Burak zwyczajny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Zastosowanie |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 33: | Linia 33: | ||
=== Zastosowanie === |
=== Zastosowanie === |
||
* [[Rośliny uprawne|Roślina uprawna]]: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z [[Babilonia|Babilonii]]. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Meodaka-baladana, pod nazwą ''selqu''. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W [[1583]] opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W [[1747]] Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach [[sacharoza|sacharozę]]. W [[1753]] [[Karol Linneusz]] opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W [[1801]] Franz Carl Achard rozpoczął produkcję [[cukier buraczany|cukru buraczanego]], na Śląsku. Od [[1830]] rozpoczęto hodowlę buraków według cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił [[Justus von Liebig]] (1803-1873). W [[1924]] r, Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W [[1934]] r. w miejscowości Bordonos w ZSRR odkryto po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków. |
* [[Rośliny uprawne|Roślina uprawna]]: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z [[Babilonia|Babilonii]]. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Meodaka-baladana, pod nazwą ''selqu''. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W [[1583]] opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W [[1747]] Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach [[sacharoza|sacharozę]]. W [[1753]] [[Karol Linneusz]] opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W [[1801]] Franz Carl Achard rozpoczął produkcję [[cukier buraczany|cukru buraczanego]], na Śląsku. Od [[1830]] rozpoczęto hodowlę buraków według cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił [[Justus von Liebig]] (1803-1873). W [[1924]] r, Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W [[1934]] r. w miejscowości Bordonos w ZSRR odkryto po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków. |
||
| ⚫ | * [[Warzywa|Warzywo]] uprawiane w celach spożywczych. W buraku występuje aż ok. 200mg betaniny na 100g korzenia. Picie soku z czerwonych buraków opóźnia proces utleniania lipoprotein cholesterolu LDL. Burak zawiera takie pierwiastki jak rubid i cez. Oprócz tego zawiera witaminę B6, kwas foliowy, witaminę B12 przez co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.poradnikzdrowie.pl/zywienie/co-jesz/burak-warzywo-ktore-oczyszcza-organizm_39041.html | tytuł=Burak-oczyszczanie organizmu dzięki burakowi | data dostępu=2013-27-05 | autor=Karolina Malecka | rok=2013 | język=pl}}</ref>. |
||
* [[Warzywa|Warzywo]] uprawiane w celach spożywczych. |
|||
* [[rośliny pastewne|Roślina pastewna]]. |
* [[rośliny pastewne|Roślina pastewna]]. |
||
* Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru |
* Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru |
||
| ⚫ | |||
[[Plik:Ropa Euromaus 2.jpg|thumb|widthpx|Ładowarko-czyszczarka pobiera buraki z pryzmy, oczyszcza je i ładuje na pojazd]] |
[[Plik:Ropa Euromaus 2.jpg|thumb|widthpx|Ładowarko-czyszczarka pobiera buraki z pryzmy, oczyszcza je i ładuje na pojazd]] |
||
Wersja z 16:58, 27 maj 2013
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
burak zwyczajny |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:222. 1753 | |
Burak zwyczajny (Beta vulgaris L.) – gatunek w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego, który rośnie do dzisiaj na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita roślina uprawna.
Morfologia i biologia
- Rozwój
- Roślina roczna lub dwuletnia.
- Pokrój
- Roślina prawie naga, często czerwona przebarwiona.
- Liście
- Dolne duże, jajowate o falistych brzegach, liście łodygowe podłużne lub lancetowate.
- Kwiaty
- Kwiaty są wytwarzane w drugim roku, zebrane są w dość duże wiechy. Mają zielonawy 5-krotny okwiat, 1 słupek, 5 pręcików na mięsistym pierścieniu otaczającym słupek. Posiadają podkwiatki.
- Owoce
- Suche, jednonasienne, pękające wieczkiem. Zrośnięte są po kilka w tzw. kłębek.
- Korzeń
- Spichrzowy.
Zastosowanie
- Roślina uprawna: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z Babilonii. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Meodaka-baladana, pod nazwą selqu. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach Karola Wielkiego i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W 1583 opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W 1747 Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach sacharozę. W 1753 Karol Linneusz opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W 1801 Franz Carl Achard rozpoczął produkcję cukru buraczanego, na Śląsku. Od 1830 rozpoczęto hodowlę buraków według cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił Justus von Liebig (1803-1873). W 1924 r, Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W 1934 r. w miejscowości Bordonos w ZSRR odkryto po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków.
- Warzywo uprawiane w celach spożywczych. W buraku występuje aż ok. 200mg betaniny na 100g korzenia. Picie soku z czerwonych buraków opóźnia proces utleniania lipoprotein cholesterolu LDL. Burak zawiera takie pierwiastki jak rubid i cez. Oprócz tego zawiera witaminę B6, kwas foliowy, witaminę B12 przez co zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy[2].
- Roślina pastewna.
- Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru
Zmienność
- Botanicy wyróżniają 3 podgatunki[3]:
- Beta vulgaris L. subsp. adanensis (Pamukç. ex Aellen) Ford-Lloyd & J. T. Williams
- Beta vulgaris L. subsp. maritima (L.) Arcang. – burak dziki
- Beta vulgaris L. subsp. vulgaris
- Wszystkie uprawiane buraki pochodzą od podgatunku Beta vulgaris L. subsp. vulgaris. Wyróżnia się wśród nich następujące grupy:
- burak liściowy, boćwina – uprawiany dla liści jadalnych, odmiana mało znana w Polsce.
- burak korzeniowy:
- burak cukrowy – uprawiany ze względu na korzeń, który zawiera około 20% cukru.
- burak ćwikłowy – roślina warzywna, uprawiana ze względu na silnie wybarwiony korzeń.
- burak pastewny – uprawiany na paszę.
Nie są to jednak w sensie botanicznym odmiany, lecz grupy kultywarów, stąd też wszystkie dawniej używane nazwy łacińskie zostały uznane za synonimy Beta vulgaris subsp. vulgaris[3][4].
Choroby
- Zgorzel liści sercowych i sucha zgnilizna korzeni buraka – choroba wywołana niedoborem boru.
- ↑ Stevens P.F.: Caryophyllales. Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
- ↑ Karolina Malecka: Burak-oczyszczanie organizmu dzięki burakowi. 2013. [dostęp 2013-27-05]. (pol.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
- ↑ The Plant List Beta. [dostęp 20011-03-30].
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.BŁĄD PRZYPISÓW
