Anty-Katyń: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
redakcyjno-techniczne, dr uzupełnienia
dr. tech.
Linia 1: Linia 1:
{{DNU|artykuł|podstrona=2011:07:14:Anty-Katyń}}
{{DNU|artykuł|podstrona=2011:07:14:Anty-Katyń}}
'''Anty-Katyń''' – [[termin]] stosowany przez [[Historia|historyków]] na określenie [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiej]] i [[Rosja|rosyjskiej]] akcji [[Propaganda|propagandowej]], której celem jest relatywizacja [[Zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]] przez powiązanie jej z wysoką śmiertelnością wśród [[Jeńcy sowieccy w niewoli polskiej (1919-1921)|jeńców sowieckich w niewoli polskiej (1919–1921)]], rzekomo spowodowanej przez zbrodnie popełnione na jeńcach. W opinii rosyjskiego historyka [[Inessa Jażborowska|Inessy Jażborowskiej]] problem anty-Katynia związany jest ze strachem przed wyjaśnieniem zbrodni katyńskiej i uznaniem odpowiedzialności za nią sowieckiego kierownictwa partyjno-państwowego<ref name="Woprosy">{{cytuj pismo|nazwisko=Яжборовская|imię=Инесса Сергеевна|tytuł=Катынское дело: на пути к правде|czasopismo=Вопросы истории|wydanie=№ 5, Май 2011|strony=22-35|url=http://hist-articles.livejournal.com/3308.html}}</ref>.
'''Anty-Katyń''' – [[termin]] stosowany przez [[Historia|historyków]] na określenie [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiej]] i [[Rosja|rosyjskiej]] akcji [[Propaganda|propagandowej]], której celem jest relatywizacja [[Zbrodnia katyńska|zbrodni katyńskiej]] przez powiązanie jej z wysoką śmiertelnością wśród [[Jeńcy sowieccy w niewoli polskiej (1919-1921)|jeńców sowieckich w niewoli polskiej (1919–1921)]], rzekomo spowodowanej przez zbrodnie popełnione na jeńcach.
W opinii rosyjskiego historyka [[Inessa Jażborowska|Inessy Jażborowskiej]] problem anty-Katynia związany jest ze strachem przed wyjaśnieniem zbrodni katyńskiej i uznaniem odpowiedzialności za nią sowieckiego kierownictwa partyjno-państwowego<ref name="Woprosy">{{cytuj pismo|nazwisko=Яжборовская|imię=Инесса Сергеевна|tytuł=Катынское дело: на пути к правде|czasopismo=Вопросы истории|wydanie=№ 5, Май 2011|strony=22-35|url=http://hist-articles.livejournal.com/3308.html}}</ref>.


