Jorge Manrique: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Biografia: drobne redakcyjne |
m WP:SK, drobne techniczne, drobne redakcyjne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Jmanrique.jpg|thumb|Portret (należący do kolekcji Lorenzana, namalowany w XVIII wieku, z tego powodu nie przedstawia prawdziwego wyglądu twórcy) Jorge Manrique, poeta i żołnierz w służbie [[Izabela I Kastylijska|Izabeli I Kastylijskiej]]]] |
[[Plik:Jmanrique.jpg|thumb|Portret (należący do kolekcji Lorenzana, namalowany w XVIII wieku, z tego powodu nie przedstawia prawdziwego wyglądu twórcy) Jorge Manrique, poeta i żołnierz w służbie [[Izabela I Kastylijska|Izabeli I Kastylijskiej]]]] |
||
'''Jorge Manrique''' ([[Paredes de Nava]], prowincja [[Palencia]], [[1440]]? |
'''Jorge Manrique''' (ur. w [[Paredes de Nava]], prowincja [[Palencia]], [[1440]]?, zm. w [[Santa María del Campo]], [[prowincja Cuenca]], [[1479]]) – poeta hiszpański. Jest autorem ''Strof na śmierć ojca'' (''[[Coplas por la muerte de su padre]]''), jednego z klasycznych tekstów [[literatura hiszpańska|literatury hiszpańskiej]] wszech czasów. |
||
== Biografia == |
== Biografia == |
||
Generalnie przypuszcza się, że urodził się w [[Paredes de Nava]] (prowincja Palencia), chociaż jest również możliwe, że przyszedł na świat w [[Segura de la Sierra]] (prowincja [[Prowincja Jaén|Jaén]]), siedzibie rodu Manrique i centrum posiadłości, którymi administrował jego ojciec Rodrigo Manrique. Także przyjmuje się, że urodził się pomiędzy drugą połową roku 1439, a pierwszą 1440, ale jedyne pewne jest, że nie urodził się przed 1432, kiedy zawarte zostało małżeństwo jego rodziców, ani po 1444, kiedy Rodrigo Manrique poprosił o dyspensę, aby ożenić się ponownie. |
Generalnie przypuszcza się, że urodził się w [[Paredes de Nava]] (prowincja Palencia), chociaż jest również możliwe, że przyszedł na świat w [[Segura de la Sierra]] (prowincja [[Prowincja Jaén|Jaén]]), siedzibie rodu Manrique i centrum posiadłości, którymi administrował jego ojciec Rodrigo Manrique. Także przyjmuje się, że urodził się pomiędzy drugą połową roku 1439, a pierwszą 1440, ale jedyne pewne jest, że nie urodził się przed 1432, kiedy zawarte zostało małżeństwo jego rodziców, ani po 1444, kiedy Rodrigo Manrique poprosił o dyspensę, aby ożenić się ponownie. |
||
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, [[Rodrigo Manrique]], hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem [[Zakon Santiago|Zakonu Santiago]] (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym |
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, [[Rodrigo Manrique]], hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem [[Zakon Santiago|Zakonu Santiago]] (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym – należał do stronnictwa przeciwstawiającego się [[Jan II Kastylijski|Janowi II Kastylijskiemu]] i jego faworytowi [[Álvaro de Luna|Alvarowi de Luna]]. Próbował także swoich sił w poezji – zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz<ref> Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice ''Claros varones de Castilla''. Zob. Augusto Cortina, ''Jorge Manrique y el despuntar renacentista'', w: Jorge Manrique, ''Obra completa'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/obra-completa--0/html/ff6c9480-82b1-11df-acc7-002185ce6064_2.html#I_2_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, [[Gómez Manrique]], był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród [[Manrique de Lara]] był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne. |
||
Niewiele wiadomo na temat dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że brał czynny udział w działalności politycznej swego kastylijskiego rodu: jak jego liczni krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko [[Henryk IV (król Kastylii i Leónu)|Henrykowi IV Bezsilnemu]] czy związanych z wstąpieniem na tron [[Królowie Katoliccy|Królów Katolickich]]. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął oblegając zamek markiza de Villena, jednego z głównych przeciwników [[Izabela I Kastylijska|Izabeli Kastylijskiej]]<ref> Domingo Ynduráin, ''Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique)'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/los-poetas-mayores-del-xv-santillana-mena-manrique/html/b0373b52-c0eb-11e1-b1fb-00163ebf5e63_10.html#I_0_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. |
