Niewidoczna strona Księżyca: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m propozycja kompromisu w sprawie "ciemnej strony"{{fd}} |
m →Charakterystyka: lit. |
||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
== Charakterystyka == |
== Charakterystyka == |
||
[[Plik:MoonTopoGeoidUSGS.jpg|mały|Topografia Księżyca w odniesieniu do księżycowej [[geoida|geoidy]]; po prawej niewidoczna strona Księżyca]] |
[[Plik:MoonTopoGeoidUSGS.jpg|mały|Topografia Księżyca w odniesieniu do księżycowej [[geoida|geoidy]]; po prawej niewidoczna strona Księżyca]] |
||
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne [[Morze księżycowe|morza księżycowe]] (2% jej powierzchni{{r|morza}} w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się [[Mare Ingenii]], [[Mare Moscoviense]] i [[Mare Orientale]] (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także [[Mare Humboldtianum]] i [[Mare Marginis]]. Zastygła lawa wypełnia również duży [[Ciołkowski (krater księżycowy)|krater Ciołkowski]]. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi [[krater uderzeniowy|kraterami uderzeniowymi]] różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, [[Basen Biegun Południowy |
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne [[Morze księżycowe|morza księżycowe]] (2% jej powierzchni{{r|morza}} w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się [[Mare Ingenii]], [[Mare Moscoviense]] i [[Mare Orientale]] (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także [[Mare Humboldtianum]] i [[Mare Marginis]]. Zastygła lawa wypełnia również duży [[Ciołkowski (krater księżycowy)|krater Ciołkowski]]. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi [[krater uderzeniowy|kraterami uderzeniowymi]] różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, [[Basen Biegun Południowy – Aitken]]. |
||
== Badania == |
== Badania == |
||
Wersja z 08:55, 10 wrz 2012
Niewidoczna lub odwrotna strona Księżyca – powierzchnia odwróconej od Ziemi półkuli Księżyca, która nigdy nie jest widoczna z Ziemi ze względu na rotację synchroniczną satelity. Libracja Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie ok. 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów sond kosmicznych.
Bywa ona niesłusznie nazywana „ciemną stroną Księżyca”[a], chociaż otrzymuje minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi (znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca podlega zaćmieniom).
Charakterystyka
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne morza księżycowe (2% jej powierzchni[1] w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się Mare Ingenii, Mare Moscoviense i Mare Orientale (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także Mare Humboldtianum i Mare Marginis. Zastygła lawa wypełnia również duży krater Ciołkowski. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi kraterami uderzeniowymi różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, Basen Biegun Południowy – Aitken.
Badania
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała radziecka sonda Łuna 3 w 1959 r.; Akademia Nauk ZSRR wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni[2]. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 r. inna radziecka sonda, Zond 3[3]. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji Apollo 8 w 1968 r.
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory (2012) żadne lądowanie załogowe, ani miękkie lądowanie sondy bezzałogowej (kilka sond uderzyło w nią). Harrison Schmitt, jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski[4]. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik Apollo 17 ostatecznie wylądował na widocznej stronie.
- ↑ Pojęcia „ciemna strona” Księżyca lub „mroczna strona Księżyca” są w przenośni stosowane jako określenie zjawisk tajemniczych, budzących niepokój (w tym spraw związanych z przebiegiem misji księżycowych[potrzebny przypis]). Przykładem jest nazwa albumu The Dark Side of the Moon grupy Pink Floyd, poświęconego trudnym problemom współczesnego życia (pieniądze, chciwość, przemijanie, szaleństwo, wojna).
Zobacz też
- ↑ J.J. Gillis, P.D. Spudis. The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria. „Lunar and Planetary Science”. 27, s. 413–404, 1996.
- ↑ Akademia Nauk ZSRR: Atlas odwrotnej strony Księżyca. Tłum. Andrzej Kajetan Wróblewski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.
- ↑ Zond 3. [w:] National Space Science Data Center [on-line]. NASA. [dostęp 2012-09-06]. (ang.).
- ↑ Andrew Chaikin: A Man on the Moon: Lunar explorers. Time-Life Books, 1999, s. 200, 201.