Barciany: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m dodanie kodu SIMC
Linia 39: Linia 39:
Po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od [[1612]] r. Barciany były [[lenno|lennem]] [[Otto von der Groeben|v. d. Groebena]]. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w [[1628]] od elektora [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern|Jerzego Wilhelma]]. W roku 1692 Barciany było określane jako miasto całkowicie otwarte, na co wskazuje brak murów miejskich w tym czasie. Stawy, znajdujące się wokół zamku,. zostały osuszone w XIX w.
Po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od [[1612]] r. Barciany były [[lenno|lennem]] [[Otto von der Groeben|v. d. Groebena]]. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w [[1628]] od elektora [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern|Jerzego Wilhelma]]. W roku 1692 Barciany było określane jako miasto całkowicie otwarte, na co wskazuje brak murów miejskich w tym czasie. Stawy, znajdujące się wokół zamku,. zostały osuszone w XIX w.


W ostatnim okresie funkcjonowania [[PGR]] w Barcianach była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Barcianach. W skład PPGR Barciany (powierzchnia użytków rolnych 6391 [[ha]]) wchodziły następujące zakłady rolne na pełnych rozrachunkach gospodarczych: Barciany, [[Gęsie Góry]], [[Jegławki]] i [[Rodele]].
W ostatnim okresie funkcjonowania [[PGR]] w Barcianach była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Barcianach. W skład PPGR Barciany (powierzchnia użytków rolnych 6391 [[ha]]) wchodziły następujące zakłady rolne na pełnych rozrachunkach gospodarczych: Barciany, [[Gęsie Góry]], [[Jegławki (wieś w województwie warmińsko-mazurskim)|Jegławki]] i [[Rodele]].


== Zabytki ==
== Zabytki ==

Wersja z 19:17, 27 mar 2014

Barciany
{{{rodzaj miejscowości}}}
{{{alt zdjęcia}}}
Gotycki kościół Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
Państwo warmińsko-mazurskie
Powiat

kętrzyński

Gmina

Barciany

Wysokość

68 m n.p.m.

Liczba ludności (2006)

1100 osób

Strefa numeracyjna

(+48) 89

Kod pocztowy

11-410

Tablice rejestracyjne

NKE

SIMC

0468996

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}
Strona internetowa
Barciany - zamek krzyżacki od strony stawów
Wnętrze kościoła
Ołtarz

Barciany (niem. Barten, lit. Barčianiai) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim. Miejscowość jest siedzibą gminy Barciany. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Używane nazwy miejscowości (Sł. geogr.): pol. - Barciany, Barty, Borty; niem. - Barten, Barthen.

Barciany były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia Bartów, którzy mieli tu we wczesnym średniowieczu swój główny gród nad rzeka Liwną w otoczeniu mokradeł. W 1240 r. zostało podbite przez zakon krzyżacki. Najpierw Barciany należały do komturstwa w Branderburgu. Wielki mistrz Winrych von Kniprode postanowił utworzyć w Barcianach nowe komturstwo, i wybudować duży zamek. Prace rozpoczęto w 1377 a zakończono pod koniec XIV w. Komturstwo w Barcianach ostatecznie jednak nie powstało. Czasowo zamek barciański podlegał komturstwu w Rynie (1393-1420). Od 1533 w zamku w Barcianach rezydowali starostowie. W latach 1842-1945 zamek znajdował się w rękach prywatnych. Po 1945 mieścił się tu PGR.

Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289 r. Istniejąca przy zamku osada wymieniana była w 1473 r., jako miasteczko, chociaż bez pełnych praw miejskich. Barciany otoczone były murami obronnymi już w średniowieczu, z trzema bramami: Królewiecką, Kętrzyńską i Młyńską. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego Barciany zostały centrum dóbr ziemskich, zarządzanych przez książęcych starostów. Od 1612 r. Barciany były lennem v. d. Groebena. Pełne prawa miejskie Barciany uzyskały dopiero w 1628 od elektora Jerzego Wilhelma. W roku 1692 Barciany było określane jako miasto całkowicie otwarte, na co wskazuje brak murów miejskich w tym czasie. Stawy, znajdujące się wokół zamku,. zostały osuszone w XIX w.

W ostatnim okresie funkcjonowania PGR w Barcianach była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Barcianach. W skład PPGR Barciany (powierzchnia użytków rolnych 6391 ha) wchodziły następujące zakłady rolne na pełnych rozrachunkach gospodarczych: Barciany, Gęsie Góry, Jegławki i Rodele.

Zabytki

Najważniejszymi zabytkami Barcian są pochodzący z XIV wieku zamek krzyżacki oraz XIV-wieczny gotycki kościół jednonawowy. W kościele znajduje się ołtarz ufundowany przez Ratterów w 1643 r. oraz pochodzące z 1750 r. organy wykonane przez A. G. Caspariniego i malarza Adolpha. Pochodzący z wczesnego średniowiecza kamienny posąg "Baba", który pozostawili po sobie Prusowie, stał do 1945 r. przed barciańskim zamkiem. Dziś jego replika znajduje się na dziedzińcu zamkowym w Olsztynie. Z posągiem związana jest legenda o wodzu Barto, który skamieniał z rozpaczy na wieść o zajęciu przez Krzyżaków ziemi barciańskiej. Na cmentarzu znajduje się neogotycka kaplica cmentarna z końca XIX w. i pomnik św. Franciszka.

