Organizacja międzynarodowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Addbot (dyskusja | edycje)
m Bot: Przenoszę 45 linków interwiki do Wikidata, znajdziesz je teraz w zasobie d:q484652
Linia 52: Linia 52:


{{link FA|de}}
{{link FA|de}}

[[ar:منظمة دولية]]
[[zh-min-nan:Kok-chè cho͘-chit]]
[[map-bms:Organisasi Internasional]]
[[be:Міжнародная арганізацыя]]
[[cs:Mezinárodní organizace]]
[[da:International organisation]]
[[de:Internationale Organisation (Völkerrecht)]]
[[et:Rahvusvaheline organisatsioon]]
[[en:International organization]]
[[es:Organismo internacional]]
[[eo:Internacia organizaĵo]]
[[eu:Nazioarteko erakunde]]
[[fa:سازمان بین‌المللی]]
[[fr:Organisation internationale]]
[[fur:Relazions e Organizazions Internazionâls]]
[[gl:Organización Internacional]]
[[ko:국제 기구]]
[[hr:Međunarodna organizacija]]
[[id:Organisasi internasional]]
[[is:Alþjóðastofnun]]
[[it:Organizzazione internazionale]]
[[he:ארגון בינלאומי]]
[[kn:ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳು]]
[[ka:საერთაშორისო ორგანიზაცია]]
[[lt:Tarptautinė organizacija]]
[[ml:അന്താരാഷ്ട്ര സംഘടനകൾ]]
[[nl:Internationale organisatie]]
[[ja:国際機関]]
[[no:Internasjonal organisasjon]]
[[uz:Xalqaro tashkilot]]
[[ps:نړیوال سازمان]]
[[pt:Organização internacional]]
[[ru:Международная организация]]
[[scn:Urganizzazzioni ntirnazziunali]]
[[simple:International organization]]
[[sk:Medzinárodná organizácia]]
[[sr:Међународна организација]]
[[sh:Međunarodna organizacija]]
[[fi:Kansainvälinen järjestö]]
[[sv:Internationell organisation]]
[[tt:Халыкара оешма]]
[[th:องค์การระหว่างประเทศ]]
[[uk:Міжнародні організації]]
[[vi:Tổ chức quốc tế]]
[[zh:国际组织]]

Wersja z 15:05, 12 mar 2013

Organizacje międzynarodowe – niejednorodna grupa uczestników stosunków międzynarodowych dzieląca się pod względem statusu prawnomiędzynarodowego na międzynarodowe organizacje rządowe (ang. International Governments Organizatons – IGOs) i międzynarodowe organizacje pozarządowe (ang. International Non-Government Organizatons – INGOs)[1]. Mianem rządowych określa się zorganizowane przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy[2]. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z mocy umowy międzynarodowej[2]. Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji RGiS ONZ z 27 lutego 1950 jako organizacje działające w sferze stosunków międzynarodowych, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej[2]. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym[2].

Historia

Pojawienie się i rozwój organizacji międzynarodowych związany jest z procesem instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych i zmieniającą się pozycją państw w systemie międzynarodowym[3]. Źródeł instytucji arbitrażu międzynarodowego część badaczy dopatruje się już w starożytnej Grecji[3]. W tym samym okresie powstawały już także związki państw o charakterze religijno-politycznym (tzw. amfiktionie, np. Amfiktionia Delficka) oraz związki o charakterze polityczno-militarnym (tzw. symmachie, np. Związek Peloponeski)[4].

