Jan XIV Kalekas: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m polskie znaki
Ałiku (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Linia 48: Linia 48:
Na okres jego patriarchatu przypadł początek sporów [[Hezychazm|palamickich]]. Pod wpływem [[Grzegorz Synaita|Grzegorza Synaity]], ascety i mistyka wędrującego w latach 30. XIV wieku po ziemiach Cesarstwa, w klasztorach bizantyńskich, a zwłaszcza na [[Athos|Atosie]] rozpowszechniła się doktryna ascetyczna, której celem było ujrzenie światłości boskiej, do czego miała doprowadzić specjalna praktyka. Przebywający w odosobnieniu mnisi mieli powtarzać tzw. [[Modlitwa Jezusowa|Modlitwę Jezusową]] (''Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem''), wstrzymując za każdym razem, podczas odmawiania formuły, oddech. Przeciwko możliwości ujrzenia światłości boskiej przez człowieka wystąpił [[Barlaam z Kalabrii]], w obronie mnichów stanął [[Grzegorz Palamas]]<ref name="Ost474">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=474 }}</ref>.
Na okres jego patriarchatu przypadł początek sporów [[Hezychazm|palamickich]]. Pod wpływem [[Grzegorz Synaita|Grzegorza Synaity]], ascety i mistyka wędrującego w latach 30. XIV wieku po ziemiach Cesarstwa, w klasztorach bizantyńskich, a zwłaszcza na [[Athos|Atosie]] rozpowszechniła się doktryna ascetyczna, której celem było ujrzenie światłości boskiej, do czego miała doprowadzić specjalna praktyka. Przebywający w odosobnieniu mnisi mieli powtarzać tzw. [[Modlitwa Jezusowa|Modlitwę Jezusową]] (''Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem''), wstrzymując za każdym razem, podczas odmawiania formuły, oddech. Przeciwko możliwości ujrzenia światłości boskiej przez człowieka wystąpił [[Barlaam z Kalabrii]], w obronie mnichów stanął [[Grzegorz Palamas]]<ref name="Ost474">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=474 }}</ref>.