Zjawisko to zostało zapoczątkowane w związku z rozporządzeniem prezydenta ZSRR [[Michaił Gorbaczow|Michaiła Gorbaczowa]] z 3 listopada 1990 roku, zawierającym polecenie zebrania archiwaliów o tych wydarzeniach z historii stosunków dwustronnych, w których straty poniosła strona sowiecka<ref name="Woprosy"/><ref name="polska-zbrojna.pl">{{cytuj pismo|nazwisko=Rezmer|imię=Waldemar|czasopismo=Polska Zbrojna|wydanie=13 (739)/2011|strony=64|issn=08674523|data=27 marca 2011|url=http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=11882:anty-katy&catid=116:historia&Itemid=145|tytuł=Anty-Katyń}}</ref><ref name="Przewoźnik s. 571">{{cytuj książkę|nazwisko=Przewoźnik|imię=Andrzej|tytuł=Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć|wydawca=Świat Książki|miejsce=Warszawa|data=2010|strony=571 |isbn=978-83-247-2036-1|nazwisko2=Adamska|imię2=Jolanta}}</ref>, co miało osłabić wydźwięk komunikatu [[TASS|Agencji TASS]] o uznaniu zbrodni katyńskiej za przestępstwo [[Stalinizm|stalinowskie]]<ref name="polska-zbrojna.pl"/>. Wkrótce po tym w prasie i w czasopismach naukowych zaczęły się ukazywać artykuły o rzekomym wymordowaniu jeńców sowieckich przez Polaków, niektóre pod znamiennymi tytułami, jak np. ''Strzałkowo polski Katyń'', ''Czerwonoarmiści w piekle polskich obozów koncentracyjnych'', ''Tragedia zamordowanych w polskich lochach''<ref name="Przewoźnik s. 572">{{cytuj książkę|nazwisko=Przewoźnik|imię=Andrzej|tytuł=Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć|wydawca=Świat Książki|miejsce=Warszawa|data=2010|strony=572 |isbn=978-83-247-2036-1|nazwisko2=Adamska|imię2=Jolanta}}</ref>. Rosyjski konsul Boris Szardakow posunął się do wyrażenia 7 listopada 1994 roku w [[Kraków|Krakowie]] następującej opinii: {{cytat|Józef Piłsudski utworzył w 1920 r. obozy koncentracyjne dla jeńców wojennych – żołnierzy i oficerów Armii Czerwonej, w której zamordowano bez sądu 60 tys. osób, a z niektórych z nich Polacy robili sobie tarcze strzelnicze (...). Józef Piłsudski jest takim samym zbrodniarzem, jak Józef Stalin<ref name="Przewoźnik s. 572"/>.}}
Zjawisko to zostało zapoczątkowane w związku z rozporządzeniem prezydenta ZSRR [[Michaił Gorbaczow|Michaiła Gorbaczowa]] z 3 listopada 1990 roku, zawierającym polecenie zebrania archiwaliów o tych wydarzeniach z historii stosunków dwustronnych, w których straty poniosła strona sowiecka<ref name="Woprosy"/><ref name="polska-zbrojna.pl">{{cytuj pismo|nazwisko=Rezmer|imię=Waldemar|czasopismo=Polska Zbrojna|wydanie=13 (739)/2011|strony=64|issn=08674523|data=27 marca 2011|url=http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=11882:anty-katy&catid=116:historia&Itemid=145|tytuł=Anty-Katyń}}</ref><ref name="Przewoźnik s. 571">{{cytuj książkę|nazwisko=Przewoźnik|imię=Andrzej|tytuł=Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć|wydawca=Świat Książki|miejsce=Warszawa|data=2010|strony=571 |isbn=978-83-247-2036-1|nazwisko2=Adamska|imię2=Jolanta}}</ref>, co miało osłabić wydźwięk komunikatu [[TASS|Agencji TASS]] o uznaniu zbrodni katyńskiej za przestępstwo [[Stalinizm|stalinowskie]]<ref name="polska-zbrojna.pl"/>. Wkrótce po tym w prasie i w czasopismach naukowych zaczęły się ukazywać artykuły o rzekomym wymordowaniu jeńców sowieckich przez Polaków, niektóre pod znamiennymi tytułami, jak np. ''Strzałkowo polski Katyń'', ''Czerwonoarmiści w piekle polskich obozów koncentracyjnych'', ''Tragedia zamordowanych w polskich lochach''<ref name="Przewoźnik s. 572">{{cytuj książkę|nazwisko=Przewoźnik|imię=Andrzej|tytuł=Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć|wydawca=Świat Książki|miejsce=Warszawa|data=2010|strony=572 |isbn=978-83-247-2036-1|nazwisko2=Adamska|imię2=Jolanta}}</ref>. Rosyjski konsul Boris Szardakow posunął się do wyrażenia 7 listopada 1994 roku w [[Kraków|Krakowie]] następującej opinii: {{cytat|Józef Piłsudski utworzył w 1920 r. obozy koncentracyjne dla jeńców wojennych – żołnierzy i oficerów Armii Czerwonej, w której zamordowano bez sądu 60 tys. osób, a z niektórych z nich Polacy robili sobie tarcze strzelnicze (...). Józef Piłsudski jest takim samym zbrodniarzem, jak Józef Stalin<ref name="Przewoźnik s. 572"/>.}}

Wersja z 21:11, 17 lip 2011

Anty-Katyń – termin stosowany przez historyków na określenie radzieckiej i rosyjskiej akcji propagandowej, której celem jest relatywizacja zbrodni katyńskiej przez powiązanie jej z wysoką śmiertelnością wśród jeńców sowieckich w niewoli polskiej (1919–1921), rzekomo spowodowanej przez zbrodnie popełnione na jeńcach.

