Jankiel Herszkowicz: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Pbk (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
39 515 edycji
wnuczki nie lansujemy
drobne techniczne, drobne redakcyjne
Linia 37: Linia 37:
Jankiel Herszkowicz urodził się w Opatowie, do Łodzi przeprowadził się z całą rodziną tuż przed wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w roku 1938. Więzień [[Ghetto Litzmannstadt|łódzkiego getta]] wraz z całą rodziną. Jego rodzice i najmłodszy brat zostali we wrześniu 1942, podczas tzw. "Wielkiej Szpery"[http://www.sztetl.org.pl/pl/article/lodz/16,relacje-wspomnienia/11925,wielka-szpera/], wywiezieni do ośrodka zagłady łódzkich Żydów w [[Kulmhof|Kulmhof am Nehr]] (Chełmno n. Nerem, k. Koła) i tam zamordowani.
Jankiel Herszkowicz urodził się w Opatowie, do Łodzi przeprowadził się z całą rodziną tuż przed wybuchem [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w roku 1938. Więzień [[Ghetto Litzmannstadt|łódzkiego getta]] wraz z całą rodziną. Jego rodzice i najmłodszy brat zostali we wrześniu 1942, podczas tzw. "Wielkiej Szpery"[http://www.sztetl.org.pl/pl/article/lodz/16,relacje-wspomnienia/11925,wielka-szpera/], wywiezieni do ośrodka zagłady łódzkich Żydów w [[Kulmhof|Kulmhof am Nehr]] (Chełmno n. Nerem, k. Koła) i tam zamordowani.


J. Herszkowicz dopiero w getcie zaczął pisać, komponować i wykonywać swoje piosenki na jego ulicach. Początkowo z tego się utrzymywał. Po "Wielkiej Szperze", zmuszony został warunkami życia w getcie po tych tragicznych wrześniowych wydarzeniach do zaprzestania koncertów ulicznych. Podjął pracę m.in. w sklepie, piekarni, drukarni (przy dzisiejszej ul. Wojska Polskiego 10) i tu, w miejscu pracy, kontynuował swoją działaność piosenkarską. W sierpniu 1944, podczas likwidacji getta, wywieziony do [[Auschwitz-Birkenau|obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau]], a stamtąd do obozu pracy w Brunszwiku.
J. Herszkowicz dopiero w getcie zaczął pisać, komponować i wykonywać swoje piosenki na jego ulicach. Początkowo z tego się utrzymywał. Po "Wielkiej Szperze", zmuszony został warunkami życia w getcie po tych tragicznych wrześniowych wydarzeniach do zaprzestania koncertów ulicznych. Podjął pracę m.in. w sklepie, piekarni, drukarni (przy dzisiejszej ul. Wojska Polskiego 10) i tu, w miejscu pracy, kontynuował swoją działalność piosenkarską. W sierpniu 1944, podczas likwidacji getta, wywieziony do [[Auschwitz-Birkenau|obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau]], a stamtąd do obozu pracy w Brunszwiku.


Po wojnie powrócił do Łodzi i nadal zajmował się tworzeniem piosenek. W 1966 jego utwory zostały nagrane przez rozgłośnię Polskiego Radia w Łodzi (z serii nagranych wóczas piosenek zachowało się tylko osiem, w tym jedna w taśmotece łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia).
Po wojnie powrócił do Łodzi i nadal zajmował się tworzeniem piosenek. W 1966 jego utwory zostały nagrane przez rozgłośnię [[Polskie Radio Łódź|Polskiego Radia w Łodzi]] (z serii nagranych wówczas piosenek zachowało się tylko osiem, w tym jedna w taśmotece łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia).


Ożenił się i miał dwóch synów{{r|spacerownik}}, Aleksandra (zm. 2006; 51 lat) i Jerzego(?).
Ożenił się i miał dwóch synów{{r|spacerownik}}, Aleksandra (zm. 2006; 51 lat) i Jerzego(?).


