Języki informacyjno-wyszukiwawcze: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
nowy artykuł |
→Historia: źródła/przypisy |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Termin języków informacyjno-wyszukiwawczych pojawił się na przełomie [[Lata 50. XX wieku|lat 50]] i [[Lata 60. XX wieku|60]] XX wieku, co wiązało się z zainteresowaniem specjalistów [[informacja naukowa|informacji naukowej]] problematyką budowy i funkcjonowania tego typu systemów językowych i traktować jako specjalny rodzaj języka, którego realizacji może przyjmować różne formy w konkretnych systemach informacyjno-wyszukiwawczych. Wcześniej tego typu systemy znakowe, tworzone na użytek opracowania rzeczowego zbiorów bibliotecznych, utożsamiano z ich zastosowaniami: [[Katalog systematyczny|katalogami systematycznymi]], [[Katalog działowy|działowymi]], [[katalog klasowy|klasowymi]] i [[Katalog przedmiotowy|przedmiotowymi]]. |
Termin języków informacyjno-wyszukiwawczych pojawił się na przełomie [[Lata 50. XX wieku|lat 50]] i [[Lata 60. XX wieku|60]] XX wieku, co wiązało się z zainteresowaniem specjalistów [[informacja naukowa|informacji naukowej]] problematyką budowy i funkcjonowania tego typu systemów językowych i traktować jako specjalny rodzaj języka, którego realizacji może przyjmować różne formy w konkretnych systemach informacyjno-wyszukiwawczych. Wcześniej tego typu systemy znakowe, tworzone na użytek opracowania rzeczowego zbiorów bibliotecznych, utożsamiano z ich zastosowaniami: [[Katalog systematyczny|katalogami systematycznymi]], [[Katalog działowy|działowymi]], [[katalog klasowy|klasowymi]] i [[Katalog przedmiotowy|przedmiotowymi]]<ref name="UKD">{{Cytuj książkę | nazwisko = Sosińska-Kalata | imię = Barbara | tytuł = Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji | miejsce = Warszawa | data = 1995 | seria = Nauka-Dydaktyka-Praktyka | strony = 24 | isbn = 8385778500}}</ref>. |
||
== Cechy JIW == |
== Cechy JIW == |
Wersja z 18:46, 2 lut 2014
Języki informacyjno-wyszukiwawcze (JIW) – język sztuczny o wyspecjalizowanych funkcjach odtwarzania treści i formy dokumentów oraz treści zapytań użytkowników a także wyszukiwania dokumentów w zbiorze informacyjnym w odpowiedzi na zapytanie użytkownika[1].
Podjęzykami (dialektami) JIW są
- język indeksowania (ang. indexing language)
- język wyszukiwawczy (ang. retrival language)
Historia
Termin języków informacyjno-wyszukiwawczych pojawił się na przełomie lat 50 i 60 XX wieku, co wiązało się z zainteresowaniem specjalistów informacji naukowej problematyką budowy i funkcjonowania tego typu systemów językowych i traktować jako specjalny rodzaj języka, którego realizacji może przyjmować różne formy w konkretnych systemach informacyjno-wyszukiwawczych. Wcześniej tego typu systemy znakowe, tworzone na użytek opracowania rzeczowego zbiorów bibliotecznych, utożsamiano z ich zastosowaniami: katalogami systematycznymi, działowymi, klasowymi i przedmiotowymi[2].
Cechy JIW
- Języki sztuczne,
- Powstaje przez czyjeś celowe działanie, a nie samorzutnie,
- Konstrukcja i słownictwo jest z góry zaplanowane,
- Ulegają zmianom,
- JIW są uboższe od naturalnych pod względem budowy, leksyki i funkcji.
Struktura JIW
Języki informacyjno wyszukiwawcze składają się z:
- słownika,
- gramatyki,
- reguł interpretacji, czyli semantyki transformacji.