W opinii rosyjskiego historyka Inessy Jażborowskiej problem anty-Katynia związany jest ze strachem przed wyjaśnieniem zbrodni katyńskiej i uznaniem odpowiedzialności za nią sowieckiego kierownictwa partyjno-państwowego[1].

Zjawisko to zostało zapoczątkowane w związku z rozporządzeniem prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa z 3 listopada 1990 roku, zawierającym polecenie zebrania archiwaliów o tych wydarzeniach z historii stosunków dwustronnych, w których straty poniosła strona sowiecka[1][2][3], co miało osłabić wydźwięk komunikatu Agencji TASS o uznaniu zbrodni katyńskiej za przestępstwo stalinowskie[2]. Wkrótce po tym w prasie i w czasopismach naukowych zaczęły się ukazywać artykuły o rzekomym wymordowaniu jeńców sowieckich przez Polaków, niektóre pod znamiennymi tytułami, jak np. Strzałkowo polski Katyń, Czerwonoarmiści w piekle polskich obozów koncentracyjnych, Tragedia zamordowanych w polskich lochach[4]. Rosyjski konsul Boris Szardakow posunął się do wyrażenia 7 listopada 1994 roku w Krakowie następującej opinii:

Józef Piłsudski utworzył w 1920 r. obozy koncentracyjne dla jeńców wojennych – żołnierzy i oficerów Armii Czerwonej, w której zamordowano bez sądu 60 tys. osób, a z niektórych z nich Polacy robili sobie tarcze strzelnicze (...). Józef Piłsudski jest takim samym zbrodniarzem, jak Józef Stalin[4].

W związku z opisywanymi artykułami, już w 1990 roku strona polska zaprosiła historyków radzieckich do badań w polskich archiwach, co nie spotkało się jednak z szerszym odzewem, natomiast w 1998 roku rosyjski prokurator generalny Jurij Czajka wystosował list do strony polskiej z prośbą o wyjaśnienie losów jeńców i wszczęcie śledztwa w sprawie ludobójstwa. W odpowiedzi minister Hanna Suchocka zwróciła uwagę na niestosowność użycia tego terminu i ponownie zaprosiła Rosjan do współpracy[5].

O problemach związanych działaniami propagandowymi określanymi mianem "anty-Katynia" pisali i wypowiadali się m.in. polscy i rosyjscy historycy Inessa Jażborowska[1], Krzysztof Komorowski[6], Wojciech Materski[7], Andrzej Nowak[8], Andrzej Przewoźnik[3], Waldemar Rezmer[2], Marek Tarczyński[9] i Zbigniew Karpus[10]; Zbigniew Karpus prowadził także wykłady pod tytułem Sytuacja jeńców sowieckich w Polsce w latach 1920–1922 (Anty-Katyń)[11]. Termin "anty-Katyń" jest stosowany w publikacjach analityków zajmujących się studiami wschodnimi[12] oraz w publicystyce historycznej (m.in. artykuły Dariusza Baliszewskiego)[13]. W swoich publikacjach stosowała go polska Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[14]. O problemie anty-Katynia pisały polskie media, m.in. "Gazeta Wyborcza"[9], "Rzeczpospolita"[10], "Tygodnik Powszechny"[12] i "Wprost"[13].

