Anthony Ashley-Cooper (3. hrabia Shaftesbury)

Anthony Ashley Cooper, trzeci Lord Shaftesbury

Anthony Ashley Cooper, 3. hrabia Shaftesbury (ur. 26 lutego 1671, zm. 4 lutego 1713) – brytyjski arystokrata, filozof i etyk.

Elementy biograficzne

Edukacja trzeciego hrabiego Shaftesbury nadzorowana była przez jego dziadka, Anthony Ashleya Coopera, pierwszego księcia Shaftesbury, i on właśnie polecił Johnowi Locke zająć się wnuczkiem. Trzeci książę Shaftesbury służył w brytyjskim parlamencie oraz w Izbie Lordów, stan jego zdrowia jednak zmusił go do porzucenia kariery politycznej w wieku 30 lat. Jego najważniejsze prace powstały w latach 1705-1710; zbiór esejów Characteristics był, do końca XIX wieku, jednym z fundamentalnych tekstów poświęconych etyce w filozofii brytyjskiej.

Ogólna postawa filozoficzna

Anthony Ashley Cooper był pod filozoficznym wpływem Johna Locke'a, który był przez kilka lat sekretarzem lorda – wpływ ten jednak nie oznaczał zaakceptowania przez niego wszystkich poglądów mistrza, zwłaszcza tych na istnienie idei wrodzonych (innate ideas). Lord Shaftesbury sprzeciwiał się także kartezjańskiemu dowodowi na istnienie (Cogito ergo sum), gdyż wydawało mu się wystarczającym zaufanie w tej dziedzinie zdrowemu rozsądkowi (sensus communis).

Postawę Shaftesbury'ego charakteryzowała teleologia, przekonanie o celowości świata i o jego harmonii, a w nim o celowości życia człowieka, którego obserwacja dostarcza wiedzę na temat owego celu. Spłycaniem wizji człowieka było, według lorda, rozważanie na jego temat poza tym konkretnym kontekstem, a winnymi tego spłycania są, m.in., Locke i Kartezjusz.

Filozofia moralna

Lord Shaftesbury bronił specyficznej idei dobra. Twierdził, że teologiczna koncepcja dobra jest samolubna, interesuje ją bowiem spodziewana po śmierci nagroda. Wtedy tylko, twierdzi Shaftesbury, można mówić o prawdziwej cnocie, gdy posiada się pewnego umiłowania wobec dobrych rzeczy, związanego wyłącznie z ich dobrem samym w sobie. Jednym z obiektów krytyki filozofa był społeczny kontrakt oparty na postulatach pielęgnowania egoizmu promowany przez Hobbesa. Celem edukacji moralnej nie jest, według brytyjskiego filozofa, automatyczne reagowanie na strach przed karą, ale wychowanie w człowieku bezinteresownej miłości dla najwyższego dobra, wykształcenie zmysłu moralnego (moral sense). Najpoważniejszym współczesnym krytykiem filozofii moralnej lorda Shaftesbury był Bernard de Mandeville, który zarzucał jej zbytnie idealizm nieprzystającą do rzeczywistości, oraz bronił ludzkich przywar jako czynników spajających społeczeństwo.

Twórczość

• Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times (1711):

1. "A Letter Concerning Enthusiasm"
2. "Sensus Communis, an essay on the Freedom of Wit and Humor"
3. "Soliloquy, or Advice to an Author"
4. "An Inquiry Concerning Virtue and Merit"
5. "The Moralist, a Philosophical Rhapsody"
6. "Miscellaneous Reflections on the said Treatises, and other critical Subjects,"
7. "A Notion of the Historical Draught or Tablature of the Judgment of Hercules, with a Letter concerning Design"
8. "An Inquiry Concerning Virtue and Merit."

• Second Characters or the Language of Forms by the Right Honourable Anthony, Early of Shaftesbury, edited by Benjamin Rand, Cambridge: Cambridge University Press, 1914.

Linki zewnętrzne

• "List dotyczący entuzjazmu" (Szablon:Lang2, format pdf)
• Shaftesbury w Stanford Encyclopedia of Philosophy