Po antysemickich wydarzeniach [[Marzec 1968#Antyżydowskie działania komunistycznej władzy|w marcu 1968 r.]] w Polsce, kiedy wielu Polaków żydowskiego pochodzenia wyjechało z kraju dobrowolnie lub zostało do tego zmuszonych J. Herszkowicz pozostał. Jednak nie czuł się już tu bezpiecznie. Osamotniony i niepewny przyszłości popełnił w pracy (Technikum Chemiczne w Łodzi, ul. Tamka 12) samobójstwo w roku 1972{{r|ushmm_hershkovitsh|photo}}. Jego szczątki spoczywają na [[Nowy cmentarz żydowski w Łodzi|nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi]] przy ul. Brackiej<ref>Pierwotnie został przez rodzinę pochowany na cmentarzu na Dołach, w części "komunalnej B" (obawiającej się, że w nieokreśłonej przyszłości cmentarz żydowski przy ul. Brackiej może zostać zlikwidowany). Ekshumowany za sprawą rodziny wraz z pomnikiem na cmentarz żydowski przy ul. Brackiej na początku 2012. Tu w kwaterze .....</ref>.
Po antysemickich wydarzeniach [[Marzec 1968#Antyżydowskie działania komunistycznej władzy|w marcu 1968 r.]] w Polsce, kiedy wielu Polaków żydowskiego pochodzenia wyjechało z kraju dobrowolnie lub zostało do tego zmuszonych J. Herszkowicz pozostał. Jednak nie czuł się już tu bezpiecznie. Osamotniony i niepewny przyszłości popełnił w pracy (Technikum Chemiczne w Łodzi, ul. Tamka 12) samobójstwo w roku 1972{{r|ushmm_hershkovitsh|photo}}. Jego szczątki spoczywają na [[Nowy cmentarz żydowski w Łodzi|nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi]] przy ul. Brackiej<ref>Pierwotnie został przez rodzinę pochowany na [[Cmentarz Doły w Łodzi|cmentarzu na Dołach]], w części "komunalnej B" (obawiającej się, że w nieokreślonej przyszłości cmentarz żydowski przy ul. Brackiej może zostać zlikwidowany). Ekshumowany za sprawą rodziny wraz z pomnikiem na cmentarz żydowski przy ul. Brackiej na początku 2012. Tu w kwaterze .....</ref>.


W dniu 5 września 2012 r., z okazji obchodów 70. rocznicy "Wielkiej Szpery", w [[Muzeum Kinematografii w Łodzi]], miała miejsce polska premiera filmu Davida Kaufmana, między z jego udziałem oraz rodziny J. Herszkowicza<ref>Niezależny twórca filmowy z Toronto (Kanada).</ref>, p.t. "''Song of the Lodz Ghetto: Documentary celebrates Polish rebel troubadour''."[http://www.thestar.com/entertainment/movies/article/855023--song-of-the-lodz-ghetto-documentary-celebrates-polish-rebel-troubadour], o życiu i twórczości Jankiela Herszkowicza<ref>DP [Dariusz Pawłowski], O Herszkowiczu; '''[w:]''' "Polska. Dziennik Łódzki., nr 207, 5 IX 2012, s. 13.; porównaj głos recenzyjny po obejrzeniu tego filmu: [http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/650995,piesniarz-z-lodzkiego-getta,id,t.html#komentarze]</ref>.
W dniu 5 września 2012 r., z okazji obchodów 70. rocznicy "Wielkiej Szpery", w [[Muzeum Kinematografii w Łodzi]], miała miejsce polska premiera filmu Davida Kaufmana, między innymi z jego udziałem oraz rodziny J. Herszkowicza<ref>Niezależny twórca filmowy z Toronto (Kanada).</ref>, pt. ''Song of the Lodz Ghetto: Documentary celebrates Polish rebel troubadour''{{r|film}}, o życiu i twórczości Jankiela Herszkowicza<ref>DP [Dariusz Pawłowski], O Herszkowiczu; [w:] "Polska. Dziennik Łódzki., nr 207, 5 IX 2012, s. 13.; porównaj głos recenzyjny po obejrzeniu tego filmu: [http://www.dzienniklodzki.pl/artykul/650995,piesniarz-z-lodzkiego-getta,id,t.html#komentarze ''Pieśniarz z łódzkiego getta'']</ref>.


