Związek Jaszczurczy (XIV wiek)

Związek Jaszczurczy (niem. Eidechsenbund) – tajna organizacja szlachty z ziemi chełmińskiej założona 24 lutego 1397 w Radzyniu Chełmińskim w celu obrony przed uciskiem krzyżackim. Założycielami byli Mikołaj z Ryńska, jego brat Jan z Pułkowa oraz Fryderyk z Kitnowa i Mikołaj z Kitnowa.

Związek początkowo działał jawnie i był tolerowany oraz uznawany przez władze zakonne jako organizacja broniąca interesów szlacheckich. Od 1410 r. Związek Jaszczurczy działał tajnie i miał charakter konfederacji. Głównym jego celem było połączenie ziemi chełmińskiej z Polską.

Po wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim doszło do prześladowań jego członków, w których obronie, śląc ostre pisma do wielkiego mistrza Henryka von Plauena, wystąpili król polski Władysław II Jagiełło, Wielki Książę Witold oraz marszałek wielki koronny Zbigniew z Brzezia. W zemście za prowadzoną działalność w maju 1411 Krzyżacy ścięli na rynku w Grudziądzu założyciela Związku Mikołaja z Ryńska, pomimo że posiadał on list żelazny i nietykalność gwarantowały mu ustalenia I Pokoju toruńskiego, który zakazywał ścigania osób uznanych przez strony za zdrajców. Krzyżacy zamordowali też wszystkich męskich potomków Mikołaja z Ryńska w tym dzieci.

Wkrótce Związek Jaszczurczy rozszerzył działalność na inne tereny państwa krzyżackiego, wspierając przy tym wszystkie działania wojenne króla polskiego przeciwko Zakonowi. O zasługach związku świadczy chociażby udział w rokowaniach w 1435 r i podpis ówczesnego przywódcy Jaszczurkowców, Jana ze Szczuplinek pod traktatem pokojowym z Brześcia Kujawskiego.

W 1440 Związek Jaszczurczy wszedł w skład Związku Pruskiego.

Bibliografia

• Polska Jagiellonów ( wyd. pierwsze PIW 1963, wyd. ostatnie Prószyński i S-ka 2007, ISBN 978-83-7469-522-0 )

Zobacz też

• Stosunki polsko-krzyżackie
• Związek Pruski