Niewiele wiadomo na temat dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że brał czynny udział w działalności politycznej swego kastylijskiego rodu: jak jego liczni krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko [[Henryk IV (król Kastylii i Leónu)|Henrykowi IV Bezsilnemu]] czy związanych z wstąpieniem na tron [[Królowie Katoliccy|Królów Katolickich]]. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął oblegając zamek markiza de Villena, jednego z głównych przeciwników [[Izabela I Kastylijska|Izabeli Kastylijskiej]]<ref> Domingo Ynduráin, ''Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique)'', [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/los-poetas-mayores-del-xv-santillana-mena-manrique/html/b0373b52-c0eb-11e1-b1fb-00163ebf5e63_10.html#I_0_ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]</ref>. |
||
== Twórczość == |
== Twórczość == |
||
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych. |
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych. |
||
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności ''[[Coplas por la muerte de su padre]]''. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw ''[[Ubi sunt]]''). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz |
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności ''[[Coplas por la muerte de su padre]]''. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw ''[[Ubi sunt]]''). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz – w najczęściej przywoływanej strofie – jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulejąca (hiszp. ''copla de pie quebrado'')<ref> Dosłownie "strofa ze złamaną stopą". Sześciowersowe strofy rymujące się ''abcabc'', w których trzeci i szósty wers są złamane, czyli liczą cztery sylaby, podczas gdy pozostałe – osiem. Zob. D. Ynduráin, ibidem. </ref>. [[Lope de Vega]] powiedział o ''Coplas'', że «''zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami''»<ref>{{cytuj pismo |nazwisko =Vallarino |imię =Jesus M. |tytuł =Leer hoy a Jorge Manrique |czasopismo =Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura |numer =236 (Nov. 1997) |wydanie = |strony = |rok = no 236 (nov. 1997), s. 350}}</ref>. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
* Jorge Manrique, [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/obra-completa--0/html/ff6c9480-82b1-11df-acc7-002185ce6064_2.html#I_2_ ''Obra completa'' w Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes] |
* Jorge Manrique, [http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/obra-completa--0/html/ff6c9480-82b1-11df-acc7-002185ce6064_2.html#I_2_ ''Obra completa'' w Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes] |
||
* Maria Strzałkowa, ''Literatura hiszpańska'', w: ''Dzieje literatur europejskich'', p. red. [[Władysław Floryan|W. Floryana]], Warszawa 1979, t. I, cz. 2, s. 891. |
* Maria Strzałkowa, ''Literatura hiszpańska'', w: ''Dzieje literatur europejskich'', p. red. [[Władysław Floryan|W. Floryana]], Warszawa 1979, t. I, cz. 2, s. 891. |
||
⚫ | |||
{{DEFAULTSORT:Manrique, Jorge}} |
{{DEFAULTSORT:Manrique, Jorge}} |
||
[[Kategoria:Hiszpańscy poeci]] |
[[Kategoria:Hiszpańscy poeci]] |
||
[[Kategoria:Urodzeni w 1440]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1440]] |
Wersja z 20:42, 9 paź 2014
Jorge Manrique (ur. w Paredes de Nava, prowincja Palencia, 1440?, zm. w Santa María del Campo, prowincja Cuenca, 1479) – poeta hiszpański. Jest autorem Strof na śmierć ojca (Coplas por la muerte de su padre), jednego z klasycznych tekstów literatury hiszpańskiej wszech czasów.
Biografia
Generalnie przypuszcza się, że urodził się w Paredes de Nava (prowincja Palencia), chociaż jest również możliwe, że przyszedł na świat w Segura de la Sierra (prowincja Jaén), siedzibie rodu Manrique i centrum posiadłości, którymi administrował jego ojciec Rodrigo Manrique. Także przyjmuje się, że urodził się pomiędzy drugą połową roku 1439, a pierwszą 1440, ale jedyne pewne jest, że nie urodził się przed 1432, kiedy zawarte zostało małżeństwo jego rodziców, ani po 1444, kiedy Rodrigo Manrique poprosił o dyspensę, aby ożenić się ponownie.