Pierwsze organizacje międzynarodowe w epoce nowożytnej powstały w XIX wieku[5]. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i pełniły głównie funkcje natury administracyjnej[5]. W 1850 powstał Związek Telegraficzny Państw Niemieckich i Holandii (zastąpiony w 1865 przez Międzynarodowy Związek Telegraficzny)[5], w roku 1874Powszechny Związek Pocztowy, w 1875Międzynarodowy Związek Metryczny, w 1883Związek Ochrony Własności Przemysłowej, w 1886Związek Ochrony Własności Literackiej i Artystycznej, a w 1890Międzynarodowe Biuro Publikacji Taryf Celnych[6]. Z racji swego charakteru organizacje te nazywano związkami celowymi lub uniami administracyjnymi[6]. Ich powstanie wiązało się ze zmianą w strukturze systemu międzynarodowego – na przełomie XVIII i XIX wieku pojawiły się bowiem nowe mocarstwa, stopniowo ożywiał się też handel międzynarodowy[7]. Ponadto pojawiały się nowe wynalazki, które otwierały możliwość intensyfikacji współpracy gospodarczej na skalę międzynarodową[7]. Aby umożliwić ten proces wypracowano zatem nowe formuły kooperacji między państwami[7]. Np. po wynalezieniu maszyny parowej wzrosła rola transportu morskiego[7]. Z czasem dostrzeżono, że brak regulacji w tym zakresie oznacza duże ryzyko dla dostawców – w 1874 powołano zatem Międzynarodową Unię Ubezpieczeń Morskich[7]. Z kolei w związku z rozwojem handlu utworzono Międzynarodowe Biuro Miar i Wag w 1875, którego zadaniem było m.in. opracowanie jednolitego systemu miar[7]. Innym przykładem była próba standaryzacji obserwacji meteorologicznych – przejawem tego było powołanie Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej w 1878 roku[7].

Jednocześnie powstawały także organizacje o charakterze pozarządowym, jak np. Międzynarodowe Biuro Pokoju (1892), Międzynarodowy Komitet Olimpijski (1894), czy też Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (1899)[8]. Przełom stanowiło zainicjowanie powołania Ligi Narodów w 1919 – pierwszego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, a zarazem organizacji międzynarodowej o charakterze ogólnym[6]. Była to pierwsza organizacja uniwersalna i zorientowana na kooperację o charakterze politycznym[8]. Stała się ona również oznaką zmiany sposobu myślenia przez część decydentów politycznych – po raz pierwszy w historii nowożytnej uznano, że tego rodzaju forma współpracy może być przede wszystkim szansą skutecznego działania, a nie tylko ograniczeniem suwerennej woli państw[9].

Klasyfikacja i liczebność

Poniższa klasyfikacja wraz z przykładami organizacji międzynarodowych opiera się na klasyfikacji dokonanej przez Yearbook of International Organization w 2000 roku (dane z okresu 1999-2000)[10]:

  • Konwencjonalne organizacje rządowe – 263
  • Konwencjonalne organizacje pozarządowe – 4928
    • federacje organizacji międzynarodowych – 38
    • organizacje o członkostwie uniwersalnym – 436
    • organizacje międzykontynentalne – 801
    • organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie – 3653
  • Pozostałe organizacje międzyrządowe – 1823
  • Pozostałe organizacje pozarządowe – 7267
    • organizacje wydzielające się lub półautonomiczne – 1660
    • organizacje specjalistyczne – 2745
    • organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo – 59
    • organizacje nieaktywne lub rozwiązywane – 2812

Powyższa klasyfikacja pomija jednak organizacje o charakterze specjalnym – takie jak organizacje religijne, międzynarodowe struktury o charakterze pomocniczym, organizacje narodowe etc. – łącznie ich liczbę w okresie 1999-2000 określono na 21772 (z czego 3648 miało charakter rządowy, zaś 18124 pozarządowy)[11]. Sumarycznie wyróżniano zatem wówczas ponad 36 tysięcy organizacji międzynarodowych[11].

Zobacz też

  1. Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 35-36. ISBN 83-229-2520-4.
  2. a b c d Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 36. ISBN 83-229-2520-4.
  3. a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 15. ISBN 83-229-2520-4.
  4. Zarys historii prawa międzynarodowego. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 34. ISBN 978-83-7334-294-1.
  5. a b c Organizacje międzynarodowe. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 289. ISBN 978-83-7334-294-1.
  6. a b c Organizacje międzynarodowe. W: Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 290. ISBN 978-83-7334-294-1.
  7. a b c d e f g Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 25. ISBN 83-229-2520-4.
  8. a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 26. ISBN 83-229-2520-4.
  9. Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 28. ISBN 83-229-2520-4.
  10. Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 38-39. ISBN 83-229-2520-4.
  11. a b Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe – ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 39. ISBN 83-229-2520-4.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Szablon:Link FA