Gwiazdozbiór Herkulesa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Gwiazdy Herkulesa: drobne redakcyjne |
m →Wybrane obiekty: lit. |
||
| Linia 44: | Linia 44: | ||
W jego obszarze znajdują się dwie [[gromada kulista|gromady kuliste]] z [[Katalog Messiera|katalogu Messiera]]: |
W jego obszarze znajdują się dwie [[gromada kulista|gromady kuliste]] z [[Katalog Messiera|katalogu Messiera]]: |
||
* [[Gromada Herkulesa]] (NGC 6205) (M13), zwana często Wielką Gromadą Kulistą Herkulesa, – widoczna gołym okiem jako nieostra gwiazda. [[Teleskop]] o średnicy 100 mm zaczyna rozdzielać co jaśniejsze gwiazdy, jednak ich całkowitą liczbę szacuje się na 100 000. Dwa nierozdzielone łańcuchy gwiazd wyglądają jak światełka podobne do czółek . Większy teleskop rozdziela już jądro M13, a 20-centymetrowy pokazuje sześć łańcuchów gwiazd, przy czym niektóre z nich mają w tle bledszą poświatę nierozdzielonych gwiazd. W jądrze znajdują się trzy połączone ciemne pasma zwane Śmigłem{{r|Kosmos}}. Odkryta w 1754 roku przez [[Edmund Halley|Edmunda Halleya]], jest największą i najjaśniejszą gromadą kulistą północnej półkuli nieba. Jest oddalona od nas o 25 100 [[Rok świetlny|lat świetlnych]]. |
* [[Gromada Herkulesa]] (NGC 6205) (M13), zwana często Wielką Gromadą Kulistą Herkulesa, – widoczna gołym okiem jako nieostra gwiazda. [[Teleskop]] o średnicy 100 mm zaczyna rozdzielać co jaśniejsze gwiazdy, jednak ich całkowitą liczbę szacuje się na 100 000. Dwa nierozdzielone łańcuchy gwiazd wyglądają jak światełka podobne do czółek . Większy teleskop rozdziela już jądro M13, a 20-centymetrowy pokazuje sześć łańcuchów gwiazd, przy czym niektóre z nich mają w tle bledszą poświatę nierozdzielonych gwiazd. W jądrze znajdują się trzy połączone ciemne pasma zwane Śmigłem{{r|Kosmos}}. Odkryta w 1754 roku przez [[Edmund Halley|Edmunda Halleya]], jest największą i najjaśniejszą gromadą kulistą północnej półkuli nieba. Jest oddalona od nas o 25 100 [[Rok świetlny|lat świetlnych]]. |
||
* Na północ-północny wschód od M13 można zobaczyć małą galaktykę [[NGC |
* Na północ-północny wschód od M13 można zobaczyć małą galaktykę [[NGC 6207]] 12. wielkości, wyglądającą jak soczewka. |
||
* W odległości 26 700 lat świetlnych znajduje się druga gromada z katalogu Messiera – [[Messier 92|M92]] (NGC 6341). Znana jest od XVIII wieku, kiedy została odkryta przez niemieckiego astronoma [[Johann Bode|Johanna Bodego]]. Jest to jedna z najstarszych gromad w [[Galaktyka|Galaktyce]]<ref name=kosmos>{{cytuj książkę|nazwisko=Złoczewski|imię=Kamil|tytuł=Kosmos.Przewodnik obserwatora.|wydawca=Amermedia Sp. z o.o.|miejsce=Poznań|rok=2013|tom=66|isbn=978-83-252-1919-2|strony=23}}</ref>. W 20-centymetrowym teleskopie wyraźna gromada kulista. Najjaśniejsze gwiazdy [[Halo galaktyczne|halo]] powodują, że ogólny kształt gromady jest podobny do wydłużonego prostokąta. Wewnątrz prostokąta halo i jądro są okrągłe. Jest tam 35 wyraźnych jasnych gwiazd i drugie tyle bladych, coraz mniej widocznych. Mgła w tle jest też upstrzona światełkami. Jasność rośnie do granicy jądra o średnicy 40″ łuku, po czym jest mniej więcej stała. W 40-centymetrowym teleskopie widać około dwustu gwiazd, które maskują prostokątny kształt{{r|Kosmos}}. |
* W odległości 26 700 lat świetlnych znajduje się druga gromada z katalogu Messiera – [[Messier 92|M92]] (NGC 6341). Znana jest od XVIII wieku, kiedy została odkryta przez niemieckiego astronoma [[Johann Bode|Johanna Bodego]]. Jest to jedna z najstarszych gromad w [[Galaktyka|Galaktyce]]<ref name=kosmos>{{cytuj książkę|nazwisko=Złoczewski|imię=Kamil|tytuł=Kosmos.Przewodnik obserwatora.|wydawca=Amermedia Sp. z o.o.|miejsce=Poznań|rok=2013|tom=66|isbn=978-83-252-1919-2|strony=23}}</ref>. W 20-centymetrowym teleskopie wyraźna gromada kulista. Najjaśniejsze gwiazdy [[Halo galaktyczne|halo]] powodują, że ogólny kształt gromady jest podobny do wydłużonego prostokąta. Wewnątrz prostokąta halo i jądro są okrągłe. Jest tam 35 wyraźnych jasnych gwiazd i drugie tyle bladych, coraz mniej widocznych. Mgła w tle jest też upstrzona światełkami. Jasność rośnie do granicy jądra o średnicy 40″ łuku, po czym jest mniej więcej stała. W 40-centymetrowym teleskopie widać około dwustu gwiazd, które maskują prostokątny kształt{{r|Kosmos}}. |
