Jesion wyniosły: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
wiking to zawód, nie etnos |
|||
Linia 51: | Linia 51: | ||
* [[Słowianie]] (i inne ludy) otaczali go, podobnie jak [[dąb|dęby]], kultem. |
* [[Słowianie]] (i inne ludy) otaczali go, podobnie jak [[dąb|dęby]], kultem. |
||
* [[Górale]] sadzą to drzewo przy domostwach celem ochrony przed wiatrem halnym, stąd tak dużo jesionów w Zakopanem (Bystre, Kuźnice). |
* [[Górale]] sadzą to drzewo przy domostwach celem ochrony przed wiatrem halnym, stąd tak dużo jesionów w Zakopanem (Bystre, Kuźnice). |
||
* Kiedy [[ |
* Kiedy [[wikingowie]] dopłynęli do Anglii, nazwano ich tam ashmen – od drewna jesionu, z którego wykonywali łuki i lance<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Cavelius |imię=Anrea-Anna |tytuł= Zioła w medycynie naturalnej |rok=2005 |wydawca= MAK Verlag GmbH |miejsce= Bremen |isbn= 978-3-939991-32-8}}</ref>. |
||
{{Przypisy|stopień= ===}} |
{{Przypisy|stopień= ===}} |
Wersja z 09:04, 10 maj 2013
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Klad | |
Klad | |
Klad | |
Klasa | |
Klad | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
jesion wyniosły |
Nazwa systematyczna | |
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 2:1057. 1753 | |
Zasięg | |
Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) – gatunek drzewa należący do rodziny oliwkowatych. Występuje naturalnie na większości obszaru Europy i w Azji Zachodniej (Liban, Syria oraz Kaukaz i Zakaukazie)[2]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.
Morfologia
- Pokrój
- Jajowato stożkowa korona.
- Pień
- Często rozwidlony, osiąga wysokość do 30 m. Kora u młodych drzew gładka, jasnozielonkawo szara, u starszych spękana, szorstka, ciemnobrązowa.
- Drewno
- Ciężkie, twarde i elastyczne z żółtawą bielą i jasną twardzielą.
- Liście
- Duże, nieparzystopierzaste, składające się z 9-15 listków. Listki są lancetowane, zaostrzone, nierówno piłkowane, siedzące z owłosionym głównym nerwem.
- Kwiaty
- Wyrastają z pąków bocznych zeszłorocznych pędów, tworząc wiechę.
- Owoce
- Jednonasienne podłużne, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkiem umożliwiającym rozsiewanie przez wiatr.
- Korzeń
- Głęboki, palowy.
Biologia i ekologia
Początkowo rośnie szybko, w wieku ok. 100 lat przestaje rosnąć na wysokość, żyć może 300 lat. Kwiaty są jednopłciowe, albo obupłciowe, wiatropylne lub owadopylne, kwitną przed rozwojem liści – od kwietnia do maja. Nasiona opadają z drzewa od późnej jesieni przez całą zimę. Muszą przeleżeć jeszcze rok w ziemi, zanim zaczną kiełkować. Drzewo zaczyna owocować dopiero w wieku 30-40 lat.Najliczniej występuje w wilgotnych lasach łęgowych oraz w górach, gdzie rośnie do 1000 m n.p.m. Siewki i młode rośliny wybitnie cieniolubne, duże drzewa są roślinami światłolubnymi. Wymagają głębokich, żyznych gleb. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea[3].
Zastosowanie
- Roślina ozdobna: sadzony jako drzewo użytkowe, czasami także w parkach jako roślina ozdobna.
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: kora i liście zawierają pochodne kumaryny.
- Działanie: żółciopędne, moczopędne. W medycynie ludowej napary z liści używano jako środka przeczyszczającego i poprawiającego przemianę materii, a w mieszance z innymi ziołami wykorzystywano do leczenia reumatyzmu.
- Ma bardzo cenne drewno wykorzystywane w meblarstwie, do produkcji parkietów, części maszyn, przyrządów gimnastycznych, wioseł i in.
- Do karmienia papug – pół dojrzałe nasiona można zamrażać. Jeszcze w zimie można zbierać z drzew nasiona. Najlepiej wieszać papugom całe gałęzie z nasionami[4].
Ciekawostki
- Jest jednym z najstarszych drzew na Ziemi; gatunek istnieje już od 10 mln lat.
- Jesion wyniosły o najgrubszym pniu rośnie w Wetlinie i ma 615 cm obwodu i 31 metrów wysokości[5].
- Słowianie (i inne ludy) otaczali go, podobnie jak dęby, kultem.
- Górale sadzą to drzewo przy domostwach celem ochrony przed wiatrem halnym, stąd tak dużo jesionów w Zakopanem (Bystre, Kuźnice).
- Kiedy wikingowie dopłynęli do Anglii, nazwano ich tam ashmen – od drewna jesionu, z którego wykonywali łuki i lance[6].
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-24]. (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Cockatiel czyli Nimfa – specjalistyczny serwis o papugach nimfach
- ↑ Jesion wyniosły
- ↑ Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
<ref>
o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>
, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
- Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.