Jeżowce

Jeżowce

{{{nazwa łacińska}}}
Leske, 1778
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	szkarłupnie
Gromada	jeżowce

{{Zwierzę infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa łacińska = Nieznane pola: "opis" oraz "łacińska".

Jeżowiec

Kolce Toxopneustes pileolus zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny

Jeżowce (Echinoidea, z gr. echinos – jeż + eidos – rodzaj) – gromada morskich zwierząt zaliczanych do typu szkarłupni (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej. Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki produkują toksyny niebezpieczne dla zdrowia człowieka. W zapisie kopalnym znane są od paleozoiku.

Jeżowce wyposażone są w układ ambulakralny i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany latarnią Arystotelesa – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca.

Dzielą się na dwie grupy morfologiczne:

• jeżowce regularne o pięciopromiennej (wtórnie) symetrii ciała i kulistym kształcie,
• jeżowce nieregularne o symetrii dwubocznej i ciele spłaszczonym, zwykle owalnym w zarysie.

Ciało jeżowca chronią kolce, między którymi schronienie znajdują drobne ryby, mięczaki i skorupiaki. Kolce wraz z nóżkami ambulakralnymi pełnią funkcje lokomotoryczne. Jeżowce regularne kroczą z ich pomocą po dnie lub drążą jamy. Inne używają ich do zakotwiczenia się na dnie.

Jeżowce są zwierzętami wszystkożernymi. Zjadają głównie drobne bezkręgowce, rośliny oraz detrytus. Są też wśród nich oczyszczające morza gatunki mułożerne.

Na wybrzeżach skalistych i na kamiennych plażach zalecana jest kąpiel z butami, które mają twarde gumowe podeszwy, gdyż wdepnięcie na jeżowca może być bolesne, a nawet niebezpieczne dla zdrowia.

Jeżowce są wykorzystywane w biologii rozwoju i w embriologii jako organizmy modelowe. Na jajach i plemnikach jeżowców zbadano po raz pierwszy procesy dojrzewania jaj, zapłodnienia i bruzdkowania. Zsekwencjonowano cały genom Strongylocentrotus purpuratus nazywanego jeżowcem purpurowym.

Bibliografia

1. Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.brak strony w książce
2. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.brak strony w książce
3. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.brak strony w książce

1. {{Cytuj książkę | nazwisko= Pigulewski | imię=S.| tytuł= Jadowite zwierzęta bezkręgowe | data=1982| wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02687

Linki zewnętrzne

Specjalne wydanie magazynu "Science" poświęcone wynikom sekwencjonowania genomu jeżowca.