Działania mające na celu rzetelne informowanie o problematyce jeńców sowieckich w Polsce podjęły instytucje państwowe. W latach 1997–98 w serii wydawniczej powstającej we współpracy z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa ukazały się dwa tomy poświęcone obozowi w Tucholi[5]. Na skutek nawiązanej w 2000 roku współpracy, w 2004 roku Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych i Federalna Agencja ds. Archiwów Rosji wspólnie wydały w języku rosyjskim zbiór 338 dokumentów Krasnoarmiejcy w polskom plenu w 1919–1922 g. Sbornik dokumentow i materiałow[15]. Publikacja ta, przygotowana wspólnie przez historyków polskich i rosyjskich, obaliła rozpowszechniane często w Rosji opinie wymieniające zawyżoną liczbę ofiar śmiertelnych wśród tej grupy ofiar wojny (40, 60 bądź ponad 100 tysięcy); odrzuciła także tezę o masowych rozstrzeliwaniach sowieckich jeńców w polskich obozach, co, zdaniem niektórych historyków rosyjskich, "uzasadniało" w oczach Stalina zbrodnię katyńską[15]. Tym samym, zdaniem Adama Daniela Rotfelda, dyplomaty i specjalisty w zakresie stosunków międzynarodowych, byłego polskiego ministra spraw zagranicznych, "zebrane tam dokumenty jednoznacznie obalają propagandowe tezy – sztucznie sfabrykowany tzw. anty-Katyń". Jednocześnie jednak Rotfeld zwrócił uwagę na fakt, że zbiór ten do tej pory nie miał w Rosji prezentacji i zalega w magazynach (wypowiedź z 2010 roku)[16]. Ponadto w 2006 roku Wojskowe Biuro Badań Historycznych polskiego Ministerstwa Obrony Narodowej wydało po angielsku książkę Krzysztofa Komorowskiego i Witolda Rawskiego Anti-Katyn, Soviet Prisoners of War in Poland: Facts and Myths[6].

Pomimo powyższych starań, problem traktowania zbrodni katyńskiej jako odwetu za rzekome zbrodnie na jeńcach rosyjskich wciąż powraca. Przykładowo w 2006 roku nacjonalistyczne pismo rosyjskie "Nasz sowriemennik" opublikowało artykuł Władysława Szweda Anty-Katyń, oskarżający Polaków o zbrodnie na jeńcach i przeciwstawiający tę sprawę zbrodni katyńskiej[17]. W 2008 został zatwierdzony do szkół rosyjskich podręcznik Historia Rosji 1900–1945. Stwierdza się w nim m.in., że mord NKWD na polskich oficerach był "sprawiedliwą zemstą historyczną"[18].

W maju 2011 roku nieznani sprawcy umocowali tabliczkę propagandową na obelisku pod Strzałkowem, upamiętniającym 90. rocznicę odzyskania niepodległości, z napisem w języku rosyjskim: "Tutaj spoczywa 8000 radzieckich czerwonoarmistów, brutalnie zamęczonych w polskich obozach śmierci w latach 1919–1921"[19]. O tabliczce informowała należąca do Gazprom-media rosyjska telewizja NTV, nazywając osoby, które zawiesiły tablicę, "nieznanymi patriotami"[19]. Polski historyk Zbigniew Karpus wypowiedział się o tej akcji w kontekście "anty-Katynia"[10], a doradca prezydenta RP i historyk Tomasz Nałęcz określił ją jako "prowokację, propagandę rodem z ZSSR"[20]. Tablica została usunięta z obelisku decyzją wojewody wielkopolskiego, a postępowanie w sprawie zawieszenia tablicy wszczęła prokuratura i policja[21].

24 maja 2011 roku rosyjska publiczna stacja telewizyjna Pierwyj kanał wyemitowała podczas wieczornych wiadomości czteroipółminutowy film o "polskich obozach śmierci"[22], a rosyjski historyk prof. Giennadij Matwiejew, członek Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych, stwierdził w telewizji, że Polska nie przekazała Rosji list zmarłych w polskiej niewoli jeńców bolszewickich z wojny z lat 1919–20, choć taki obowiązek nakładał na nią traktat ryski z 1921 roku[23]. W maju 2011 roku w rosyjskim czasopiśmie naukowym "Woprosy istorii" ukazał się artykuł pt. Sprawa katyńska: na drodze do prawdy (ros. Катынское дело: на пути к правде) autorstwa prof. Inessy Jażborowskiej z Rosyjskiej Akademii Nauk, również będącej członkiem Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych, w którym odniosła się ona do sprawy "anty-Katynia" jako do przykładu fałszowania historii i stwierdziła, że ostateczne zamkniecie sprawy Katynia zależy od woli politycznej przywódców Polski i Rosji[1].

Sprawę wykorzystywania przez propagandę rosyjską tematu jeńców bolszewickich w niewoli polskiej porusza film dokumentalny Co mogą martwi jeńcy autorstwa Anny Ferens, nakręcony w 2010 roku[24].

