Plejady: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
poprawa linków, WP:SK |
m Robot usunął az:NGC 1432 (strong connection between (2) pl:Plejady and az:Ülkər (ulduz toplusu)) |
||
| Linia 114: | Linia 114: | ||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
[[az:NGC 1432]] |
|||
Wersja z 08:19, 24 lip 2013
| |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
|---|---|
| Typ | |
| Rektascensja |
03h 47m 00s |
| Deklinacja |
+24° 07′ 00″ |
| Szacowany wiek |
{{{szacowany wiek}}} |
Plejady (w katalogu Messiera M45 lub Messier 45; inne nazwy: Baby, Kurczęta, Kokoszki, Siedem Sióstr, Kościół Masoński) – najbardziej znana gromada otwarta na niebie. Swoją popularność zawdzięczają głównie temu, że można je swobodnie podziwiać nawet nieuzbrojonym okiem. Gromada ta znajduje się w gwiazdozbiorze Byka i jest odległa od nas o około 440 lat świetlnych (135 parseków). Ta młoda gromada – mająca około 100 mln lat – jest otoczona piękną, niebieską mgławicą, która widoczna jest na zdjęciach wykonanych odpowiednią techniką.
Pomimo tego, że Plejady widać gołym okiem, lepszy efekt wizualny osiągniemy używając zwykłej lornetki. Plejady mają charakterystyczny kształt, który przypomina znacznie pomniejszoną Wielką Niedźwiedzicę. Zawiera ona kilkaset gwiazd, spośród których 10 najjaśniejszych ma indywidualne nazwy. Są to: Taygeta, Maja, Asterope, Sterope II, Merope, Plejone, Alkione, Atlas, Celaeno i Elektra. Większość spośród nich to błękitne olbrzymy typu widmowego B. Ich jasność wynosi od 3,0 do 5,9m.
Nazwa tej gromady nawiązuje do greckiego mitu o Plejadach, choć wiele innych prastarych kultur na całym świecie poświęcało im szczególną uwagę.
Kiedy i gdzie szukać Plejad na niebie
Gromada M45 jest najlepiej widoczna na polskim niebie od października do marca. Najlepsze warunki do obserwacji są w grudniu około godziny 23.00.
Plejady znajdują się w gwiazdozbiorze Byka.
Nie powinno być problemów z ich odnalezieniem na zimowym niebie, jednakże spotyka się kilka reguł pozwalających znaleźć M45. Oto dwie z nich:
- Aby znaleźć Plejady zacznij od Bellatrix (gamma Oriona, prawy górny róg Oriona). Wskaż tę gwiazdę kciukiem prawej ręki, a palcem wskazującym wskaż gwiazdę Aldebaran. Teraz trzymając tę odległość przesuń rękę na północny zachód, tak aby na Aldebaran wskazywał twój kciuk. Teraz palec wskazujący pokazuje Plejady.
- Przeciągnij linię łączącą 3 gwiazdy Oriona przez gwiazdę Aldebaran. Jeśli będziesz podążać dalej za tą linią w kierunku północnego zachodu, to trafisz na rozmytą mgiełkę. Będą to właśnie Plejady.
Dane astronomiczne
Plejady są gromadą otwartą typu II,3,r[1]. Oto ich krótka charakterystyka:
- wiek – około 100 milionów lat[2]; są to głównie młode, gorące gwiazdy, młodsze od naszego Słońca mniej więcej 50 razy;
- odległość od Ziemi – około 400 lat świetlnych, różne źródła podają od 380 do 541 lat świetlnych;
- liczność – gromada obejmuje około 500 gwiazd;
- wielkość – około 12 lat świetlnych; na niebie widoczne w kwadracie o wymiarach 60' x 60'[3];
- jasność – widzialna z Ziemi jasność to około 1,4m; w rzeczywistości najjaśniejsze gwiazdy należące do M45 są jaśniejsze od Słońca od 40 do 100 razy;
- rektascensja (ra) – 03h 47m 00s;
- deklinacja (dec) – +24° 07′ 00″;
Główne gwiazdy wchodzące w skład Plejad:
| Nazwa | Oznaczenie | Jasność widzialna | Typ | Oznaczenie katalogowe |
|---|---|---|---|---|
| Alkione | eta (25) Tauri | 2,86 | B7e III | vdB 23 |
| Atlas | 27 Tauri | 3,62 | B8 III | Ced 190 |
| Elektra | 17 Tauri | 3,70 | B6e III | vdB 20 |
| Maia | 20 Tauri | 3,86 | B7 III | NGC 1432 |
| Merope | 23 Tauri | 4,17 | B6 IV | NGC 1435, IC 349 |
| Taygeta | 19 Tauri | 4,29 | B6 V | Ced 19e |
| Plejone | BU (28) Tauri | 5,09 (zm.) | B8e p | Ced 19p |
| Celaeno | 16 Tauri | 5,44 | B7 IV | Ced 19c |
| Asterope | 21 Tauri | 5,76 | B8 V/B9 V | |
| Sterope II | 22 Tauri | 6,43 | A0 Vn |
Cała gromada jest otoczona bardzo słabo widzialną mgławicą refleksyjną, pozostałością po "gwiezdnym żłobku", który wyprodukował te gwiazdy. Mgławicę tę najlepiej widać na zdjęciach wykonanych techniką długiego naświetlania (jak to powyżej). XIX-wieczny niemiecki obserwator Heinrich Louis d'Arrest zaobserwował, że mgławica otulająca Plejady jest niewidoczna (lub ledwie dostrzegalna) w wielkich teleskopach, podczas gdy można ją zaobserwować w szukaczach tychże teleskopów.
Mitologia
Mityczne Plejady były córkami tytana Atlasa. Na wieść o śmierci swoich sióstr, Hiad, popełniły samobójstwo, a dobry Zeus przeniósł je na niebo jako siedem pięknych gwiazd. Już w starożytności plejadą zaczęto określać grupę wybitnych twórców. W mitologii słowiańskiej Plejady nazywane były na cześć boga Wołosa, Dziećmi Wołosa lub Wołosożarami[4].
Zobacz też
- Galileoskop
- Hiady – inna znana gromada otwarta
- Mgławica Merope – mgławica refleksyjna w Plejadach
- ↑ a b Według Kennetha Glyn Jonesa. Götz and Sky Catalog 2000 podaje I,3, r, n.
- ↑ a b Najnowsze dane pochodzące z 1993, G. Meynet, J.-C. Mermilliod, A. Maeder, Astron. Astrophys. Suppl. Ser. 98, 477-504. Wcześniej mówiono o 60-80 milionach lat (np. 78 mln według the Sky Catalog 2000).
- ↑ a b 100' to szacunkowa średnica (SEDS podaje 110'), obejmująca również sąsiednie mgławice refleksyjne i obłoki ciemnego pyłu. Często rozmiary Plejad podaje się również jako w przybliżeniu kwadrat o bokach 60' × 60', obejmujący same gwiazdy.
- ↑ Andrzej Szyjewski: Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2004, s. 58-59. ISBN 83-7318-205-5.
Linki zewnętrzne
- Pleiade Associates (ang.)
- M45 w SEDS.org (niem. • ang. • fr. • wł.)
- Plejady w bazie SIMBAD (ang.)