Krzyż Rycerski

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego
Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes

Awers Awers insygniów orderu V klasy
Baretka
Ustanowiono	1 września 1939

Krzyż Rycerski, właśc. Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego (niem. Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes, RK) - niemiecki order, najwyższe odznaczenie wojskowe okresu III Rzeszy. Stanowił rozszerzenie klas Krzyża Żelaznego.

Historia

Krzyż Rycerski został ustanowiony na początku II wojny światowej, 1 września 1939, przez Adolfa Hitlera. Początkowo stanowił on jedną klasę Krzyża Żelaznego, między Krzyżem Żelaznym I klasy, a Krzyżem Wielkiego Krzyża Żelaznego. W toku wojny ustanowiono dalsze cztery klasy Krzyża Rycerskiego: 3 czerwca 1940 Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu, a 28 września 1941 Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu i Mieczami oraz z Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami. Najwyższa klasa, Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami, została ustanowiona 29 grudnia 1944.

Zasady nadawania

Krzyż Rycerski został ustanowiony w celu wypełnienia luki pomiędzy istniejącymi już wcześniej w historii orderami: Krzyżem Żelaznym a Krzyżem Wielkim Krzyża Żelaznego. Podobnym orderem istniejącym w historii Niemiec był Pour le Merite nadawany oficerom podczas I wojny światowej, lecz w odróżnieniu od niego, Krzyż Rycerski miał być nadawany żołnierzom wszystkich stopni w celu podkreślenia egalitaryzmu armii (mimo to, większość odznaczonych stanowili oficerowie).

Krzyż Rycerski mógł być nadany co do zasady osobie odznaczonej uprzednio Krzyżem Żelaznym I klasy, następnie też zachowywano porządek nadawania kolejnych klas. Przede wszystkim nadawany był za wyjątkowy akt odwagi w obliczu nieprzyjaciela, mógł być też nadany za całokształt dowodzenia podczas bitwy. Ponadto, w lotnictwie myśliwskim był nadawany za uzyskanie odpowiedniej liczby punktów za zestrzelenie wrogich samolotów (początkowo 20 punktów, punkty zależały m.in. od liczby silników samolotów - do trzech za samolot czterosilnikowy). W marynarce był także nadawany za zatopienie okrętów lub statków o tonażu 100.000 ton lub czyn wykraczający poza zwykłe obowiązki (np. uratowanie ciężko uszkodzonego okrętu). Podczas wojny szczegółowe kryteria były zaostrzane, lecz zdarzały się też wyjątki od ogólnych zasad.

Krzyż Rycerski Żelaznego Krzyża miał oznakę w formie krzyża równoramiennego o rozszerzających się na zewnątrz ramionach. Wymiary wahały się od 48,2 mm do 48,8 mm. Noszony był na czarno-biało-czerwonej wstążce pod szyją, szerokości 45 mm.

Krzyż Rycerski dzielił się na pięć klas (od najniższej):

• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes)
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub)
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu i Mieczami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub und Schwertern)
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu, Mieczami i Diamentami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Eichenlaub, Schwertern und Diamanten)
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Diamentami (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes mit Goldenem Eichenlaub, Schwertern und Diamanten).

• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego
  Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu
  Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu
• Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu i Mieczami
  Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu i Mieczami
• 
  Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Diamentami

Odznaczeni

Pierwsze nadanie Krzyży Rycerskich miało miejsce 30 września 1939, do końca 1939 nadano ich 27.

Ogółem nadano członkom niemieckich sił zbrojnych 7318 Krzyży Rycerskich Krzyża Żelaznego (spotyka się też liczbę 7313), 882 Krzyże z Liśćmi Dębowymi, 159 Krzyży z Liśćmi Dębowymi i Mieczami, 27 Krzyży z Liśćmi Dębowymi, Mieczami i Diamentami oraz tylko jeden Krzyż ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami (otrzymał go Hans-Ulrich Rudel - przewidywano, że otrzyma go tylko 12 osób). W tej liczbie zawiera się także 32 odznaczonych cudzoziemców służących w Waffen-SS (w tym trzech - Krzyże z Liśćmi Dębu).

Krzyże nadano ponadto 41 członkom obcych sił zbrojnych: 18 Rumunom, 9 Włochom, 8 Węgrom i po 2 Japończykom, Słowakom i Finom. Z tego, przyznano 1 Krzyż z Liśćmi Dębowymi i Mieczami (pośmiertnie dla Isoroku Yamamoto) i 5 Krzyży z Liśćmi Dębowymi.

Krzyże z Liśćmi Dębowymi, Mieczami i Brylantami otrzymali: Albert Kesselring, Erwin Rommel, Walther Model, Ferdinand Schörner, Josef „Sepp” Dietrich, Hermann Balck, Hans Hube, Hasso von Manteuffel, Dietrich von Saucken, Karl Mauss, Hermann-Bernhard Ramcke, Herbert Otto Gille, Theodor Tolsdorff, Adolf Galland, Adelbert Schulz, Hyazinth Graf Strachwitz, Helmut Lent, Werner Mölders, Gordon Gollob, Hans-Ulrich Rudel, Albrecht Brandi, Wolfgang Lüth, Walter Nowotny, Heinz-Wolfgang Schnaufer, Hermann Graf, Erich Hartmann, Hans Joachim Marseille. Wśród nich było 3 feldmarszałków, 10 generałów i 3 pułkowników wojsk lądowych, 9 lotników i 2 dowódców okrętów podwodnych.

Krzyż Rycerski po 1945

Ustawa Republiki Federalnej Niemiec z dnia 26 lipca 1957 zezwoliła na noszenie krzyży Żelaznego i Rycerskiego w nowej postaci – na awersie oznaki umieszczono w jej środku zamiast swastyki stylizowane gałązki dębowe, z datą "1939" na dolnym ramieniu krzyża, a na rewersie datę "1813" na dolnym ramieniu krzyża.

Bibliografia

• Paul Hieronymussen, Orders, Medals and Decorations of Britain and Europe in Colour, London 1975