Jeżowce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne redakcyjne |
drobne merytoryczne, |
||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|commons = Category:Category:Echinoidea |
|commons = Category:Category:Echinoidea |
||
}} |
}} |
||
[[Plik:Woda-5 ubt.jpeg|240px|thumb|Jeżowiec]] |
[[Plik:Woda-5 ubt.jpeg|240px|thumb|Jeżowiec]] |
||
[[Plik:Toxopneustes pileolus (Sea urchin).jpg|240px|thumb|Kolce ''[[Toxopneustes pileolus]]'' zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny]] |
[[Plik:Toxopneustes pileolus (Sea urchin).jpg|240px|thumb|Kolce ''[[Toxopneustes pileolus]]'' zawierają niebezpieczne dla człowieka toksyny]] |
||
'''Jeżowce''' (Echinoidea, z [[język grecki|gr.]] ''echinos'' – jeż + ''eidos'' – rodzaj) – [[gromada (biologia)|gromada]] morskich [[zwierzęta|zwierząt]] zaliczanych do typu [[szkarłupnie|szkarłupni]] (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej. Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki |
'''Jeżowce''' (Echinoidea, z [[język grecki|gr.]] ''echinos'' – jeż + ''eidos'' – rodzaj) – [[gromada (biologia)|gromada]] morskich [[zwierzęta|zwierząt]] zaliczanych do typu [[szkarłupnie|szkarłupni]] (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej. Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. [[pedicellaria]]), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one [[toksyny]] niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć [[Toxopneustes pileolus]] oraz inne jeżowce z rodzaju [[Tripneustes]]. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pigulewski | imię=S.| tytuł= Jadowite zwierzęta bezkręgowe | data=1982| wydawca=[[Państwowe Wydawnictwo Naukowe]]| miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02687}}</ref>. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od [[paleozoik]]u. |
||
Jeżowce wyposażone są w [[układ ambulakralny]] i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany [[latarnia Arystotelesa|latarnią Arystotelesa]] – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca. |
Jeżowce wyposażone są w [[układ ambulakralny]] i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany [[latarnia Arystotelesa|latarnią Arystotelesa]] – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca. |
||
Wersja z 17:41, 14 mar 2011
| {{{nazwa łacińska}}}[1] | |
| Leske, 1778 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada |
jeżowce |
.jpg)
Jeżowce (Echinoidea, z gr. echinos – jeż + eidos – rodzaj) – gromada morskich zwierząt zaliczanych do typu szkarłupni (Echinodermata), charakteryzujących się kulistym, mniej lub bardziej spłaszczonym, różnorodnie ubarwionym ciałem gęsto pokrytym wapiennymi, ruchomo osadzonymi kolcami. Zamieszkują strefę denną wód słonych o zasoleniu powyżej 20‰ wszystkich stref geograficznych kuli ziemskiej. Większość gatunków występuje w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Przeciętnie osiągają 6–12 cm średnicy. Niektóre gatunki są wyposażone w jadowy narząd raniący (tzw. pedicellaria), będące w istocie zmodyfikowanymi, nieco krótszymi kolcami zakończone kleszczykami w postaci trzech twardych ruchomych szponów, przebijających skórę i wprowadzających jad. Gruczoły jadowe znajdują się u nasady kolca. Produkują one toksyny niebezpieczne dla zdrowia człowieka. Do szczególnie niebezpiecznych można zaliczyć Toxopneustes pileolus oraz inne jeżowce z rodzaju Tripneustes. U gatunków występujących w strefie tropikalnej niebezpieczne bywają również same kolce. Ukłucia nawet niejadowitych jeżowców mogą wywoływać infekcje bakteryjne[2]. W zapisie kopalnym jeżowce znane są od paleozoiku.
Jeżowce wyposażone są w układ ambulakralny i wapienny pancerz pokryty miękkimi tkankami. Składa się on zazwyczaj z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek zgrupowanych w podwójne, naprzemianległe pasy. Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała (w grupie jeżowców regularnych, otwór ten jest wyposażony w aparat szczękowy zwany latarnią Arystotelesa – z pomocą tych zębów zbierają one pokarm z podłoża i żują go). Odbyt znajduje się nad otworem gębowym, na wierzchniej części ciała. Tarcza szczytowa jeżowców składa się z dziesięciu płytek, przy czym pięć z nich to płytki oczne z otworkami na światłoczułe zakończenia kanałów promienistych tworzących oczy jeżowca.
Dzielą się na dwie grupy morfologiczne:
- jeżowce regularne o pięciopromiennej (wtórnie) symetrii ciała i kulistym kształcie,
- jeżowce nieregularne o symetrii dwubocznej i ciele spłaszczonym, zwykle owalnym w zarysie.
Ciało jeżowca chronią kolce, między którymi schronienie znajdują drobne ryby, mięczaki i skorupiaki. Kolce wraz z nóżkami ambulakralnymi pełnią funkcje lokomotoryczne. Jeżowce regularne kroczą z ich pomocą po dnie lub drążą jamy. Inne używają ich do zakotwiczenia się na dnie.
Jeżowce są zwierzętami wszystkożernymi. Zjadają głównie drobne bezkręgowce, rośliny oraz detrytus. Są też wśród nich oczyszczające morza gatunki mułożerne.
Na wybrzeżach skalistych i na kamiennych plażach zalecana jest kąpiel z butami, które mają twarde gumowe podeszwy, gdyż wdepnięcie na jeżowca może być bolesne, a nawet niebezpieczne dla zdrowia.
Jeżowce są wykorzystywane w biologii rozwoju i w embriologii jako organizmy modelowe. Na jajach i plemnikach jeżowców zbadano po raz pierwszy procesy dojrzewania jaj, zapłodnienia i bruzdkowania. Zsekwencjonowano cały genom Strongylocentrotus purpuratus nazywanego jeżowcem purpurowym.
- ↑ {{{nazwa łacińska}}}, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
- Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
- S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.
Linki zewnętrzne
Specjalne wydanie magazynu "Science" poświęcone wynikom sekwencjonowania genomu jeżowca.