Zamek

 Osobny artykuł: Zamek w Barcianach.

Krzyżacy przebudowali dawne umocnienia pruskie na tymczasową drewniano-ziemną strażnicę. Bunt ludności pruskiej w 1310 roku oraz liczne napady litewskie pod wodzą księcia Witenesa zadecydowały o budowie warowni. Do 1353 r. Barciany były siedzibą komornictwa, później rezydował w zamku prokurator krzyżacki. Niedługo potem wielki mistrz Winrich von Kniprode nakazał utworzenie w Barcianach komturii. Ponieważ do jej ustanowienia ostatecznie nie doszło, budowa zamku wydłużyła się a pierwotne, ambitne plany dotyczące konstrukcji nie zostały zrealizowane. W latach 1380-1390 zbudowano mur obwodowy, a do 1400 r. przede wszystkim trzykondygnacyjne północne skrzydło zamkowe. Podwyższono wówczas również mury obwodowe i budynek wschodni. Klęska zakonu w wielkiej wojnie z Polską zahamowała dalszą budowę.

Na zamku w skrzydle wschodnim znajdowały się składy żywności, piec, kuchnia, piekarnia oraz wartownia. Pierwsze piętro pełniło funkcję reprezentacyjną. Część północna mieściła kaplicę, kapitularz, z czasem zamieniony na refektarz, izbę prokuratora zakonnego, dormitorium oraz infirmerię. Podobnie jak w skrzydle wschodnim parter pełnił funkcję gospodarczą, a najwyższa kondygnacja magazynowo-obronną. W trakcie prac archeologicznych odkryto również w zamku pozostałości drewnianej kanalizacji. Główna część zamku była otoczona drewniano-ziemnymi fortyfikacjami. Od wschodu za szeroką fosą znajdowało się gospodarcze przedzamcze.

Obecność licznych otworów strzelniczych wskazuje na to, że w Barcianach wprowadzono po raz pierwszy w państwie zakonnym system obrony przystosowany do broni palnej. Zamek barciański, jako punkt wypadowy na Litwę posiadał do XV w. znaczenie militarne. Później stanowił przede wszystkim ośrodek gospodarczy. W latach 1533-1841 zamek był rezydencją starostów.

W 1914 r. północne skrzydło zostało zniszczone przez pożar, odbudowa zajęła dwa lata. W tym czasie (1842-1945) zamek był własnością prywatną. Właściciele zamienili wysychające już stawy na ogrody oraz wznieśli na dawnym przedzamczu zabudowania folwarczne. Po II wojnie światowej zamek przejął PGR (mieściły się w nim biura i magazyny) a miejscowość utraciła prawa miejskie (duże zniszczenia).

Obecnie zamek ponownie znajduje się w rękach prywatnych i trwa jego renowacja. Planowane otwarcie mającego mieścić się w zamku hotelu z kompleksem wypoczynkowym planowane było na 2007 r.

Kościół

We wsi znajduje się gotycki kościół z końca XIV w., pw. Niepokalanego Serca Maryi, orientowany, z cegły na kamiennej podmurówce, salowy, z zakrystią i kruchtą z północnej strony i drugą kruchtą z południowej strony (dobudowana w latach 1729-1741, dach pochodzi z 1804). W 1714 r. kościół był przebudowany. Wieża trójkondygnacyjna pochodzi z końca XVI w., przebudowana na początku wieku XVIII. W nawie strop drewniany, zakrystia ze stropem kolebkowym. Ołtarz główny, późnorenesansowy, z 1643 r., ufundowany przez Rautera. Organy barokowe z około 1750 r., a zbudowane około 1750 r. przez Adama Gottliba Casparini z Królewca.

Oświata

Pierwsza wzmianka o szkole w Barcianach pochodzi z roku 1548. Od roku 1622 było tu już dwóch nauczycieli rektor (kierownik szkoły parafialnej) i kantor. W 1736 roku w barciańskiej szkole 8 uczniów uczyło się łaciny, a osiemdziesięciu czytania, pisania i rachunków.

Kościoły

Parafia w Barcianach przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Sępopolu. Na terenie miejscowości działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Bibliografia

  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom I (str. 106, hasło - Barciany), Warszawa, 1880.
  • "Kętrzyn z dziejów miasta i okolic" (str. 141-149), wyd. "Pojezierze", Olsztyn 1978.
  • Rzempołuch Andrzej - "Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich", Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X. (str. 57-58 )
  • Darmochwał T., Rumiński M. J., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok
  • Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom II. Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, Olsztyn 1999, ISBN 83-912605-0-X
  • Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn 1993, ISBN83-900155-1-X

Linki zewnętrzne