Wojna domowa w Rzeczypospolitej (1704–1709): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Gungir1983 (dyskusja | edycje) poprawa linków, infobox, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne |
m MalarzBOT: {{Wikisource}} jest redirectem {{Wikiźródła}} |
||
Linia 46: | Linia 46: | ||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
{{ |
{{Wikiźródła|Traktat narewski|Traktatu narewskiego}} |
||
* [[Wojna o sukcesję polską]] |
* [[Wojna o sukcesję polską]] |
||
Wersja z 02:58, 25 sty 2015
III wojna północna | |||
Czas |
{{{czas}}} | ||
---|---|---|---|
Terytorium | |||
Wynik | |||
Strony konfliktu | |||
| |||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|} |
Wojna domowa w Polsce 1704–1706 – fragment większej europejskiej III wojny północnej. Zmagania pomiędzy konfederacją sandomierską, wierną Augustowi II Mocnemu, a konfederacją warszawską, wierną Stanisławowi Leszczyńskiemu. Wojna została zakończona krótkotrwałym zwycięstwem Leszczyńskiego (pokój w Altranstädt).
Preludium
W 1700 roku August II, w przymierzu Elektoratu Saksonii z Carstwem Rosyjskim, wznowił wojnę ze Szwecją o Inflanty. W serii krwawych bitew m.in. pod Kliszowem w 1702 roku Szwedzi rozgromili siły Rzeczypospolitej, opanowując prawie cały kraj. W czerwcu 1703 August II zwołał sejm ekstraordynaryjny do Lublina, gdzie musiał stawić czoło silnej opozycji, niezadowolonej z jego rządów. Król otwarcie wystąpił przeciwko przywódcy opozycji prymasowi Michałowi Stefanowi Radziejowskiemu, nakazał też porwanie królewiczów Jakuba i Konstantego Sobieskich.
Opozycyjne w stosunku do króla Augusta II kręgi szlachty zawiązały wówczas zbrojną konfederację w Warszawie, zaś na zjeździe w styczniu 1704 ogłoszono detronizację Augusta II. Wykorzystał to niezwłocznie Karol XII i wyszukał sobie nowego króla Polski w osobie młodego wojewody poznańskiego, Stanisława Leszczyńskiego, po czym 12 lipca 1704 sejm elekcyjny w postaci niewielkiego zgromadzenia szlachty, w otoczonym przez wojska szwedzkie Arvida Horna obozie podwarszawskim, dokonała jego formalnego wyboru na króla polskiego.
Wojna domowa
Dotychczasowy król Polski, August II, nie miał jednak zamiaru abdykować. W maju 1704 doprowadził do zawiązania konfederacji sandomierskiej, grupującej jego zwolenników, ogłosił pospolite ruszenie obronne i 30 sierpnia, w Narwie zawarł w imieniu Rzeczypospolitej traktat sojuszniczy z Carstwem Rosyjskim Piotra I, od tego momentu Polska była formalnie w stanie wojny ze Szwecją.
W kraju zaczęła rozwijać się wojna domowa pomiędzy zwolennikami saskiego Augusta II i Stanisława Leszczyńskiego, zgodnie z powiedzeniem: Jedni do Sasa, drudzy do Lasa. Augustowi udało się odbić Warszawę, jednak już po dwóch miesiącach wycofał się do Saksonii. W listopadzie 1704 roku doszło do bitwy pod Poniecem. W 1705 powrócił do Polski, odbył nawet tzw. radę grodzieńską, na której uzyskał powszechne poparcie większości senatorów. 13 lutego 1706 spóźnił się na plac boju i poniósł klęskę w bitwie pod Wschową.
Krótkotrwałe zwycięstwo Leszczyńskiego
Gdy Szwedzi zagrozili całkowitym podbojem Elektoratu Saksonii August II Mocny zrzekł się korony polskiej na rzecz Stanisława Leszczyńskiego we wrześniu 1706 na mocy pokoju w Altranstädt. Jeszcze w piątym tygodniu po zawarciu rozejmu, 29 października 1706 armia Augusta II pokonała Szwedów w bitwie pod Kaliszem, ta mała bitwa nie zmieniła jednak warunków pokoju w Altranstädt.
Warunki te zmieniła znacznie większa bitwa. W 1708 roku król szwedzki, Karol XII, zdecydował się na rozprawę z Rosją i poprowadził swe armie na wschód. Lecz tam Szwedzi ponieśli 8 lipca 1709 druzgoczącą klęskę w bitwie pod Połtawą. Rozpoczęli wtedy szybki odwrót również z terenów Rzeczypospolitej, a wraz z nimi emigrowali ich poplecznicy i zwolennicy Stanisława Leszczyńskiego.
W tej sytuacji August II Mocny w 1709 wrócił do kraju, jakby zapominając, że kilka lat wcześniej zrzekł się w uroczystym ślubowaniu polskiej korony królewskiej. Zaczął swe nowe rządy od zawarcia z Piotrem I traktatu w Toruniu 20 października 1709. Car zobowiązał się utrzymać go swoją potęgą na tronie polskim: ...i zarówno udzielać mu pomocy wojskowej, jak iść mu zawsze na rękę w Rzeczypospolitej Polskiej dobremi usługami.