Ojciec, któremu Jorge poświęcił swój najważniejszy poemat, Rodrigo Manrique, hrabia Paredes de Nava, był wielkim mistrzem Zakonu Santiago (chociaż nigdy nie został oficjalnie nim uznany) i jednym z najpotężniejszych ludzi swoich czasów. Walczył zarówno przeciwko muzułmanom, jak i przeciwnikom politycznym – należał do stronnictwa przeciwstawiającego się Janowi II Kastylijskiemu i jego faworytowi Alvarowi de Luna. Próbował także swoich sił w poezji – zachowało się kilka jego utworów. W 1476 roku, mając siedemdziesiąt lat, zmarł na raka, który zniekształcił jego twarz[1]. Matka, Mencía de Figueroa, zmarła kiedy Jorge Manrique był dzieckiem. Jego wuj, Gómez Manrique, był również wybitnym poetą i dramaturgiem, w rodzinie było mnóstwo wojskowych i pisarzy. Ród Manrique de Lara był jednym z najstarszych szlacheckich rodów Hiszpanii i posiadał niektóre z najważniejszych tytułów Kastylii, jak tytuły: książę Nájera, hrabia Treviño i markiz Aguilar de Campo, a także różne stanowiska kościelne.
Niewiele wiadomo na temat dzieciństwa Jorgego Manrique, które być może spędził w Segura de la Sierra, ani o młodości do 1465 roku, w którym pewien dokument po raz pierwszy o nim wspomina. Pewne jest natomiast, że brał czynny udział w działalności politycznej swego kastylijskiego rodu: jak jego liczni krewni, był zwolennikiem walki przeciw muzułmanom i uczestniczył również w walkach i intrygach, skierowanych przeciwko Henrykowi IV Bezsilnemu czy związanych z wstąpieniem na tron Królów Katolickich. Studiował nauki humanistyczne i ćwiczył się w rzemiośle żołnierskim. Ożenił się w 1470 z siostrą swojej macochy doñą Guiomar de Castañeda. W 1479 zginął oblegając zamek markiza de Villena, jednego z głównych przeciwników Izabeli Kastylijskiej[2].
Twórczość
Jego twórczość poetycka nie jest bardzo obfita, liczy zaledwie 40 kompozycji. Przyjęło się dzielić ją na trzy grupy: poezja miłosna, satyryczna i doktrynalna. Są to w większości utwory satyryczne i miłosne o charakterze konwencjonalnej poezji dworskiej, pozostające nadal pod wpływem prowansalskiej pieśni. Tematyka erotyczna wyrażona jest w nich najczęściej za pomocą subtelnych alegorii, militarnych lub religijnych.
Bez wątpienia wśród jego utworów wyróżniają się poprzez połączenie tradycji i oryginalności Coplas por la muerte de su padre. W nich Jorge Manrique składa pośmiertny hołd swojemu ojcu, Rodrigo Manrique, wskazując go jako wzór bohaterstwa, cnót i spokoju przed śmiercią, a zarazem snuje rozważania nad nietrwałością ziemskich dóbr i ulotnością ludzkiego życia (motyw Ubi sunt). Doczesną egzystencję opisuje metaforami drogi ku wieczności oraz – w najczęściej przywoływanej strofie – jako rzekę dążącą do rozpłynięcia się w morzu śmierci. Charakterystyczne jest także stosowane przez niego metrum, tzw. strofa kulejąca (hiszp. copla de pie quebrado)[3]. Lope de Vega powiedział o Coplas, że «zasługiwały, na to, aby zostać zapisane złotymi literami»[4].
- ↑ Dane biograficzne podaje m.in. Fernán del Pulgar w swej kronice Claros varones de Castilla. Zob. Augusto Cortina, Jorge Manrique y el despuntar renacentista, w: Jorge Manrique, Obra completa, Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
- ↑ Domingo Ynduráin, Los poetas mayores del XV (Santillana, Mena, Manrique), Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
- ↑ Dosłownie "strofa ze złamaną stopą". Sześciowersowe strofy rymujące się abcabc, w których trzeci i szósty wers są złamane, czyli liczą cztery sylaby, podczas gdy pozostałe – osiem. Zob. D. Ynduráin, ibidem.
- ↑ Jesus M. Vallarino. Leer hoy a Jorge Manrique. „Razón y Fe. Revista Hispanoamericana de Cultura”, no 236 (nov. 1997), s. 350.
Bibliografia
- Jorge Manrique, Obra completa w Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes
- Maria Strzałkowa, Literatura hiszpańska, w: Dzieje literatur europejskich, p. red. W. Floryana, Warszawa 1979, t. I, cz. 2, s. 891.