Związek Syndykalistów Polskich: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 12:09, 15 kwi 2012

Szablon:Źródła Związek Syndykalistów Polskich (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze syndykalistycznym, działająca od kwietnia 1941 r. do 1945 r.

21 października 1939 r. powstał w Warszawie Związek "Wolność i Lud", bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: Związek Patriotyczny, Związek Związków Zawodowych, Polski Związek Zachodni, Światowy Związek Polaków z Zagranicy, Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej, Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego oraz kilku mniejszych lewicowych i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. Kazimierz Zakrzewski, Jerzy Szurig, Stanisław Bukowiecki, S. Szwedowski, L. Bigosiński, Stefan Kapuściński. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, Roman Galicz i por. Jerzy Złotowski ps. "Poręba". Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji "Kujmy broń"^[1].

W grudniu 1939 r. utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne "Wolność i Lud" (od 2 stycznia 1940 r. Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych "trójek" i "piątek" dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze Związkiem Walki Zbrojnej, prowadząc także początkowo akcje małego sabotażu w ramach grupy "Wawer". ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i Franciszek Niepokólczycki, szef Związku Odwetu, jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w 1941 r. przez KG ZWZ jako lojalne.

W kwietniu 1941 r. Związek "Wolność i Lud" został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem 1942 r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z AK doprowadziło do przejścia prawie całej "dywersji" ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe "Zew", nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 "trójki": wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną^[2].

ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: "Akcja", a od 1941 r. "Sprawa", "Czyn", "Sprawa Chłopska" – przeznaczona dla wsi, "Myśl Młodych" – przeznaczone dla młodzieży, "Dekada", codzienny biuletyn informacyjny "Iskra")^[3].

W listopadzie 1942 r. ZSP współtworzył Patriotyczny Front Lewicy Polskiej. W 1943 r. powstał "Program ZSP", którego główne tezy były następujące:

powojenny ustrój polityczny Polski Ludowej będzie się opierał na związku samodzielnych, wolnych gmin,
państwo będzie stanowiło federację korporacji gospodarczych, kulturalnych i terytorialnych, realizującą władzę społeczeństwa, a nie władzę nad społeczeństwem,
administrację państwową zastąpią delegaci wybrani przez samorządy pracownicze,
zniszczenie kapitalizmu doprowadzi do powstania wolnościowego socjalizmu, gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,
zachowanie przedwojennych granic na wschodzie i stworzenie nowych opartych na Odrze i Bałtyku na zachodzie.
idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w Europie Środkowej^[4].

Podczas Powstania Warszawskiego na Starym Mieście walczyła 104 Kompania Syndykalistów pod dowództwem ppor. Kazimierza Puczyńskiego ps. "Wroński", a w Śródmieściu – tzw. Brygada Syndykalistyczna pod dowództwem Edwarda Wołoncieja-Czemiera formalnie związana z Syndykalistycznym Porozumieniem Powstańczym, a nie ZSP.

W lutym 1944 r. ZSP współtworzyło Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 r. ZSP uznał Krajową Radę Narodową i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po 1945 r. nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego^[5].

↑ Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427
↑ Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422
↑ Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108
↑ Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44
↑ Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38

