Ankylozaury (rodzina): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.2+) (Robot dodał sh:Ankilosauridi |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}} + WP:SK |
||
Linia 20: | Linia 20: | ||
|rodzina = '''ankylozaury''' |
|rodzina = '''ankylozaury''' |
||
|synonimy = |
|synonimy = |
||
|ranga podtaksonu = |
|||
|podtaksony = |
|||
|status IUCN = |
|||
|IUCN id = |
|||
|mapa występowania = |
|||
|opis mapy występowania = |
|||
|wikispecies = Ankylosauridae |
|wikispecies = Ankylosauridae |
||
|commons = Category:Ankylosauridae |
|commons = Category:Ankylosauridae |
||
|wikisłownik = |
|||
}} |
}} |
||
'''Ankylozaury''' (Ankylosauridae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[dinozaury|dinozaurów]] z podrzędu [[tyreofory|tyreoforów]]. Pojawiły się w środkowej [[jura|jurze]], a szczytowy okres rozwoju przeżywały w [[kreda (okres)|kredzie]], aż do końca [[mezozoik|ery mezozoicznej]]. Według definicji [[Paul Sereno|Sereno]] (1998) Ankylosauridae to [[klad]] obejmujący zwierzęta bliżej spokrewnione z [[ankylozaur]]em niż z [[panoplozaur]]em<ref name=Sereno>{{Cytuj pismo |nazwisko=Sereno |imię=Paul C. |rok=1998 |tytuł=A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria |czasopismo=Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen |wolumin=210 |wydanie=1 |strony=41–83 |język=en}}</ref>. [[Matthew Vickaryous]], [[Teresa Maryańska]] i [[David B. Weishampel]] w 2004 przedstawili identyczną definicję. Cechą charakterystyczną ankylozaurydów była obecność [[maczuga ogonowa|kostnej buławy]] na końcu ogona, służącej prawdopodobnie do obrony, oraz zbudowany z [[osteodermy|osteoderm]] pancerz<ref name=Dinos2>{{Cytuj książkę |nazwisko r=Vickaryous |imię r=Matthew K. |imię2 r=Teresa |nazwisko2 r=Maryańska |imię3 r=David B. |nazwisko3 r=Weishampel |rozdział=Ankylosauria |nazwisko=Weishampel |imię=David B. |nazwisko2=Dodson |imię2=Peter |nazwisko3=Osmólska (red.) |imię3=Halszka |tytuł=The Dinosauria |wydanie=drugie |wydawca=University of California Press |miejsce=Berkeley |rok=2004 |strony=363–392 |isbn=0-520-24209-2}}</ref>. |
'''Ankylozaury''' (Ankylosauridae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[dinozaury|dinozaurów]] z podrzędu [[tyreofory|tyreoforów]]. Pojawiły się w środkowej [[jura|jurze]], a szczytowy okres rozwoju przeżywały w [[kreda (okres)|kredzie]], aż do końca [[mezozoik|ery mezozoicznej]]. Według definicji [[Paul Sereno|Sereno]] (1998) Ankylosauridae to [[klad]] obejmujący zwierzęta bliżej spokrewnione z [[ankylozaur]]em niż z [[panoplozaur]]em<ref name=Sereno>{{Cytuj pismo |nazwisko=Sereno |imię=Paul C. |rok=1998 |tytuł=A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria |czasopismo=Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen |wolumin=210 |wydanie=1 |strony=41–83 |język=en}}</ref>. [[Matthew Vickaryous]], [[Teresa Maryańska]] i [[David B. Weishampel]] w 2004 przedstawili identyczną definicję. Cechą charakterystyczną ankylozaurydów była obecność [[maczuga ogonowa|kostnej buławy]] na końcu ogona, służącej prawdopodobnie do obrony, oraz zbudowany z [[osteodermy|osteoderm]] pancerz<ref name=Dinos2>{{Cytuj książkę |nazwisko r=Vickaryous |imię r=Matthew K. |imię2 r=Teresa |nazwisko2 r=Maryańska |imię3 r=David B. |nazwisko3 r=Weishampel |rozdział=Ankylosauria |nazwisko=Weishampel |imię=David B. |nazwisko2=Dodson |imię2=Peter |nazwisko3=Osmólska (red.) |imię3=Halszka |tytuł=The Dinosauria |wydanie=drugie |wydawca=University of California Press |miejsce=Berkeley |rok=2004 |strony=363–392 |isbn=0-520-24209-2}}</ref>. |
Wersja z 14:19, 26 wrz 2012
Ankylosauridae | |
Brown, 1908 | |
Szkielet euoplocefala | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Infragromada | |
(bez rangi) | archozaury |
(bez rangi) | Ornithodira |
Nadrząd | |
Rząd | |
Podrząd | |
Infrarząd | |
Rodzina |
ankylozaury |
Ankylozaury (Ankylosauridae) – rodzina dinozaurów z podrzędu tyreoforów. Pojawiły się w środkowej jurze, a szczytowy okres rozwoju przeżywały w kredzie, aż do końca ery mezozoicznej. Według definicji Sereno (1998) Ankylosauridae to klad obejmujący zwierzęta bliżej spokrewnione z ankylozaurem niż z panoplozaurem[1]. Matthew Vickaryous, Teresa Maryańska i David B. Weishampel w 2004 przedstawili identyczną definicję. Cechą charakterystyczną ankylozaurydów była obecność kostnej buławy na końcu ogona, służącej prawdopodobnie do obrony, oraz zbudowany z osteoderm pancerz[2].
