Burak zwyczajny

Piotr W. Z woj. Świętokrzyskiego jest typowym burakiem

Burak zwyczajny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	burak
Gatunek	burak zwyczajny
Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:222. 1753

{{Takson infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | wikispecies = | synonimy = | grafika = | alt grafiki = | nazwa łacińska = | opis grafiki = Nieznane pola: "obrazek", "systematyka_ref", "łacina" oraz "opis obrazka".

Kwiatostany

Korzenie buraka cukrowego

Burak zwyczajny (Beta vulgaris L.) – gatunek w różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczany do rodziny komosowatych lub szarłatowatych. Wszystkie znane odmiany buraka pochodzą od buraka dzikiego, który rośnie do dzisiaj na Bliskim Wschodzie, między wybrzeżami Morza Śródziemnego i Czarnego, w okolicach Morza Kaspijskiego i w Indiach. W Polsce pospolita roślina uprawna.

Morfologia i biologia

Rozwój

Roślina roczna lub dwuletnia.

Pokrój

Roślina prawie naga, często czerwona przebarwiona.

Liście

Dolne duże, jajowate o falistych brzegach, liście łodygowe podłużne lub lancetowate.

Kwiaty

Kwiaty są wytwarzane w drugim roku, zebrane są w dość duże wiechy. Mają zielonawy 5-krotny okwiat, 1 słupek, 5 pręcików na mięsistym pierścieniu otaczającym słupek. Posiadają podkwiatki.

Owoce

Suche, jednonasienne, pękające wieczkiem. Zrośnięte są po kilka w tzw. kłębek.

Korzeń

Spichrzowy.

Zastosowanie

• Roślina uprawna: Od kiedy to tylko było możliwe, próbowano uszlachetnić buraka, tak by w zależności od potrzeby wytwarzał większy korzeń lub większe liście. Obecnie jest uprawiany na wszystkich kontynentach i w wielu odmianach. Po raz pierwszy o buraku wspomina jeden z dokumentów pochodzących z Babilonii. W roku 722 p.n.e. uprawiano go w ogrodach króla Meodaka-baladana, pod nazwą selqu. Około 400 p.n.e. uprawiano buraki w Grecji, a 200 lat później dotarły one na tereny republiki rzymskiej. W czasach Karola Wielkiego i przez resztę średniowiecza uprawiany był burak ćwikłowy jako warzywo liściaste we Francji i Italii, a w Niemczech od XII wieku. W XV wieku odmiana czerwona buraka zawędrowała do Włoch. W 1583 opisano po raz pierwszy w sposób naukowy kilka uprawianych wtedy odmian. W 1747 Andreas Sigismund Marggraf odkrył w burakach sacharozę. W 1753 Karol Linneusz opisał wszystkie gatunki i podgatunki buraków oraz nadał im nazwy łacińskie, obowiązujące do dziś. W 1801 Franz Karl Achard rozpoczął produkcję cukru buraczanego na Śląsku. Od 1830 rozpoczęto hodowlę buraków według cech zewnętrznych takich jak wielkość korzenia i forma. Olbrzymi wpływ na produkcję buraków miała teoria mineralnego odżywiania roślin, którą ogłosił Justus von Liebig (1803-1873). W 1924 r. Austriak Waldecker rozpoczął pierwsze doświadczenia z otoczkowaniem nasion buraka. W latach 30. XX w. w ZSRR wyhodowano po raz pierwszy pojedyncze jednonasienne rośliny buraków (prace Marii G. Bordonos).
• Warzywo uprawiane w celach spożywczych.
• Roślina pastewna.
• Wykorzystywany w przemyśle cukrowniczym do produkcji cukru

Ładowarko-czyszczarka pobiera buraki z pryzmy, oczyszcza je i ładuje na pojazd

Zmienność

• Botanicy wyróżniają 3 podgatunki:
  • Beta vulgaris L. subsp. adanensis (Pamukç. ex Aellen) Ford-Lloyd & J. T. Williams
  • Beta vulgaris L. subsp. maritima (L.) Arcang. – burak dziki
  • Beta vulgaris L. subsp. vulgaris
• Wszystkie uprawiane buraki pochodzą od podgatunku Beta vulgaris L. subsp. vulgaris. Wyróżnia się wśród nich następujące grupy:
  • burak liściowy, boćwina – uprawiany dla liści jadalnych, odmiana mało znana w Polsce.
  • burak korzeniowy:
    • burak cukrowy – uprawiany ze względu na korzeń, który zawiera około 20% cukru.
    • burak ćwikłowy – roślina warzywna, uprawiana ze względu na silnie wybarwiony korzeń.
    • burak pastewny – uprawiany na paszę.

Nie są to jednak w sensie botanicznym odmiany, lecz grupy kultywarów, stąd też wszystkie dawniej używane nazwy łacińskie zostały uznane za synonimy Beta vulgaris subsp. vulgaris.

Choroby

• Zgorzel liści sercowych i sucha zgnilizna korzeni buraka – choroba wywołana niedoborem boru.