== Twórczość ==
== Twórczość ==
Wybrane utwory Jankiela Herszkowicza:
Wybrane utwory Jankiela Herszkowicza:
* „Hunger-marsh” (wiosna 1940); <small> utwór opisujący zamieszki w getcie spowodowane brakiem żywności, które miały miejsce wiosną 1940 roku{{r|ushmm_hungermarch}}<small>
* „Hunger-marsh” (wiosna 1940); <small>utwór opisujący zamieszki w getcie spowodowane brakiem żywności, które miały miejsce wiosną 1940 roku{{r|ushmm_hungermarch}}</small>
* „Geto, getunya” (1940); <small>piosenka nawiązuje do wydarzeń w getcie latem 1940 roku, kiedy to miały miejsce protesty przeciwko [[Chaim Rumkowski|Chaimowi Rumkowskiemu]]; po wojnie utwór był wykonywany przez Jakuba Rotenberga, a w 1984 roku nagrała go Gila Flam{{r|holocaustmusic_geto-getunya}}<samll>
* „Geto, getunya” (1940); <small>piosenka nawiązuje do wydarzeń w getcie latem 1940 roku, kiedy to miały miejsce protesty przeciwko [[Chaim Rumkowski|Chaimowi Rumkowskiemu]]; po wojnie utwór był wykonywany przez Jakuba Rotenberga, a w 1984 roku nagrała go Gila Flam{{r|holocaustmusic_geto-getunya}}</samll>
* „Kartofl” (1942); <small>satyryczna piosenka adresowana do kartofla, warzywa które było podstawę żywnosciową głodujących więźniów getta{{r|ushmm_potato}}<small>
* „Kartofl” (1942); <small>satyryczna piosenka adresowana do kartofla, warzywa które było podstawę żywnościową głodujących więźniów getta{{r|ushmm_potato}}</small>
* „Rumkovski Khayim”; <small>satyra na [[Chaim Rumkowski|Chaima Rumkowskiego]], Przełożonego (Prezesa) Starszeństwa Żydów w łódzkim gettcie (czyli łódzkiego [[Judenrat]]u; po wojnie została m.in. nagrana przez [[klezmer]]ską grupę [[Brave Old World]] i znalazła się na ich albumie ''Song of the Łódź Ghetto'' (2006){{r|holocaustmusic_rumkovski-khayim}})<small>
* „Rumkovski Khayim”; <small>satyra na Chaima Rumkowskiego, Przełożonego (Prezesa) Starszeństwa Żydów w łódzkim gettcie (czyli łódzkiego [[Judenrat]]u; po wojnie została m.in. nagrana przez [[klezmer]]ską grupę [[Brave Old World]] i znalazła się na ich albumie ''Song of the Łódź Ghetto'' (2006){{r|holocaustmusic_rumkovski-khayim}})</small>
* „Shtubn Elster”; <small>utwór powstały w czasie pobytu J. Herszkowicza w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau{{r|holocaustmusic_hershkovitchyankele}})<small>
* „Shtubn Elster”; <small>utwór powstały w czasie pobytu J. Herszkowicza w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau{{r|holocaustmusic_hershkovitchyankele}})</small>


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
* (hasło Jakub Herszkowicz) '''[w:]''' Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Seria II, tom 1 (A do Z), oprac. M. Szukalak, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2007, s. ....., ISBN: 83-87522-91-0 .
* (hasło Jakub Herszkowicz) [w:] Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Seria II, tom 1 (A do Z), oprac. M. Szukalak, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2007, s. ....., ISBN 83-87522-91-0 .
* FLAM Gila, Singing for survival. Songs of the Lodz ghetto, 1940 - 1945, University of Illinois Press, 1991[http://books.google.pl/books/about/SINGING_FOR_SURVIVAL.html?id=-Rg-A-r2tQMC&redir_esc=y].
* FLAM Gila, ''Singing for survival. Songs of the Lodz ghetto, 1940–1945'', University of Illinois Press, 1991 [http://books.google.pl/books/about/SINGING_FOR_SURVIVAL.html?id=-Rg-A-r2tQMC&redir_esc=y].
* MIJAS Małgorzata, Poruszające pieśni barda z Litzmannstadt Getto; '''[w:]''' "Polska. Dziennik Łódzki", 8-9 IX 2012, nr 210, s. 12 <small>(Recenzja z filmu o Herszkowicza, ilustrowana zdjęciem reżysera - Davida Kaufmana, podczas pobytu w Łodzi na premierze).<small>
* MIJAS Małgorzata, ''Poruszające pieśni barda z Litzmannstadt Getto''; [w:] "Polska. Dziennik Łódzki", 8-9 IX 2012, nr 210, s. 12 <small>(Recenzja z filmu o Herszkowicza, ilustrowana zdjęciem reżysera - Davida Kaufmana, podczas pobytu w Łodzi na premierze).</small>


