Polscy Socjaliści: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Czerwony64 (dyskusja | edycje) drobne redakcyjne |
Nie podano opisu zmian |
||
| Linia 8: | Linia 8: | ||
Po ustąpieniu [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]] z [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznego Komitetu Porozumiewawczego]], na miejsce przeznaczone dla [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]], z inicjatywy [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] oraz [[Józef Grudziński|Józefa Grudzińskiego]] ze [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]], we wrześniu [[1941]] r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów [[Adam Próchnik]] (po jego śmierci w okresie czerwiec [[1942]] - marzec [[1943]]) reprezentantem był [[Wincenty Markowski]]). W skład [[Kierownictwo Walki Cywilnej|Kierownictwa Walki Cywilnej]] wszedł [[Leszek Raabe]], zaś oddziały bojowe zaczęły współpracę ze strukturami [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]. |
Po ustąpieniu [[Polska Partia Socjalistyczna - Wolność, Równość, Niepodległość|PPS-WRN]] z [[Polityczny Komitet Porozumiewawczy|Politycznego Komitetu Porozumiewawczego]], na miejsce przeznaczone dla [[Polska Partia Socjalistyczna|PPS]], z inicjatywy [[Zygmunt Żuławski|Zygmunta Żuławskiego]] oraz [[Józef Grudziński|Józefa Grudzińskiego]] ze [[Stronnictwo Ludowe|Stronnictwa Ludowego]], we wrześniu [[1941]] r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów [[Adam Próchnik]] (po jego śmierci w okresie czerwiec [[1942]] - marzec [[1943]]) reprezentantem był [[Wincenty Markowski]]). W skład [[Kierownictwo Walki Cywilnej|Kierownictwa Walki Cywilnej]] wszedł [[Leszek Raabe]], zaś oddziały bojowe zaczęły współpracę ze strukturami [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]]. |
||
Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane [[22 maja]] [[1942]] r. w związku ze śmiercią [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]]. Po śmierci [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]] w maju [[1942]] r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN [[Henryk Wachowicz]]. W tym czasie. w lipcu [[1941]] r. wskutek wejścia do organizacji agenta [[Gestapo]], doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]], [[Tadeusz Koral|Tadeusza Korala]], [[major|mjr.]] Malinowskiego "Witalis" z [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]], Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolność przez [[Gestapo]] [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]]. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały również spadek zaufania do organizacji.<ref>Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak najzupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, ''Dlaczego?'', s. 75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, ''Wspomnienia 1939-1945'', Gdańsk 1989, s. 39.</ref> |
Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane [[22 maja]] [[1942]] r. w związku ze śmiercią [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]]. Po śmierci [[Adam Próchnik|Adama Próchnika]] w maju [[1942]] r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN [[Henryk Wachowicz]]. W tym czasie. w lipcu [[1941]] r. wskutek wejścia do organizacji agenta [[Gestapo]], doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]], [[Tadeusz Koral|Tadeusza Korala]], [[major|mjr.]] Malinowskiego "Witalis" z [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]], Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolność przez [[Gestapo]] [[Henryk Wachowicz|Henryka Wachowicza]]. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały również spadek zaufania do organizacji.<ref>Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak najzupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, ''Dlaczego?'', s. 75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, ''Wspomnienia 1939-1945'', Gdańsk 1989, s. 39. Podobnie Romuald Kaczmarek, który udowodnił, że Wachowicz rozpoznał i zadenuncjował Niemcom na Pawiaku sławnego działacza PPS-WRN, poszukiwanego przez Gestapo Antoniego Purtala, zatrzymanego przypadkowo jako Jan Bogon, o którym hitlerowcy niezbyt pewnie sądzili, że może jest Tomaszem Arciszewskim. Tym samym Wachowicz przesądził o wyroku śmierci dla Purtala, cyt. za: Kaczmarek R., List w sprawie artykułu o Antonim Purtalu [w]: Przegląd Nauk Historycznych, R.5, 2006, nr 2(10),s. 317-318; Kaczmarek R., Zamach na Schultzego [w]: Mówią Wieki, nr 2, 2008. s25</ref> |
||
Na czele Polskich Socjalistów stanął [[Wincenty Markowski]], w redakcji [[Robotnik (gazeta)|"Robotnika"]] [[Stanisław Chudoba|Stanisława Chudobę]] zastąpił [[Władysław Jakubowski]]. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej doprowadziły do silnych podziałów. |
Na czele Polskich Socjalistów stanął [[Wincenty Markowski]], w redakcji [[Robotnik (gazeta)|"Robotnika"]] [[Stanisław Chudoba|Stanisława Chudobę]] zastąpił [[Władysław Jakubowski]]. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej doprowadziły do silnych podziałów. |
||
Wersja z 14:33, 15 maj 2011
Polscy Socjaliści – organizacja konspiracyjna PPS działająca w okresie 1941-1943.