Chcąc zakończyć zataczający coraz szersze kręgi spór [[Cesarze bizantyńscy|cesarz]] [[Andronik III Paleolog]] zwołał do Konstantynopola synod. 10 czerwca 1341 roku Jan XIV podpisał tomos [[synod]]u, na którym w obecności cesarza uznano prawowierność [[Grzegorz Palamas|Grzegorza Palamasa]] i wyklęto polemizującego z nim [[Barlaam z Kalabrii|Barlaama z Kalabrii]] ([[Patrologia Graeca|PG]], 152, 1241)<ref name="Enc868">{{Cytuj książkę |tytuł= Encyklopedia katolicka |wydawca= Towarzystwo Naukowe KUL |miejsce=Lublin |rok=1997 |tom=7 |strony=868 |rozdział=Jan XIV Kalekas |nazwisko r=Modzelewska|imię r=Bożena |autor link= }}</ref>. Sześć dni później cesarz umarł i sytuacja uległa zmianie. Do władzy w stolicy doszło stronnictwo cesarzowej Anny, Jan XIV, zdeklarowany przeciwnik Palamasa, zdecydowanie wystąpił przeciw niemu. Palamas znalazł się w więzieniu, a jego obrońca [[Domestyk|megadomestyk]] [[Jan VI Kantakuzen|Jan Kantakuzen]] został wypędzony z Konstantynopola<ref name="Ost475">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=475 }}</ref>. W kwestii dotyczącej palamityzmu Jan wydał encyklikę i list do mnichów z góry [[Athos|Atos]] oraz urzędowy komentarz do tomosu z 1341 roku (encyklika: PG 150, 891-894; list: PG 152, 1269-1273; komentarz: PG 150, 900-903)<ref name="Enc868"/>. Po wyjeździe z Konstantynopola Barlaama, na głównego przeciwnika hezychazmu wyrósł [[Grzegorz Akyndyn]]. Patriarcha popierał go, a w 1344 roku wyświęcił go na diakona<ref name="Enc285">{{Cytuj książkę |nazwisko= |imię= autor link= |tytuł= Encyklopedia katolicka |tom=1 |strony=285 |rozdział=Akindinos Gregorios }}</ref>. Kolejna zmiana w sytuacji politycznej cesarstwa doprowadziła antyhezychastów do utraty poparcia cesarzowej w 1346 roku. 2 lutego 1347 roku Jan Kalekas został złożony ze stolicy patriarszej, a Grzgorz Palamas wypuszczony z więzienia. W maju 1347 roku Jan Kantakuzen koronował się w Konstantynopolu na cesarza. Synod zwołany w tym samym 1347 roku zatwierdził fakt złożenia z urzędu Jana XIV i ponownie potępił Barlaama<ref name="Ost481">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=481–482 }}</ref><ref name="Enc868"/>. Jan zmarł w 1347 roku w klasztorze Pera<ref name="Jur288">{{Cytuj książkę |nazwisko= Jurewicz |imię=O.|autor link=Oktawiusz Jurewicz |tytuł= Historia literatury bizantyńskiej |strony=288 }}</ref>
Chcąc zakończyć zataczający coraz szersze kręgi spór [[Cesarze bizantyńscy|cesarz]] [[Andronik III Paleolog]] zwołał do Konstantynopola synod. 10 czerwca 1341 roku Jan XIV podpisał tomos [[synod]]u, na którym w obecności cesarza uznano prawowierność [[Grzegorz Palamas|Grzegorza Palamasa]] i wyklęto polemizującego z nim [[Barlaam z Kalabrii|Barlaama z Kalabrii]] ([[Patrologia Graeca|PG]], 152, 1241)<ref name="Enc868">{{Cytuj książkę |tytuł= Encyklopedia katolicka |tom=7 |strony=868 |nazwisko r=Modzelewska|imię r=Bożena |autor link= }}</ref>. Sześć dni później cesarz umarł i sytuacja uległa zmianie. Do władzy w stolicy doszło stronnictwo cesarzowej Anny, Jan XIV, zdeklarowany przeciwnik Palamasa, zdecydowanie wystąpił przeciw niemu. Palamas znalazł się w więzieniu, a jego obrońca [[Domestyk|megadomestyk]] [[Jan VI Kantakuzen|Jan Kantakuzen]] został wypędzony z Konstantynopola<ref name="Ost475">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=475 }}</ref>. W kwestii dotyczącej palamityzmu Jan wydał encyklikę i list do mnichów z góry [[Athos|Atos]] oraz urzędowy komentarz do tomosu z 1341 roku (encyklika: PG 150, 891-894; list: PG 152, 1269-1273; komentarz: PG 150, 900-903)<ref name="Enc868"/>. Po wyjeździe z Konstantynopola Barlaama, na głównego przeciwnika hezychazmu wyrósł [[Grzegorz Akyndyn]]. Patriarcha popierał go, a w 1344 roku wyświęcił go na diakona<ref name="Enc285">{{Cytuj książkę |nazwisko= |imię= autor link= |tytuł= Encyklopedia katolicka |tom=1 |strony=285 |rozdział=Akindinos Gregorios }}</ref>. Kolejna zmiana w sytuacji politycznej cesarstwa doprowadziła antyhezychastów do utraty poparcia cesarzowej w 1346 roku. 2 lutego 1347 roku Jan Kalekas został złożony ze stolicy patriarszej, a Grzgorz Palamas wypuszczony z więzienia. W maju 1347 roku Jan Kantakuzen koronował się w Konstantynopolu na cesarza. Synod zwołany w tym samym 1347 roku zatwierdził fakt złożenia z urzędu Jana XIV i ponownie potępił Barlaama<ref name="Ost481">{{Cytuj książkę | nazwisko= Ostrogorski |imię=G. |autor link= Georg Ostrogorski |tytuł= Dzieje Bizancjum |strony=481–482 }}</ref><ref name="Enc868"/>. Jan zmarł w 1347 roku w klasztorze Pera<ref name="Jur288">{{Cytuj książkę |nazwisko= Jurewicz |imię=O.|autor link=Oktawiusz Jurewicz |tytuł= Historia literatury bizantyńskiej |strony=288 }}</ref>


== Pisma ==
== Pisma ==

Wersja z 16:52, 18 lis 2012

Jan XIV Kalekas
Data i miejsce urodzenia

1282
Apros

Data i miejsce śmierci

29 grudnia 1347
Konstantynopol

patriarcha Konstantynopola
Okres sprawowania

od 1334
do 1347

Wyznanie

chrześcijaństwo

Kościół

Patriarchat Konstantynopolitański

Wybór patriarchy

luty 1334

Jan XIV Kalekas lub Aprenos (gr.: Ίωάννης ΙΔ' Καλέκας, Jōannēs XIV Kalekas, ur. w 1282, zm. 29 grudnia 1347) – patriarcha Konstantynopola od lutego 1334 do 2 lutego 1347[1].

Życie

Jan urodził się w Apros w 1282 roku[2]. Wychował się w skromnym środowisku. Był żonaty miał syna i córkę[3]. Został kapelanem megadomestyka Jana VI Kantakuzena[4] i dzięki jego poparciu, mimo sprzeciwu synodu prowincjonalnego został wybrany najpierw arcybiskupem Tesaloniki, a następnie w lutym 1334 roku patriarchą Konstantynopola[3][1].