{{Przypisy|przypisy=
{{Przypisy|przypisy=
Linia 70: Linia 70:
<ref name="holocaustmusic_rumkovski-khayim">{{cytuj stronę|url=http://holocaustmusic.ort.org/places/ghettos/lodz/rumkovski-khayim0/|tytuł=''Rumkovski Khayim'' na stronie Music and the Holocaust|język=en|data dostępu=2011-10-01}}</ref>
<ref name="holocaustmusic_rumkovski-khayim">{{cytuj stronę|url=http://holocaustmusic.ort.org/places/ghettos/lodz/rumkovski-khayim0/|tytuł=''Rumkovski Khayim'' na stronie Music and the Holocaust|język=en|data dostępu=2011-10-01}}</ref>
<ref name="holocaustmusic_geto-getunya">{{cytuj stronę|url=http://holocaustmusic.ort.org/places/ghettos/lodz/hershkovitchyankele/geto-getunya/|tytuł=''Geto, getunya'' na stronie Music and the Holocaust|język=en|data dostępu=2011-10-03}}</ref>
<ref name="holocaustmusic_geto-getunya">{{cytuj stronę|url=http://holocaustmusic.ort.org/places/ghettos/lodz/hershkovitchyankele/geto-getunya/|tytuł=''Geto, getunya'' na stronie Music and the Holocaust|język=en|data dostępu=2011-10-03}}</ref>
<ref name="film">{{cytuj stronę | url = http://www.thestar.com/entertainment/movies/article/855023--song-of-the-lodz-ghetto-documentary-celebrates-polish-rebel-troubadour | tytuł = Song of the Lodz Ghetto: Documentary celebrates Polish rebel troubadour | data dostępu = 2012-09-20 | autor = Martin Knelman | opublikowany = thestar.com | data = 2010-08-31 | język = en}}</ref>
}}
}}


Wersja z 21:52, 20 wrz 2012

{{{nazwa}}}
ilustracja
Miejsce urodzenia

Opatów

Współpracownicy
Karol Rozencwajg
Grób Jankiela Herszkowicza na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi; do I poł. 2012 na cm. komunalnym "B" na Dołach.

Jankiel (Jakub) Herszkowicz (ur. 22 lipca 1910 w Opatowie, zm. 25 marca 1972 w Łodzi) – autor piosenek i wokalista żydowskiego pochodzenia, uliczny pieśniarz Ghetto Litzmannstadt[1] znany jako „śpiewak łódzkiego getta”[2]. Z zawodu krawiec.

Tworzył proste, satyryczne i prześmiewcze piosenki w jidysz, do ludowych melodii, mówiące o życiu w getcie. Swoją twórczość prezentował przechodniom na ulicach Litzmannstadt Ghetto. Od końca 1941 roku występował w duecie z Karolem Rozencwajgiem, który akompaniował mu na gitarze lub cytrze.

Życie

Jankiel Herszkowicz urodził się w Opatowie, do Łodzi przeprowadził się z całą rodziną tuż przed wybuchem II wojny światowej, w roku 1938. Więzień łódzkiego getta wraz z całą rodziną. Jego rodzice i najmłodszy brat zostali we wrześniu 1942, podczas tzw. "Wielkiej Szpery"[1], wywiezieni do ośrodka zagłady łódzkich Żydów w Kulmhof am Nehr (Chełmno n. Nerem, k. Koła) i tam zamordowani.

J. Herszkowicz dopiero w getcie zaczął pisać, komponować i wykonywać swoje piosenki na jego ulicach. Początkowo z tego się utrzymywał. Po "Wielkiej Szperze", zmuszony został warunkami życia w getcie po tych tragicznych wrześniowych wydarzeniach do zaprzestania koncertów ulicznych. Podjął pracę m.in. w sklepie, piekarni, drukarni (przy dzisiejszej ul. Wojska Polskiego 10) i tu, w miejscu pracy, kontynuował swoją działalność piosenkarską. W sierpniu 1944, podczas likwidacji getta, wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau, a stamtąd do obozu pracy w Brunszwiku.

Po wojnie powrócił do Łodzi i nadal zajmował się tworzeniem piosenek. W 1966 jego utwory zostały nagrane przez rozgłośnię Polskiego Radia w Łodzi (z serii nagranych wówczas piosenek zachowało się tylko osiem, w tym jedna w taśmotece łódzkiej rozgłośni Polskiego Radia).

Ożenił się i miał dwóch synów[1], Aleksandra (zm. 2006; 51 lat) i Jerzego(?).

Po antysemickich wydarzeniach w marcu 1968 r. w Polsce, kiedy wielu Polaków żydowskiego pochodzenia wyjechało z kraju dobrowolnie lub zostało do tego zmuszonych J. Herszkowicz pozostał. Jednak nie czuł się już tu bezpiecznie. Osamotniony i niepewny przyszłości popełnił w pracy (Technikum Chemiczne w Łodzi, ul. Tamka 12) samobójstwo w roku 1972[3][4]. Jego szczątki spoczywają na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi przy ul. Brackiej[5].