Niektórzy naukowcy dzielą Ankylosauridae na podrodziny Ankylosaurinae i Polacanthinae, inni, jak np. Kenneth Carpenter, podnoszą Polacanthinae do rangi odrębnej rodziny, stanowiącej grupę siostrzaną Ankylosauridae[3]. Jednak bliższe pokrewieństwo rodzajów zaliczanych do Polacanthinae/Polacanthidae z Ankylosauridae niż z Nodosauridae nie jest pewne; z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Richarda Thompsona i współpracowników (2011) wynika ich przynależność do Nodosauridae[4]. Oprócz taksonów przedstawionych na kladogramie do Ankylosauridae należą także z pewnością Nodocephalosaurus[2] i Minotaurasaurus[5]; być może należy do nich też Tatankacephalus[6], choć nie jest to pewne - analiza kladystyczna Thompsona i współpracowników wykazała jego przynależność do Nodosauridae[4]. Inne dinozaury zaliczane często do tej rodziny zostały przez Vickaryousa i współpracowników uznane za nomina dubia lub przedstawicieli innych grup ankylozaurów[2].
Ponieważ nie jest pewne, jakie taksony można zaliczyć do Ankylosauridae, trudno jednoznacznie stwierdzić, jacy są najstarsi znani przedstawiciele grupy. Z analizy Thompsona i współpracowników wynika przynależność do Ankylosauridae wczesnokredowych rodzajów Minmi, Cedarpelta i Liaoningosaurus[4]. Jeszcze starszy jest późnojurajski Gargoyleosaurus, którego skamieniałości odkryto w osadach formacji Morrison. Jego przynależność do Ankylosauridae wykazała analiza kladystyczna przeprowadzona przez Vickaryousa, Maryańską i Weishampela (2004)[2]; jednak z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Thompsona i współpracowników wynika jego przynależność do Nodosauridae[4]. Formy takie jak Ankylosaurus dotrwały do końca ery mezozoicznej[7].
Generalnie uważa się, że maczugi ogonowe, występujące u wielu przedstawicieli Ankylosauridae, były aktywnie używane jako broń[8]. Badania metodą elementów skończonych sugerują, że ankylozaury mające duże maczugi ogonowe potrafiły silnym uderzeniem łamać kości, podczas gdy te z małymi i średniej wielkości – nie[9]. Pozostaje niejasne, czy maczugi były wykorzystywane do obrony międzygatunkowej, walk wewnątrzgatunkowych, czy do obydwu tych celów[8].
- Kladogram Ankylosauridae według Vickaryousa, Maryańskiej i Weishampela, 2004[2]
Ankylosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Drzewo zgodności wygenerowane na podstawie 4248 najbardziej oszczędnych drzew metodą 50% majority rule consensus według Thompsona i współpracowników (2011)[4]
Ankylosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- ↑ Paul C. Sereno. A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen”. 210 (1), s. 41–83, 1998. (ang.).
- ↑ a b c d e Matthew K. Vickaryous, Teresa Maryańska, David B. Weishampel: Ankylosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 363–392. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ Kenneth Carpenter: Phylogenetic Analysis of the Ankylosauria. W: Kenneth Carpenter (red.): The Armoured Dinosaurs. Bloomington: Indiana University Press, 2001, s. 455–456. ISBN 0-253-33964-2.
- ↑ a b c d e Richard S. Thompson, Jolyon C. Parish, Susannah C. R. Maidment i Paul M. Barrett. Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). „Journal of Systematic Palaeontology”, 2011. DOI: 10.1080/14772019.2011.569091. (ang.).
- ↑ Clifford A. Miles, Clark J. Miles. Skull of Minotaurasaurus ramachandrani, a new Cretaceous ankylosaur from the Gobi Desert. „Current Science”. 96 (1), s. 65–70, 2009. (ang.).
- ↑ William L. Parsons, Kristen M. Parsons. A new ankylosaur (Dinosauria: Ankylosauria) from the Lower Cretaceous Cloverly Formation of central Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46 (10), s. 721–738, 2009. DOI: 10.1139/E09-045T. (ang.).
- ↑ Sereno, P. C. 2005. Ankylosauridae. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 2 września 2009]
- ↑ a b Victoria Megan Arbour. Estimating Impact Forces of Tail Club Strikes by Ankylosaurid Dinosaurs. „PLoS ONE”. 4 (8), s. e6738, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0006738. (ang.).
- ↑ Victoria Megan Arbour, Eric Snively. Finite Element Analyses of Ankylosaurid Dinosaur Tail Club Impacts. „The Anatomical Record: Advances in Integrative Anatomy and Evolutionary Biology”. 292 (9), s. 1412–1426, 2009. DOI: 10.1002/ar.20987. (ang.).