||
* Grupę gromad kulistych uzupełnia trzecia, najmniejsza i najsłabiej świecąca gromada [[NGC 6229]], o jasności 9,4 {{magnitudo}} i średnicy 4,5′ łuku. |
* Grupę gromad kulistych uzupełnia trzecia, najmniejsza i najsłabiej świecąca gromada [[NGC 6229]], o jasności 9,4 {{magnitudo}} i średnicy 4,5′ łuku. |
||
Wersja z 18:20, 26 wrz 2014
| |
| Nazwa łacińska |
Hercules |
|---|---|
| Dopełniacz łaciński |
Herculis |
| Skrót nazwy łacińskiej |
Her |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Rektascensja |
17 h |
| Deklinacja |
30° |
| Charakterystyka | |
| Powierzchnia |
1225 stopni kw. |
| Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3 |
2 |
| Najjaśniejsza gwiazda |
Korneforos (2,78m) |
| Gwiazdozbiory sąsiadujące | |
| Roje meteorów | |
| Widoczny na szerokościach geograficznych pomiędzy 39[1]° S a 90° N. | |
| |
Herkules (łac. Hercules, dop. Herculis, skrót Her) – wyrazisty gwiazdozbiór nieba północnego, piąty co do wielkości, znany już w starożytności. Nazwa jest łacińską formą imienia mitologicznego herosa Heraklesa. Łatwo rozpoznać ten gwiazdozbiór po charakterystycznym czworoboku tworzącym tułów Herkulesa. W Polsce widoczny od wiosny do jesieni. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 140.
Mity i legendy
Babilończycy uważali, że przedstawia Gilgamesza – półboga, który pokonał siły chaosu na początku stworzenia. Fenicjanie widzieli w nim Melkarta, boga oceanu. W okresie klasycznym przyjął miano Herkulesa, herosa mitologii rzymskiej. Był synem Zeusa i śmiertelniczki, królowej Alkmene, córki króla Myken[2]. Hera, zazdrosna żona Zeusa, domyśliła się, kto jest ojcem Herkulesa, widząc jego nadludzką siłę. Spowodowała, że Herkules oszalał na jakiś czas i w tym czasie pozabijał swoją rodzinę. Żeby odkupić winy wyrocznia delficka nałożyła na niego za te zbrodnie karę w postaci słynnych dwunastu prac. Pierwsza polegała na zabiciu lwa nemejskiego, potwora niewrażliwego na żadną broń. Herkules udusił lwa i zaczął nosić jego skórę. Lew, Smok, Hydra i Rak reprezentują na niebie potwory, które pokonał Herkules. Podczas wykonywania dziesiątego zadania heros dotarł do zachodnich granic Morza Śródziemnego, gdzie postawił Słupy Herkulesa jako pomnik wyprawy do końca znanego świata[1].
Przedstawia się go ubranego w skórę lwa, wymachującego maczugą i odciętą głową Cerbera, klęczącego i trzymającego jedną stopę na głowie Smoka – z narzędziami i trofeami z niektórych jego prac[3].
Gwiazdy Herkulesa
W konstelacji nie ma jasnych gwiazd, ale jest tam charakterystyczna grupa: epsilon, zeta, eta i pi, zwane Keystone (Zwornikiem). Łańcuch gwiazd prowadzą z każdego narożnika i oznaczają członki i głowę bohatera[1].
- Najjaśniejszą gwiazdą jest leżąca na południu beta (β) Herculis znana również pod nazwą Korneforos. Na niebie wygląda jak gwiazda pojedyncza, ale w rzeczywistości jest to układ spektroskopowo podwójny, oddalony od Ziemi o około 140 lat świetlnych[2]. Drugą pod względem jasności gwiazdą jest zeta Her, następnie delta i pi Her; α1Her jest dopiero piątą co do jasności gwiazdą[2].
- Najpiękniejszą gwiazdą podwójną jest alfa (α) Herkulesa, para złożona z gwiazd o barwie pomarańczowej i zielonej. Jest ona zwyczajowo nazywana Ras Algethi, co w języku arabskim oznacza głowę klęczącego. Tak w dawnych mapach nieba przedstawiano postać Herkulesa. Jest to w istocie układ wielokrotny składający się z trzech gwiazd. Dominuje w nim czerwony olbrzym α1Her o promieniu około 400 razy większym od Słońca. W odległości około 500 au znajduje się para gwiazd α2Her, składająca się z żółtego olbrzyma i żółtobiałego karła [2].