Organizacja została powołana na zjeździe 1 września 1941 r. organizacji konspiracyjnych "Barykada Wolności", "Gwardia" oraz luźnych grup lewicy z Łodzi i Lwowa. Na zjeździe wyłoniono Komitet Centralny w składzie - Adam Próchnik ps. Artur (przewodniczący), Stanisław Chudoba ps. Stefan {sekretarz), Edward Osóbka ps. Janusz (skarbnik), Leszek Raabe ps. Marek (wojsko), Henryk Wachowicz ps. Aleksander (sprawy organizacyjne), Piotr Gajewski ps. Piotruś (wydział zawodowy). Wyłoniono również Radę Polityczną w składzie: Zygmunt Szymanowski, Jan Cynarski-Krzesławski, Włodzimierz Kaczanowski, Stanisław Płoski, Wacław Schayer, Wincenty Markowski, Jadwiga Markowska, Jan Stefan Haneman[1]. W przyjętej na Zjeździe "Deklaracji politycznej Polskich socjalistów" zapowiedziano, że Polscy Socjaliści będą dążyć do zjednoczenia ruchu socjalistycznego i porozumienia z ruchem ludowym oraz pracowniczym w celu utworzenia w przyszłości rządu ludowego[1]. Polscy Socjaliści nie stanowili zatem odrębnej partii politycznej lecz uważali się za grupę PPS równorzędną z PPS-WRN. Pod patronatem przewodniczącego Rady Naczelnej PPS Zygmunta Żuławskiego toczono od 1941 r. rozmowy o połączeniu PS z PPS-WRN.
Organizacja popierała rząd gen. Sikorskiego, oraz jego politykę wobec ZSRR, nie zmieniając jednocześnie negatywnej oceny systemu komunistycznego.
Po ustąpieniu PPS-WRN z Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, na miejsce przeznaczone dla PPS, z inicjatywy Zygmunta Żuławskiego oraz Józefa Grudzińskiego ze Stronnictwa Ludowego, we wrześniu 1941 r. wszedł przedstawiciel Polskich Socjalistów Adam Próchnik (po jego śmierci w okresie czerwiec 1942 - marzec 1943) reprezentantem był Wincenty Markowski). W skład Kierownictwa Walki Cywilnej wszedł Leszek Raabe, zaś oddziały bojowe zaczęły współpracę ze strukturami ZWZ.
Działania zjednoczeniowe Polskich Socjalistów z PPS WRN zostały przerwane 22 maja 1942 r. w związku ze śmiercią Adama Próchnika. Po śmierci Adama Próchnika w maju 1942 r. kierownictwo organizacji objął usunięty wcześniej z PPS-WRN Henryk Wachowicz. W tym czasie. w lipcu 1941 r. wskutek wejścia do organizacji agenta Gestapo, doszło do licznych aresztowań (aresztowano m.in. Henryka Wachowicza, Tadeusza Korala, mjr. Malinowskiego "Witalis" z ZWZ, Wiktora Strzeleckiego "Karol Buka" kuriera rządu w Londynie). Spowodowało to paraliż organizacji. Dodatkowym elementem było wypuszczenie na wolność przez Gestapo Henryka Wachowicza. Wokół tego zwolnienia i roli Wachowicza istnieją kontrowersje, które spowodowały również spadek zaufania do organizacji.[2]
Na czele Polskich Socjalistów stanął Wincenty Markowski, w redakcji "Robotnika" Stanisława Chudobę zastąpił Władysław Jakubowski. Spory wewnątrz organizacji pomiędzy zwolennikami jedności PPS oraz zwolennikami wyodrębnienia się osobnej partii politycznej doprowadziły do silnych podziałów.
