Pax Britannica: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, int.
drobne merytoryczne, drobne merytoryczne
Linia 6: Linia 6:
Jednakże szybko owa pax britannica uległa zachwianiu gdy zbuntowały się kolonie w Ameryce Północnej (1774) i powstały [[Stany Zjednoczone|USA]] a następnie na pocz. XIX wieku wyzwanie brytyjskiej potędze rzuciła napoleońska [[Francja]]. Dopiero pokonanie Napoleona w [[1815]] oznaczało zaistnienie na nowo brytyjskiej hegemonii, tym razem na dłuższy juz okres. Wielka Brytania po 1815 bywa określana jako "pierwsze supermocarstwo"<ref> zob: ''The world's first superpower : the rise of the British Empire from 1497 to 1901''</ref><ref>''"Wielka Brytania wyłoniła się jako światowe supermocarstwo po ostatecznym pokonaniu Napoleona 18 VI 1815 pod Waterloo"''zob: http://www.international-issues.org/wp/?p=214</ref>.Mimo to potencjalnym przeciwnikiem nadal pozostawała Francja (rywalizacja w Afryce) a także Rosja (wielka gra w Azji Centralnej). Jednakże [[Epoka wiktoriańska]] stanowiła szczyt brytyjskiej potęgi w historii -w porównaniu do innych mocarstw świata - co uwidaczniało się szczególnie w dominacji floty. U jej schyłku - pocz. XX w. , pojawili się nowi rywale - przede wszystkim [[Niemcy]] i [[USA]] na polu militarnym i gospodarczym. Za koniec brytyjskiej hegemonii uznaje się najczęściej wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w [[1914]].
Jednakże szybko owa pax britannica uległa zachwianiu gdy zbuntowały się kolonie w Ameryce Północnej (1774) i powstały [[Stany Zjednoczone|USA]] a następnie na pocz. XIX wieku wyzwanie brytyjskiej potędze rzuciła napoleońska [[Francja]]. Dopiero pokonanie Napoleona w [[1815]] oznaczało zaistnienie na nowo brytyjskiej hegemonii, tym razem na dłuższy juz okres. Wielka Brytania po 1815 bywa określana jako "pierwsze supermocarstwo"<ref> zob: ''The world's first superpower : the rise of the British Empire from 1497 to 1901''</ref><ref>''"Wielka Brytania wyłoniła się jako światowe supermocarstwo po ostatecznym pokonaniu Napoleona 18 VI 1815 pod Waterloo"''zob: http://www.international-issues.org/wp/?p=214</ref>.Mimo to potencjalnym przeciwnikiem nadal pozostawała Francja (rywalizacja w Afryce) a także Rosja (wielka gra w Azji Centralnej). Jednakże [[Epoka wiktoriańska]] stanowiła szczyt brytyjskiej potęgi w historii -w porównaniu do innych mocarstw świata - co uwidaczniało się szczególnie w dominacji floty. U jej schyłku - pocz. XX w. , pojawili się nowi rywale - przede wszystkim [[Niemcy]] i [[USA]] na polu militarnym i gospodarczym. Za koniec brytyjskiej hegemonii uznaje się najczęściej wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w [[1914]].
Po I wojnie światowej kiedy główny rywal wielkiej Brytanii - Niemcy zostały pokonane, USA - potencjalny następca W.Brytanii w roli hegemona - powóciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji a Francja choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną, [[Imperium Brytyjskie]] nadal mogło odgrywać rolę "wiodącego mocarstwa światowego"<ref>Steven E. Lobell: ''The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics'', s.85</ref><ref>''Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej.'' Moczulski: ''Geopolityka'', s. 349</ref>. Jednakże na przeszkodzie temu stanęły nowe wydarzenia: zrównanie brytyjskiej potęgi morskiej - podstawy dominacji w świecie - z amerykańską w [[Traktat waszyngtoński (1922)|Traktacie waszyngtońskim]] w [[1922]]; osłabienie wewnętrznej spójności Imperium na skutek uznania niepodległości dominiów - przyznanej przez [[Statut Westminsterski (1931)]], buntów w Indiach i Palestynie; imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii które doprowadziły do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]; oraz pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i ZSRR ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W [[1945]] to [[USA]] i [[ZSRR]] były globalnymi potęgami a Imperium Brytyjskie było w przededniu rozpadu.
Po I wojnie światowej kiedy główny rywal wielkiej Brytanii - Niemcy zostały pokonane, USA - potencjalny następca W.Brytanii w roli hegemona - powóciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji a Francja choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną, [[Imperium Brytyjskie]] nadal mogło odgrywać rolę "wiodącego mocarstwa światowego"<ref>Steven E. Lobell: ''The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics'', s.85</ref><ref>''Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej.'' Moczulski: ''Geopolityka'', s. 349</ref>. Jednakże na przeszkodzie temu stanęły nowe wydarzenia: zrównanie brytyjskiej potęgi morskiej - podstawy dominacji w świecie - z amerykańską w [[Traktat waszyngtoński (1922)|Traktacie waszyngtońskim]] w [[1922]]; osłabienie wewnętrznej spójności Imperium na skutek uznania niepodległości dominiów - przyznanej przez [[Statut Westminsterski (1931)]], buntów w Indiach i Palestynie; imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii które doprowadziły do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]; oraz pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i ZSRR ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W [[1945]] to [[USA]] i [[ZSRR]] były globalnymi potęgami a Imperium Brytyjskie było w przededniu rozpadu.
Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku kształtowała się również koncepcja "Pax anglosaxonica", w myśl której oba globalne mocarstwa - [[Wielka Brytania]] i [[USA]] - sprawowałyby wspólnie hegemonię.<ref>"Pax anglosaxonica"Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.</ref>
Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku kształtowała się również koncepcja "Pax anglosaxonica", w myśl której oba globalne mocarstwa - [[Wielka Brytania]] i [[USA]] - sprawowałyby wspólnie hegemonię.<ref>"Pax anglosaxonica"Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.</ref><ref>http://bev.berkeley.edu/ipe/readings/WorldinDepression.txt</ref>