Linki zewnętrzne

Syndykaliści warszawscy na stronie miastospoleczne.pl

[1] Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427

[2] Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422

[3] Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108

[4] Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44

[5] Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 '''Związek Syndykalistów Polskich''' (ZSP) – polska cywilno-wojskowa organizacja konspiracyjna o charakterze [[syndykalizm|syndykalistycznym]], działająca od kwietnia [[1941]] r. do [[1945]] r.
-października [[1939]] r. powstał w [[Warszawa|Warszawie]] [[Związek "Wolność i Lud"]], bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: [[Związek Patriotyczny]], [[Związek Związków Zawodowych]], [[Polski Związek Zachodni]], [[Światowy Związek Polaków z Zagranicy]], [[Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej]], [[Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego]] oraz kilku mniejszych [[lewica|lewicowych]] i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. [[Kazimierz Zakrzewski]], [[Jerzy Szurig]], [[Stanisław Bukowiecki]], S. Szwedowski, L. Bigosiński, [[Stefan Kapuściński]]. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, [[Roman Galicz]] i por. [[Jerzy Złotowski]] ps. "Poręba". Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji "Kujmy broń"<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427}</ref>.
+października [[1939]] r. powstał w [[Warszawa|Warszawie]] [[Związek "Wolność i Lud"]], bazujący na członkach przedwojennych organizacji o charakterze lewicowo-patriotycznym i syndykalistycznym, jak: [[Związek Patriotyczny]], [[Związek Związków Zawodowych]], [[Polski Związek Zachodni]], [[Światowy Związek Polaków z Zagranicy]], [[Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej]], [[Robotniczy Instytut Oświaty i Kultury imienia S. Żeromskiego]] oraz kilku mniejszych [[lewica|lewicowych]] i syndykalistycznych grup. Wśród założycieli byli m.in. prof. [[Kazimierz Zakrzewski]], [[Jerzy Szurig]], [[Stanisław Bukowiecki]], S. Szwedowski, L. Bigosiński, [[Stefan Kapuściński]]. Organizacja składała się z pionu cywilnego z Komitetem Centralnym na czele oraz wojskowego. Na czele ZSP stał Komendant Główny, którym byli kolejno: S. Kapuściński, [[Roman Galicz]] i por. [[Jerzy Złotowski]] ps. "Poręba". Główne założenia programowe zostały przedstawione w deklaracji "Kujmy broń"<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 427</ref>.
 W grudniu 1939 r. utworzono własne oddziały bojowe pod nazwą Polskie Oddziały Syndykalistyczne "Wolność i Lud" (od 2 stycznia [[1940]] r. Oddziały Sabotażowo-Szturmowe), których komendantem został S. Kapuściński. Podlegały one bezpośrednio Komendantowi Głównemu. Ich zadaniem było prowadzenie bieżącej walki w formie głównie działań sabotażowo-dywersyjnych. Składały się one z głęboko zakonspirowanych "trójek" i "piątek" dywersyjnych. Ich członkom nie wolno było brać udziału w żadnych innych wojskowych i cywilnych komórkach ZSP i wykonywać innych prac organizacyjnych. Pion wojskowy ZSP współpracował blisko ze [[Związek Walki Zbrojnej|Związkiem Walki Zbrojnej]], prowadząc także początkowo akcje [[mały sabotaż|małego sabotażu]] w ramach grupy [[Wawer (harcerstwo)|"Wawer"]]. ZSP należał do organizacji, które w nomenklaturze ZWZ określano jako scalone II stopnia, czyli podporządkowane jedynie na szczeblu dowodzenia. Rozmowy w sprawie wojskowej współpracy prowadzili S. Szwedowski z ramienia KC ZSP i [[Franciszek Niepokólczycki]], szef [[Związek Odwetu|Związku Odwetu]], jako przedstawiciel ZWZ. Współdziałanie to było określane było w [[1941]] r. przez KG ZWZ jako lojalne.
-W kwietniu 1941 r. Związek "Wolność i Lud" został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem [[1942]] r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z [[Armia Krajowa|AK]] doprowadziło do przejścia prawie całej "dywersji" ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe "Zew", nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 "trójki": wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną<ref>Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422}</ref>.