W dniu 5 września 2012 r., z okazji obchodów 70. rocznicy "Wielkiej Szpery", w Muzeum Kinematografii w Łodzi, miała miejsce polska premiera filmu Davida Kaufmana, między innymi z jego udziałem oraz rodziny J. Herszkowicza[6], pt. Song of the Lodz Ghetto: Documentary celebrates Polish rebel troubadour[7], o życiu i twórczości Jankiela Herszkowicza[8].

Twórczość

Wybrane utwory Jankiela Herszkowicza:

  • „Hunger-marsh” (wiosna 1940); utwór opisujący zamieszki w getcie spowodowane brakiem żywności, które miały miejsce wiosną 1940 roku[9]
  • „Geto, getunya” (1940); piosenka nawiązuje do wydarzeń w getcie latem 1940 roku, kiedy to miały miejsce protesty przeciwko Chaimowi Rumkowskiemu; po wojnie utwór był wykonywany przez Jakuba Rotenberga, a w 1984 roku nagrała go Gila Flam[10]</samll>
  • „Kartofl” (1942); satyryczna piosenka adresowana do kartofla, warzywa które było podstawę żywnościową głodujących więźniów getta[11]
  • „Rumkovski Khayim”; satyra na Chaima Rumkowskiego, Przełożonego (Prezesa) Starszeństwa Żydów w łódzkim gettcie (czyli łódzkiego Judenratu; po wojnie została m.in. nagrana przez klezmerską grupę Brave Old World i znalazła się na ich albumie Song of the Łódź Ghetto (2006)[12])
  • „Shtubn Elster”; utwór powstały w czasie pobytu J. Herszkowicza w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau[13])

Bibliografia

  • (hasło Jakub Herszkowicz) [w:] Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych, Seria II, tom 1 (A do Z), oprac. M. Szukalak, Oficyna Bibliofilów, Łódź 2007, s. ....., ISBN 83-87522-91-0 .
  • FLAM Gila, Singing for survival. Songs of the Lodz ghetto, 1940–1945, University of Illinois Press, 1991 [2].
  • MIJAS Małgorzata, Poruszające pieśni barda z Litzmannstadt Getto; [w:] "Polska. Dziennik Łódzki", 8-9 IX 2012, nr 210, s. 12 (Recenzja z filmu o Herszkowicza, ilustrowana zdjęciem reżysera - Davida Kaufmana, podczas pobytu w Łodzi na premierze).
  1. ↑ a b Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska: Spacerownik – Cmentarz na Dołach. 30 października 2008, s. 11.
  2. ↑ Karta noworoczna ze zdjęciem Jankiela Herszkowicza. [dostęp 2012-06-27]. (ang.).
  3. ↑ Biogram Jankiela Herszkowicza na stronie United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  4. ↑ Zdjęcie Jankiela Herszkowicza z 1965 roku. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  5. ↑ Pierwotnie został przez rodzinę pochowany na cmentarzu na Dołach, w części "komunalnej B" (obawiającej się, że w nieokreślonej przyszłości cmentarz żydowski przy ul. Brackiej może zostać zlikwidowany). Ekshumowany za sprawą rodziny wraz z pomnikiem na cmentarz żydowski przy ul. Brackiej na początku 2012. Tu w kwaterze .....
  6. ↑ Niezależny twórca filmowy z Toronto (Kanada).
  7. ↑ Martin Knelman: Song of the Lodz Ghetto: Documentary celebrates Polish rebel troubadour. thestar.com, 2010-08-31. [dostęp 2012-09-20]. (ang.).
  8. ↑ DP [Dariusz Pawłowski], O Herszkowiczu; [w:] "Polska. Dziennik Łódzki., nr 207, 5 IX 2012, s. 13.; porównaj głos recenzyjny po obejrzeniu tego filmu: Pieśniarz z łódzkiego getta
  9. ↑ Hunger-marsh na stronie United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  10. ↑ Geto, getunya na stronie Music and the Holocaust. [dostęp 2011-10-03]. (ang.).
  11. ↑ Kartofl na stronie United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  12. ↑ Rumkovski Khayim na stronie Music and the Holocaust. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
  13. ↑ Biogram Jankiela Herszkowicza na stronie Music and the Holocaust. [dostęp 2011-10-01]. (ang.).
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jankiel_Herszkowicz&oldid=32861940”