{{Przypisy}}
{{Przypisy}}

Wersja z 20:16, 21 sie 2011

Szablon:Źródła Pax Britannica (łac. Pokój Brytyjski) - koncepcja światowe i kolonialnej hegemonii brytyjskiej od XVIII do XIX wieku.

Idea ta, oparta była na Pax Romana, wywodzącego się ze starożytnego Rzymu. Jej celem było wpływanie na losy świata, a przede wszystkim Imperium Brytyjskiego, za pomocą idei oraz koncepcji epoki elżbietańskiej, religii chrześcijańskiej oraz rozwijającej się etyki wolnego handlu. Od XVI w. Anglia, a od XVIII w. wielka Brytania konkurowała na morzach z Hiszpanią, Holandią i Francją. Za moment osiągniecia przez Wielką Brytanię światowej hegemonii uznać można już zwycięstwo w wojnie siedmioletniej w 1763 nad konkurencją ze strony Francji.[1]. Jednakże szybko owa pax britannica uległa zachwianiu gdy zbuntowały się kolonie w Ameryce Północnej (1774) i powstały USA a następnie na pocz. XIX wieku wyzwanie brytyjskiej potędze rzuciła napoleońska Francja. Dopiero pokonanie Napoleona w 1815 oznaczało zaistnienie na nowo brytyjskiej hegemonii, tym razem na dłuższy juz okres. Wielka Brytania po 1815 bywa określana jako "pierwsze supermocarstwo"[2][3].Mimo to potencjalnym przeciwnikiem nadal pozostawała Francja (rywalizacja w Afryce) a także Rosja (wielka gra w Azji Centralnej). Jednakże Epoka wiktoriańska stanowiła szczyt brytyjskiej potęgi w historii -w porównaniu do innych mocarstw świata - co uwidaczniało się szczególnie w dominacji floty. U jej schyłku - pocz. XX w. , pojawili się nowi rywale - przede wszystkim Niemcy i USA na polu militarnym i gospodarczym. Za koniec brytyjskiej hegemonii uznaje się najczęściej wybuch I wojny światowej w 1914. Po I wojnie światowej kiedy główny rywal wielkiej Brytanii - Niemcy zostały pokonane, USA - potencjalny następca W.Brytanii w roli hegemona - powóciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji a Francja choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną, Imperium Brytyjskie nadal mogło odgrywać rolę "wiodącego mocarstwa światowego"[4][5]. Jednakże na przeszkodzie temu stanęły nowe wydarzenia: zrównanie brytyjskiej potęgi morskiej - podstawy dominacji w świecie - z amerykańską w Traktacie waszyngtońskim w 1922; osłabienie wewnętrznej spójności Imperium na skutek uznania niepodległości dominiów - przyznanej przez Statut Westminsterski (1931), buntów w Indiach i Palestynie; imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii które doprowadziły do II wojny światowej; oraz pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i ZSRR ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W 1945 to USA i ZSRR były globalnymi potęgami a Imperium Brytyjskie było w przededniu rozpadu. Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku kształtowała się również koncepcja "Pax anglosaxonica", w myśl której oba globalne mocarstwa - Wielka Brytania i USA - sprawowałyby wspólnie hegemonię.[6][7]

  1. ↑ „Wojna 7 letnia dała Anglii absolutną przewagę na morzu, jej flota dominowała na oceanie atlantyckim i indyjskim (…) Powstało pierwsze kolonialne imperium brytyjskie obejmujące bezgraniczne posiadłości europejskie i władztwo mórz. Zasada równowagi sił w stosunkach europejskich, zapewniła Anglii hegemonię w świecie(..) godziła przede wszystkim we Francję – pokonanego, lecz zawsze jeszcze groźnego przeciwnika i rywala na szlakach morskich” Z.Libiszowska: Thomas Jefferson. Ossolineum, 1984 s. 25
  2. ↑ zob: The world's first superpower : the rise of the British Empire from 1497 to 1901
  3. ↑ "Wielka Brytania wyłoniła się jako światowe supermocarstwo po ostatecznym pokonaniu Napoleona 18 VI 1815 pod Waterloo"zob: http://www.international-issues.org/wp/?p=214
  4. ↑ Steven E. Lobell: The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics, s.85
  5. ↑ Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej. Moczulski: Geopolityka, s. 349
  6. ↑ "Pax anglosaxonica"Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.
  7. ↑ http://bev.berkeley.edu/ipe/readings/WorldinDepression.txt
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pax_Britannica&oldid=27730272”