+W kwietniu 1941 r. Związek "Wolność i Lud" został przemianowany na Związek Syndykalistów Polskich. Latem [[1942]] r. doszło do rozłamu w Oddziałach Sabotażowo-Szturmowych, kiedy paru oficerów silnie związanych z [[Armia Krajowa|AK]] doprowadziło do przejścia prawie całej "dywersji" ZSP do AK. W rezultacie pion wojskowy trzeba było organizować niemal od początku. 12 października 1942 r. odbudowane Oddziały Sabotażowo-Szturmowe przekształcono w Oddziały Szturmowe "Zew", nastawione już wyraźnie na walkę zbrojną i wkrótce podporządkowane KG AK. Na czele Komendy Oddziałów Szturmowych stali R. Galicz, a następnie por. J. Złotowski. Według koncepcji kierownictwa ZSP Oddziały Szturmowe miały wykonywać zadania o charakterze wywiadowczym, dywersyjnym i likwidacyjnym. Składały się one z brygad szturmowych, które z kolei dzieliły się na 3 "trójki": wywiadowczą, dywersyjną i likwidacyjną<ref>Tomasz Strzembosz, Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939-1944, Warszawa 1983, s. 58-61, 315-317, 421-422</ref>.
-ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: "Akcja", a od [[1941]] r. "Sprawa", "Czyn", "Sprawa Chłopska" – przeznaczona dla wsi, "Myśl Młodych" – przeznaczone dla młodzieży, "Dekada", codzienny biuletyn informacyjny "Iskra")<ref>Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108}</ref>.
+ZSP prowadził także szeroką działalność wydawniczo-propagandową (pisma konspiracyjne: "Akcja", a od [[1941]] r. "Sprawa", "Czyn", "Sprawa Chłopska" – przeznaczona dla wsi, "Myśl Młodych" – przeznaczone dla młodzieży, "Dekada", codzienny biuletyn informacyjny "Iskra")<ref>Stanisława Lewandowska, Polska konspiracyjna prasa informacyjno-polityczna 1939-1945, Warszawa 1982, s. 106-108</ref>.
 W listopadzie 1942 r. ZSP współtworzył [[Patriotyczny Front Lewicy Polskiej]]. W [[1943]] r. powstał "Program ZSP", którego główne tezy były następujące:
@@ Linia 16: / Linia 16: @@
 *zniszczenie [[kapitalizm|kapitalizmu]] doprowadzi do powstania wolnościowego [[socjalizm|socjalizmu]], gwarantującego dobrobyt całemu społeczeństwu,
 * zachowanie przedwojennych granic na wschodzie i stworzenie nowych opartych na [[Odra|Odrze]] i [[Morze Bałtyckie|Bałtyku]] na zachodzie.
-* idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w [[Europa|Europie]] Środkowej<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44}</ref>.
+* idea stworzenia wspólnoty słowiańskiej w [[Europa|Europie]] Środkowej<ref>Wizje Polski. Programy polityczne lat wojny i okupacji 1939-1944, wybór i opracowanie Kazimierz Przybysz, Warszawa 1992, s. 30-44</ref>.
 Podczas [[powstanie warszawskie|Powstania Warszawskiego]] na [[Stare Miasto (Warszawa)|Starym Mieście]] walczyła [[104 Kompania Syndykalistów]] pod dowództwem ppor. [[Kazimierz Puczyński|Kazimierza Puczyńskiego]] ps. "Wroński", a w [[Śródmieście|Śródmieściu]] – tzw. [[Brygada Syndykalistyczna]] pod dowództwem [[Edward Wołonciej-Czemier|Edwarda Wołoncieja-Czemiera]] formalnie związana z [[Syndykalistyczny Porozumienie Powstańcze|Syndykalistycznym Porozumieniem Powstańczym]], a nie ZSP.
-W lutym [[1944]] r. ZSP współtworzyło [[Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych|Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych]]. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 r. ZSP uznał [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] i [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]]. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po [[1945]] r. nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego<ref>Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38}</ref>.
+W lutym [[1944]] r. ZSP współtworzyło [[Centralizacja Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych|Centralizację Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych]]. Z inicjatywy ZSP zaczęły powstawać wówczas (głównie w Warszawie i na Kielecczyźnie) liczne komitety fabryczne, będące konspiracyjną namiastką związków zawodowych. We wrześniu 1944 r. ZSP uznał [[Krajowa Rada Narodowa|Krajową Radę Narodową]] i [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]]. W zamian komuniści podpisali wspólną deklarację (nie zrealizowaną), która miała oddawać po zakończeniu wojny zarządzanie przemysłem w ręce związków zawodowych, a z Krajowej Rady Związków Zawodowych uczynić najwyższy organ polityki gospodarczej w państwie. ZSP oficjalnie nigdy nie została rozwiązana, jednak po [[1945]] r. nie podjęła dalszej działalności. Niektóre z osób z dawnego ZSP po wyzwoleniu włączyły się w odbudowę ruchu spółdzielczego<ref>Jarosław Tomasiewicz, Między faszyzmem a anarchizmem: nowe idee dla Nowej Ery, Pyskowice 2000, s. 38</ref>.
 {{Przypisy}}