticus”, którego sekrecje (przeszczepiona szyszynka) są władne znieprawić nawet najbardziej przyjazne psie serce.

Niekiedy proza współczesna ewokuje temat „pragnienia przemiany”. Tak należałoby odczytywać Ptaśka (Birdy, 1978) W. Whartona. Charakterystyczne dla ostatnich lat są groteskowe m. wyprowadzone z ducha Gogolowego Nosa np. Pierś (The Breast, 1972) Ph. Rotha czy proza pt. Ch. ("Twórczość" 1996 nr 9) M. Bukowskiego, które podejmują znany motyw ciała wyalienowanego, zagrażającego spójności osobowej bohaterów, symbolizując też lęki przed nietożsamością seksualną. Interesującą formę techniki metamorficznej prezentują opowieści nurtu „realizmu magicznego” odwołujące się nierzadko do utrwalonych już form „gotycyzmu” literackiego.

Metamorfozy należałoby rozpatrywać komplementarnie z opowieściami inkarnacyjnymi (wielokrotne wcielenia duszy) oraz „przemianą wewnętrzną” czy „konwersją”. Pewne cechy wyznaczają wspólne pole genologiczne tych wypowiedzeń. Także w literaturze popularnej, np. w horrorach o wilkołakach i wilczycach, jak również w obficie współcześnie reprezentowanej literaturze fantasy.

Bibliografia

  • Hasła: metamorfoz, oborotnicziestwo, [w:] Mify narodow mira, t. 2, red. S. A. Tokariew, Moskva 1988
  • Barkan L., The Gods Made Flesh: Metamorphosis and the Pursuit of Paganism, Yale 1988
  • Brown S. A., The Metamorphoses of Ovid: From Chauser to Ted Huges, London 1995
  • Brunel P., Le mythe de la metamorphose, Paris 1994
  • Clarke B., Allegories of Writing. The Subject of Metamorphosis, New York 1995
  • Irving P. M., Forbes C., Metamorphosis in Greek Myths, Oxford 1990
  • Derche P., Quatre mythes poétiques, Paris 1962
  • Finkenpearl E., Metamorphosis of Language in Apuleius, Ann Arbor 1998
  • Galinsky G. K., Ovid’s Metamorphosis, Berkeley 1975
  • Arinato N., The Goddess and the Warrior, London 2000
  • Mikkonen K., The Writer’s Metamorphosis, Tampere 1997
  • Poétiques de la metamorphose, Saint-Etienne 1981
  • Schmidt E. A., Ovids Poetishe Menschenwelt. Heidelberg 1991
  • Wheeler S. M. A., Discourse of Wonders: Audience and Performance in Ovid’s Metamorphoses, Philadelphia 1999
  • Tadeusz Andrzejewski, Opowiadania egipskie, PWN Warszawa 1958 Henryk Pustkowski

Szablon:Link FA