Funkcje JIW
Języki informacyjno-wyszuikiwawcze mają następujące funkcje:
- Konstruktywne (istotne):
- Funkcja metainformacyjna [opisowa],
- Funkcja wyszukiwawcza [znalezienie informacji, faktów, przedmiotów];
- Pochodne (nie są konieczne):
- Organizująca informacje - porządkująca np. zbiór informacji czy faktów
- Określania zakresów tematycznych zbiorów, systemów informacyjnych i wyszukiwawczych.
Języki informacyjno wyszukiwawcze mają także funkcje języków naturalnych:
- Opisywanie rzeczywistości (funkcja przedstawieniowa, komunikatywna, opisowa),
- Zwracanie uwagi na tekst, jego treść (funkcja metainformacyjna);
- Opisywanie języka jako systemu, jego budowy, funkcji (funkcja metajęzykowa)
Zasób leksykalny (słownictwo)
Reguły budowy konstrukcji złożonych (gramatykę)
Typologie języków informacyjno-wyszukiwawczych
Pierwsza typologia JIW powstała w 1966 i została opublikowana we Francji przez Jean Claude'a Gardin'a. Jest to typologia słowników JIW. Gardin dokonał podziału słowników, wyróżniając JIW o słownikach jawnych i niejawnych. Dzięki czemu podzielił JIW na:
- JIW klasyfikacyjne,
- JIW słownikowe.
Kolejnych typologii dokonał E. F. Skorochodko (klasyfikacja semantyczna). Wziął pod uwagę relacje zachodzące pomiędzy elementarnymi jednostkami leksykalnymi, dzięki czemu opracowł dwie typologie:
- typologia – klasyfikacja paradygmatyczna
- typologia – klasyfikacja syntagmatyczna.
Typologia Aleksandra Ivanovica Czernego opiera się na podstawie zasady prekoordynacji i postkoordynacji jednostek leksykalnych, dzięki czemu podzielił JIW na dwie grupy:
- JIW prekoordynowane (wyrażenia złożone),
- JIW postkoordynowane (wyrażenia proste)[3].
Poza tym typologie JIW opracowali D. J.Campbell, Y. Courier, G. von Slype, K. Hoppe, F. Levy a także Olgierd Ungurian.
Typologia stukturalna języków informacyjno-wyszukiwawczych Eugeniusza Ścibora[4] opiera się na różnych cechach JIW związanych z ich strukturą. Ścibor pominął zasięg geograficzny, zakres tematyczny, sposób aktualizacji, liczbę elementarnych jednostek leksykalnych (co ma wpływ nawielkość słownika) oraz liczbę użytkowników. Natomiast wziął pod uwagę słownictwo – jego typy, sposób uporządkowania, gramatykę, sposób przejścia z języka naturalnego na symbole klasyfikacyjne i w wyniku łączenia parametrów opracował typologię, która obejmuje 1176 typów JIW (174 typy - zredukowana).
Typy JIW
Istnieją następujące typy (modele) JIW:
- Języki klasyfikacyjne (klasyfikacje biblioteczno-bibliograficzne)
- Klasyfikacje wyliczające
- Klasyfikacje fasetowe
- Języki haseł przedmiotowych
- Języki słów kluczowych
- Języki deskryptorowe
- Inne, np. języki kodów semantycznych, języki syntagmatyczne[3].
Rodzaje JIW
- Języki Deskryptorowe,
- Języki Słów Kluczowych,
- Języki Haseł Przedmiotowych:
- Języki klasyfikacyjne:
- Języki Kodów Semantycznych,
- Języki Opisu Formalnego,
- Języki Syntagmatyczne,
- Języki Systemów Faktograficznych.
- ↑ INFORMACYJNO-WYSZUKIWAWCZY Bibliomaniak - słownik: definicje. [dostęp 2014-02-02]. (pol.).
- ↑ Barbara Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa: 1995, s. 24, seria: Nauka-Dydaktyka-Praktyka. ISBN 83-85778-50-0.
- ↑ a b Typologie JIW. [dostęp 2014-02-02]. (pol.).
- ↑ Eugeniusz Ścibor, Lucyna Anna Bielicka: Języki informacyjne, rodzaje i zastosowania w działalności informacyjnej. Warszawa: 1982.