Na okres jego patriarchatu przypadł początek sporów palamickich. Pod wpływem Grzegorza Synaity, ascety i mistyka wędrującego w latach 30. XIV wieku po ziemiach Cesarstwa, w klasztorach bizantyńskich, a zwłaszcza na Atosie rozpowszechniła się doktryna ascetyczna, której celem było ujrzenie światłości boskiej, do czego miała doprowadzić specjalna praktyka. Przebywający w odosobnieniu mnisi mieli powtarzać tzw. Modlitwę Jezusową (Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem), wstrzymując za każdym razem, podczas odmawiania formuły, oddech. Przeciwko możliwości ujrzenia światłości boskiej przez człowieka wystąpił Barlaam z Kalabrii, w obronie mnichów stanął Grzegorz Palamas[5].

Chcąc zakończyć zataczający coraz szersze kręgi spór cesarz Andronik III Paleolog zwołał do Konstantynopola synod. 10 czerwca 1341 roku Jan XIV podpisał tomos synodu, na którym w obecności cesarza uznano prawowierność Grzegorza Palamasa i wyklęto polemizującego z nim Barlaama z Kalabrii (PG, 152, 1241)[4]. Sześć dni później cesarz umarł i sytuacja uległa zmianie. Do władzy w stolicy doszło stronnictwo cesarzowej Anny, Jan XIV, zdeklarowany przeciwnik Palamasa, zdecydowanie wystąpił przeciw niemu. Palamas znalazł się w więzieniu, a jego obrońca megadomestyk Jan Kantakuzen został wypędzony z Konstantynopola[6]. W kwestii dotyczącej palamityzmu Jan wydał encyklikę i list do mnichów z góry Atos oraz urzędowy komentarz do tomosu z 1341 roku (encyklika: PG 150, 891-894; list: PG 152, 1269-1273; komentarz: PG 150, 900-903)[4]. Po wyjeździe z Konstantynopola Barlaama, na głównego przeciwnika hezychazmu wyrósł Grzegorz Akyndyn. Patriarcha popierał go, a w 1344 roku wyświęcił go na diakona[7]. Kolejna zmiana w sytuacji politycznej cesarstwa doprowadziła antyhezychastów do utraty poparcia cesarzowej w 1346 roku. 2 lutego 1347 roku Jan Kalekas został złożony ze stolicy patriarszej, a Grzgorz Palamas wypuszczony z więzienia. W maju 1347 roku Jan Kantakuzen koronował się w Konstantynopolu na cesarza. Synod zwołany w tym samym 1347 roku zatwierdził fakt złożenia z urzędu Jana XIV i ponownie potępił Barlaama[8][4]. Jan zmarł w 1347 roku w klasztorze Pera[9]

Pisma

Jan pozostawił liczne pisma dyplomatyczne i rozporządzenia kościelne (PG 152, 1215-1284), pisma polemiczne (PG 150, 864-872) oraz homilie (PG 150, 253-280)[4]. W traktacie O bycie i energii (Perí usías kaj energéjas) zwalczał zarówno Palamasa, jak i jego zwolenników powtarzając argumenty swych poprzedników. Był zwolennikiem współdziałania z Zachodem. W swoim dziele cytował Ojców Kościoła, dowodząc że w kwestii Filioque, którą przyjmował za Kościołem rzymskim, Ojcowie Kościoła Wschodu i Zachodu IV i V w. nie różnili się w swoich poglądach. Już jako katolik napisał główne dzieło swego życia O wierze i początkach wiary katolickiej (Perí tes pistéos kuj perí ton archon tes katholikes pistéos). Jan Kalekas przetłumaczył też kilka pism teologów łacińskich, m. in. De Trinitate Boecjusza[9].

  1. a b Venance Grumel, Traité d'études byzantines, s. 437
  2. Stąd jego przydomek "Aprenos". Bożena Modzelewska: Jan XIII Glykys. W: Encyklopedia katolicka. T. 7. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1997, s. 868.
  3. a b Donald M. Nicol: Les derniers siècles de Byzance. s. 211.
  4. a b c d e Bożena Modzelewska: Encyklopedia katolicka. T. 7. s. 868.
  5. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 474.
  6. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 475.
  7. Akindinos Gregorios. W: Encyklopedia katolicka. T. 1. s. 285.
  8. G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 481–482.
  9. a b O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. s. 288.

Bibliografia

  • R. Browning: Cesarstwo Bizantyńskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawnicczy, 1997, s. 212-213. ISBN 83-06-02615-2.
  • Venance Grumel, Traité d'études byzantines, « La Chronologie I. », Presses universitaires de France, Paryż, 1958, s. 437.
  • O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 284. ISBN 83-04-01422-X.
  • Bożena Modzelewska: Jan XIV Kalekas. W: Encyklopedia katolicka. T. 7. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1997, s. 868.
  • Donald M. Nicol: Les derniers siècles de Byzance 1261-1453. Paryż: Les Belles Lettres, 2005. ISBN 2-251-38074-4..
  • G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 432 i 452. ISBN 978-83-01-15268-0.

Szablon:Władca-Patriarcha Konstantynopola