- Inna piękna gwiazda podwójna Ro (ρ) Herkulesa, to para białych gwiazd o wielkościach 4,6 i 5,6.
- XIX-wieczni obserwatorzy, używając achromatycznych refraktorów, które przedstawiały fałszywe kolory nazwali 95 Herkulesa „zielonym jabłuszkiem i czerwoną wiśnią”. W 20-centymetrowym reflektorze widać barwę srebrną i złotą[1].
- Gwiazda podwójna kappa () Herculis ze składnikami piątej i szóstej wielkości, 100 Herculis z dwoma gwiazdami szóstej wielkości[3].
Jedna z gwiazd konstelacji, Tau Herculis, była gwiazdą bieguna północnego nieba około 7400 p.n.e.
Wybrane obiekty
W jego obszarze znajdują się dwie gromady kuliste z katalogu Messiera:
- Gromada Herkulesa (NGC 6205) (M13), zwana często Wielką Gromadą Kulistą Herkulesa, – widoczna gołym okiem jako nieostra gwiazda. Teleskop o średnicy 100 mm zaczyna rozdzielać co jaśniejsze gwiazdy, jednak ich całkowitą liczbę szacuje się na 100 000. Dwa nierozdzielone łańcuchy gwiazd wyglądają jak światełka podobne do czółek . Większy teleskop rozdziela już jądro M13, a 20-centymetrowy pokazuje sześć łańcuchów gwiazd, przy czym niektóre z nich mają w tle bledszą poświatę nierozdzielonych gwiazd. W jądrze znajdują się trzy połączone ciemne pasma zwane Śmigłem[1]. Odkryta w 1754 roku przez Edmunda Halleya, jest największą i najjaśniejszą gromadą kulistą północnej półkuli nieba. Jest oddalona od nas o 25 100 lat świetlnych.
- Na północ-północny wschód od M13 można zobaczyć małą galaktykę NGC 6207 12. wielkości, wyglądającą jak soczewka.
- W odległości 26 700 lat świetlnych znajduje się druga gromada z katalogu Messiera – M92 (NGC 6341). Znana jest od XVIII wieku, kiedy została odkryta przez niemieckiego astronoma Johanna Bodego. Jest to jedna z najstarszych gromad w Galaktyce[2]. W 20-centymetrowym teleskopie wyraźna gromada kulista. Najjaśniejsze gwiazdy halo powodują, że ogólny kształt gromady jest podobny do wydłużonego prostokąta. Wewnątrz prostokąta halo i jądro są okrągłe. Jest tam 35 wyraźnych jasnych gwiazd i drugie tyle bladych, coraz mniej widocznych. Mgła w tle jest też upstrzona światełkami. Jasność rośnie do granicy jądra o średnicy 40″ łuku, po czym jest mniej więcej stała. W 40-centymetrowym teleskopie widać około dwustu gwiazd, które maskują prostokątny kształt[1].
- Grupę gromad kulistych uzupełnia trzecia, najmniejsza i najsłabiej świecąca gromada NGC 6229, o jasności 9,4 m i średnicy 4,5′ łuku.
- NGC 6210 to mgławica planetarna wielkości 8,8. Można ją dostrzec jako dysk leżący na linii łączącej deltę i betę Herkulesa. W 6-centymetrowym refraktorze i 20-centymetrowym teleskopie widać „niebieską mgłę” o średnicy zaledwie 14” łuku. W wyjątkowo przejrzystą noc można spróbować dostrzec jej gwiazdę centralną, o jasności 12,7.
Uwaga
W granicach gwiazdozbioru usytuowany jest aspekt, czyli punkt, w kierunku którego porusza się Słońce względem najbliższych gwiazd. Zjawisko to odkrył w 1742 roku James Bradley, zaś położenie aspektu jako pierwszy wyznaczył w 1783 William Herschel. Analiza tysięcy gwiazd z otoczenia Słońca pozwoliła w XX wieku określić współrzędne aspektu, co umiejscawia go w pobliżu gwiazdy ν Herculis. Słońce podąża w kierunku aspektu, wraz z całym Układem Słonecznym, z prędkością około 20km/s, czyli 4,2 au na rok.
Zobacz też
- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Herkulesa
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- ↑ a b c d e f Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 382-383. ISBN 978-83-7670-323-7.
- ↑ a b c d e Kamil Złoczewski: Kosmos.Przewodnik obserwatora.. T. 66. Poznań: Amermedia Sp. z o.o., 2013, s. 23. ISBN 978-83-252-1919-2.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 348. ISBN 978-83-14848-5.
Bibliografia
- Przemysław Rudź, Niebo Wydawnictwo Carta Blanca Warszawa 2008 ISBN 978-83-60887-76-9
- Jan Desselberger, Jacek Szczepanik Tablice astronomiczne, Wydawnictwo Park Bielsko-Biała 2002 ISBN 83-7266-156-1