Muszkatołowiec korzenny

Muszkatołowiec korzenny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	magnoliowe
Rząd	magnoliowce
Rodzina	muszkatołowcowate
Rodzaj	muszkatołowiec
Gatunek	muszkatołowiec korzenny
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} Houtt. Nat. hist. 2(3):333. 1774

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt grafiki = | synonimy = | grafika = | wikispecies = | nazwa łacińska = | opis grafiki = Nieznane pola: "obrazek", "systematyka_ref" oraz "łacina".

Muszkatołowiec korzenny, muszkatowiec, muszkat (Myristica fragrans Houtt.) – gatunek drzewa z rodziny muszkatołowcowatych. Pochodzi ono z Wysp Banda (części Moluków zwanych Wyspami Korzennymi, będących częścią Archipelagu Malajskiego). Jego nasiona znane są jako przyprawa gałka muszkatołowa.

Do Europy gałka muszkatołowa dotarła razem z krzyżowcami. Jest ceniona ze względów smakowych oraz zdrowotnych. W kuchni gałka muszkatołowa stosowana jest do przyprawiania mięs, bigosów, dań ze skorupiaków, a także do pierników, deserów i win. W medycynie znalazła zastosowanie w zwalczaniu reumatyzmu, wzdęć i zaburzeń oskrzelowych.

Charakterystyka

Pokrój

Wiecznie zielone drzewo, dorastające do 10 m, o stożkowatej koronie.

Pień

Pień i gałęzie pokryte są gładką, oliwkową korą przesyconą bezbarwnym sokiem czerwieniejącym na powietrzu.

Liście

Podłużnie eliptyczne, skórzaste, całobrzegie, na końcu zaostrzone, na gałązkach osadzone skrętolegle.

Kwiaty

Roślina dwupienna, kwiaty zebrane w niewielkie kwiatostany, żeńskie o koronie trójłatkowej białego koloru, z jajowatym słupkiem. Męskie z licznymi (ok. 10) pręcikami zrośniętymi w rurkę.

Owoce

żółta z czerwonym nalotem, mięsista, jednonasienna torebka o kształcie i wielkości moreli, o kształcie okrągłym lub nieco gruszkowatym, pękająca dwoma klapami, nasienie brązowe o bruzdowanej powierzchni i marmurkowym, białoszarym 'jądrze', otoczone koronkowatą osnówką o fioletowoczerwonej barwie. Owocnia niedojrzałych owoców, odpowiednio spreparowana, stanowi w niektórych regionach Azji poszukiwany przysmak; z miąższu dojrzałych owoców pozyskuje się niekiedy ciemnoczerwony barwnik.

Zastosowanie

• Surowiec: Po zebraniu, gdy owoce osiągnęły dojrzałość i pękają, usuwa się miąższ torebki, następnie oddziela się od nasienia chrząstkowatą osnówkę i suszy ją otrzymując tzw. "kwiat". Nasiona także są suszone, a następnie usuwa się z nich siatkowaną łupinę. Skład: Gałka muszkatołowa zawiera ok. 8%, a "kwiat" do 16% olejku, którego głównym składnikiem jest mirystycyna, odpowiedzialna za zapach i smak. Oprócz tego gałka zawiera ok. 30% tłuszczu, w którym głównym składnikiem jest kwas muszkatołowy. Dlatego z nasion gorszej jakości wytłacza się olej, znany w handlu jako "masło muszkatołowe" znajdujące zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i perfumeryjnym.
• Roślina uprawna: Obecnie jest szeroko uprawiana w południowo-wschodniej Azji i na Antylach, z których pozyskiwany surowiec uważny jest za gorszej jakości.
• Sztuka kulinarna: Nasiona muszkatołowca "gałka muszkatołowa" oraz ich osnówki (w handlu nazywane "kwiatem muszkatołowym" lub "macis") używane są jako przyprawy, a zawarty w nich olejek eteryczny stosowany jest w przemyśle spożywczym.
• Olejek eteryczny stosowany jest w przemyśle kosmetycznym.
• Drewno tego drzewa używane jest w meblarstwie.
• Gałka muszkatołowa jako afrodyzjak.

Psychoaktywność i toksyczność

W małych ilościach gałka muszkatołowa nie powoduje widocznych zmian fizjologicznych lub neurologicznych. Spożyta w ilości 5-15 gramów ma działanie psychoaktywne z powodu obecności mirystycyny. Ze względu na towarzyszące nieprzyjemne efekty uboczne, rzadko jest stosowana w celach rekreacyjnych. Duże ilości, rzędu 60 g (~12 łyżeczek) i więcej, są niebezpieczne, powodując konwulsje, palpitacje, nudności, w niektórych przypadkach odwodnienie i ogólne uczucie bólu. Po zażyciu dużych ilości doświadczano silnego działania delirycznego. Osoby spożywające gałkę w znacznych ilościach mówią o nieprzyjemnych, trudnych doświadczeniach, włączając w to zaburzenia widzenia (halucynacje) i w wielu przypadkach stany lękowe. Innym efektem spożycia gałki w nadmiernych ilościach jest uczucie oszołomienia związane z napływem krwi do głowy. Do 2001 opisano jeden przypadek śmiertelny, po spożyciu gałki muszkatołowej w kombinacji z flunitrazepamem

Gałka muszkatołowa nie zawiera pochodnych amfetaminy. Nie są one także produktem przemian zachodzących w organizmie po jej spożyciu. Zastosowanie gałki muszkatołowej jako relaksującego narkotyku jest niezbyt popularne ze względu na jej nieprzyjemny smak i poboczne efekty spożycia takie, jak oszołomienie, suchość ust, przyspieszone bicie serca, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, nudności i stany lękowe. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że spożywający nie doświadczy niczego przez około sześć godzin po zażyciu. Efekty mogą pozostawać nawet przez trzy dni. Spożycie dużych ilości gałki muszkatołowej prowadzi do tzw. zatrucia gałką muszkatołową – ostrego rozstroju psychicznego prowadzącego do uczucia nadchodzącej zagłady/śmierci i wstrząśnięcia. Niektóre przypadki prowadziły nawet do hospitalizacji.

Toksyczność podczas ciąży

Gałka muszkatołowa była kiedyś uznawana za środek poronny, ale może być bezpiecznie spożywana w celach kulinarnych. Powoduje jednak produkcję prostaglandyny i zawiera substancje psychoaktywne, co może spowodować poronienie po spożyciu zbyt dużej ilości.

Linki zewnętrzne

• Erowid plants. (ang.).