W marcu 1943 r. część organizacji wraz z przewodniczącym oraz oddziałami wojskowymi (Socjalistyczna Organizacja Bojowa i młodzieżowymi (grupa "Płomienie"). weszła w skład PPS-WRN, zaś Wincenty Markowski ustąpił miejsce w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym Kazimierzowi Pużakowi.
Pozostali członkowie Polskich Socjalistów przekształcili organizację w Robotniczą Partię Polskich Socjalistów.
Organizacja terenowa Polskich Socjalistów obejmowała: Warszawę, Warszawę-pomiejską, Łódź, Radom, Skarżysko, Końskie, Radomsko, Podlasie, Lubelskie, Zamojskie i zalążki w Krakowie.
Główne wydawnictwa: "Barykada Wolności" przekształcona w "Robotnika"(red. Stanisław Chudoba później Władysław Jakubowski), miesięcznik "Gwardia" (red. Leszek Raabe), "Na barykadzie", "Zagadnienia" (red. Włodzimierz Kaczanowski), "Płomienie" (red. Karol Lipiński, Jan Strzelecki),
Siłą zbrojną były Formacje Bojowo-Milicyjne Polskich Socjalistów a następnie Socjalistyczna Organizacja Bojowa.
- ↑ a b Jan Tomicki, Polska Partia Socjalistyczna 1892-1948, s. 418.
- ↑ Według Jana Mulaka, Wachowicz był jak najzupełniej niewinny usiłując oszukać Gestapo, cyt. za: Jan Mulak, Dlaczego?, s. 75, natomiast Kazimierz Pużak jednoznacznie negatywnie ocenia rolę Wachowicza, cyt. za K.Pużak, Wspomnienia 1939-1945, Gdańsk 1989, s. 39. Podobnie Romuald Kaczmarek, który udowodnił, że Wachowicz rozpoznał i zadenuncjował Niemcom na Pawiaku sławnego działacza PPS-WRN, poszukiwanego przez Gestapo Antoniego Purtala, zatrzymanego przypadkowo jako Jan Bogon, o którym hitlerowcy niezbyt pewnie sądzili, że może jest Tomaszem Arciszewskim. Tym samym Wachowicz przesądził o wyroku śmierci dla Purtala, cyt. za: Kaczmarek R., List w sprawie artykułu o Antonim Purtalu [w]: Przegląd Nauk Historycznych, R.5, 2006, nr 2(10),s. 317-318; Kaczmarek R., Zamach na Schultzego [w]: Mówią Wieki, nr 2, 2008. s25
Bibliografia
- Czarnecki W. (pod red.), Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939-1945. Księga wspomnień, T. 2, Warszawa 1995, ISBN 83-85618-15-5.
- Dunin-Wąsowicz K., Polski ruch socjalistyczny 1939-1945, Instytut historii PAN, Warszawa 1993, ISBN 83-900846-6-X.
- Kaczmarek R., List w sprawie artykułu o Antonim Purtalu [w]: Przegląd Nauk Historycznych, R.5, 2006, nr 2(10).
- Kaczmarek R., Zamach na Schultzego [w]: Mówią Wieki, nr 2, 2008.
- Mulak J., Dlaczego?, Warszawa 2006.
- Pużak K., Wspomnienia 1939-1945, Gdańsk 1989.
- Tomicki J., Polska Partia Socjalistyczna 1892 - 1948, Warszawa 1983, ISBN 83-05-11099-0.