  1. ↑ a b c d Инесса Сергеевна Яжборовская. Катынское дело: на пути к правде. „Вопросы истории”. s. 22-35. 
  2. ↑ a b c Waldemar Rezmer. Anty-Katyń. „Polska Zbrojna”, s. 64, 27 marca 2011. ISSN 08674523. 
  3. ↑ a b Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 571. ISBN 978-83-247-2036-1.
  4. ↑ a b Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 572. ISBN 978-83-247-2036-1.
  5. ↑ a b Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 573. ISBN 978-83-247-2036-1.
  6. ↑ a b Krzysztof Komorowski, Witold Rawski, Anti-Katyn, Soviet Prisoners of War in Poland: Facts and Myths, przekład Stuart Dowell, Warszawa 2006 (ISBN 8391943593), dane książki w katalogu Biblioteki Narodowej, bn.org.pl [dostęp 2011-07-17]
  7. ↑ Wojciech Materski, Katyń... nasz ból powszedni, Warszawa 2008, str. 135–138 (ISBN 9788373992788)
  8. ↑ Andrzej Nowak, Zgoda z Putinem na jego warunkach? rp.pl, 19 stycznia 2011 [dostęp 2011-07-17]
  9. ↑ a b Marek Tarczyński, Krzywdy wojny z 1920 roku czyli jak Rosja szuka anty-Katynia wyborcza.pl, 16 sierpnia 1995 [dostęp 2011-07-15]
  10. ↑ a b c Zbigniew Karpus, Los naszych jeńców też był tragiczny rp.pl, 17 maja 2011 [dostęp 2011-07-15]
  11. ↑ Szkoła Polsko-Rosyjska kew.org.pl, 17 października 2010 [dostęp 2011-07-15] oraz Żołnierze sowieccy w polskich obozach jenieckich w latach 1919-1922. Anty-Katyń avant la lettre? accademiapolacca.it, 16 marca 2011 [dostęp 2011-07-15]
  12. ↑ a b Anna Łabuszewska, Luki w pamięci tygodnik.onet.pl, 3 sierpnia 2010 [dostęp 2011-07-15]
  13. ↑ a b Dariusz Baliszewski, Anty-Katyń wprost.pl, nr 47/2008 (1352) [dostęp 2011-07-15]
  14. ↑ Wystawa "Katyń. Zbrodnia. Polityka. Moralność" radaopwim.gov.pl, 12 kwietnia 2010 [dostęp 2011-07-15]
  15. ↑ a b Czerwonoarmiści w niewoli polskiej archiwa.gov.pl [dostęp 2011-06-01] oraz Krasnoarmejcy v pol'skom plenu v 1919-1922 gg.: sbornik dokumentov i materialov, Moskwa 2004 (ISBN 5943811354), dane książki w katalogu Biblioteki Narodowej bn.org.pl [dostęp 2011-07-17]
  16. ↑ Rozmowa z prof. Adamem Danielem Rotfeldem, Rosja na rozdrożu... przeglad-tygodnik.pl, 1/2010 [dostęp 2011-07-17]
  17. ↑ Władysław Szwed, Анти-Катынь (ros.) nash-sovremennik.ru, nr 7, 2006 [dostęp 2011-06-10]
  18. ↑ Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska: Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć. Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 576. ISBN 978-83-247-2036-1.
  19. ↑ a b Tablica o brutalnie zamęczonych powiatkoninski.pl, 15 maja 2011 [dostęp 2011-06-01]
  20. ↑ Nałęcz: tablica w Strzałkowie to prowokacja, propaganda rodem z ZSRR polskieradio.pl, 17 maja 2011 [dostęp 2011-06-01]
  21. ↑ Poznańscy policjanci badają tablicę ze Strzałkowa rmf24.pl, 16 maja 2011 [dostęp 2011-06-01]
  22. ↑ Rosyjska telewizja pokazała materiał o "polskich obozach śmierci" rmf24.pl, 25 maja 2011 [dostęp 2011-07-15]
  23. ↑ Rosyjski historyk: nie dostaliśmy list czerwonoarmistów zmarłych w Polsce polskieradio.pl, 25 maja 2011 [dostęp 2011-07-15]
  24. ↑ Co mogą martwi jeńcy kresy.pl, 14 września 2010 [dostęp 2011-06-01]

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anty-Katyń&oldid=27290989”